درگذشت پاپ فرانسیس؛ تداوم اصلاحات یا آغاز بازگشت به سنت؟
جهان کاتولیک با درگذشت پاپ فرانسیس، خورخه ماریو برگولیو، در سن ۸۸ سالگی، یکی از تأثیرگذارترین و جنجالی‌ترین رهبران خود را از دست داد.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، او که در ۱۳ مارس ۲۰۱۳ به عنوان اولین پاپ از آمریکای لاتین، اولین یسوعی و اولین غیراروپایی بعد از گرگوری سوم، پاپ قرن هشتم، انتخاب شد، بیش از ۱۱ سال هدایت کلیسا را بر عهده داشت. درگذشت پاپ در حالی اعلام شد که او روز گذشته و در عید پاک مسیحیان، با جی . دی. ونس معاون رئیس جمهور امریکا در واتیکان دیدار کرده بود. پاپ فرانسیس در هفته های گذشته به دلیل ابتلا بهذات الریه در بیمارستان بستری بود.
سادگی یا تضعیف اقتدار؟
پاپ فرانسیس که ملیتی آرژانتینی داشت با انتخاب نام خود به افتخار قدیس فرانسیس آسیزی، خط‌مشی خود را مشخص کرده بود: سادگی و توجه به فقرا. او اقامت در کاخ آپوستولیک را رد کرد و در خانه سنت مارتا اقامت گزید—تصمیمی که به گزارش در سال ۲۰۱۴، از سوی ۸۳ درصد کاتولیک‌های جهان به عنوان نشانه‌ای از تواضع تحسین شد، اما محافظه‌کاران آن را کاهش‌دهنده شکوه پاپی دانستند. او برخلاف سنت، از زبان عامیانه استفاده کرد و از پیچیدگی‌های الهیاتی دوری گزید.
در مقایسه با پاپ پیشین، بندیکت شانزدهم، که بر حفظ دکترین و مقابله با سکولاریسم تمرکز داشت، فرانسیس عمل‌گراتر بود. پاپ بندیکت در مواجهه با رسوایی "واتی‌لیکس" در سال ۲۰۱۲ و اتهامات سوءاستفاده جنسی در سال ۲۰۱۳ استعفا داد و اولین پاپ مستعفی پس از ۵۹۸ سال لقب گرفت. اما فرانسیس با گشایش به سوی گروه‌هایی مانند مهاجران و دگرباشان، رویکردی متفاوت برگزید که از دید محافظه‌کاران، سازش با مدرنیته بود.
هویت کاتولیک در معرض خطر؟
پاپ ژان پل دوم با ۲۶ سال رهبری (۲۰۰۵ – ۱۹۷۸)، کلیسا را با مواضع ضدکمونیستی و دفاع از سنت خانواده تثبیت کرد، اما فرانسیس بر مسائل اجتماعی مانند فقر و محیط زیست متمرکز شد. به گزارش رویترز، یک نشریه نزدیک به واتیکان که در ۱۹۳ کشور توزیع می شد و بیش از ۲ میلیون نسخه فروش داشت، در دوره هدایت پاپ فرانسیس از سرمایه‌داری انتقاد کرد، موضوعی که محافظه‌کاران آن را سیاسی و خارج از حیطه کلیسا می‌دانستند.
اظهارات او درباره دگرباشان، از جمله عبارت معروفش در سال ۲۰۱۳-"من چه کسی هستم که افراد را قضاوت کنم؟"- و حمایت از وصلت مدنی اینگونه افراد در سال ۲۰۲۰، جنجال‌برانگیز شد. براساس نظرسنجی رویترز در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۹ درصد کاتولیک‌های اروپایی از این موضع پاپ فرانسیس حمایت کردند، اما محافظه‌کاران آن را تهدیدی برای دکترین ازدواج و نهاد خانواده و آموزه های کلیسا خواندند.
محبوبیت جهانی در برابر تنش داخلی
فرانسیس در میان غیرکاتولیک‌ها محبوب بود. سفر او به لامپدوسا در سال ۲۰۱۳ با استقبال ۱۵ هزار مهاجر روبرو شد و دیدارش با آیت‌الله سیستانی در عراق در سال ۲۰۲۱ اولین دیدار یک پاپ با یک مرجع شیعه بود. اما در داخل کلیسای کاتولیک، او با مقاومت شدید روبرو شد. برای مثال، موافقت او با اجازه به مطلقه ها برای دسترسی محدود به عشای ربانی ، منجر به اعتراض رسمی چهار کاردینال شد. از طرف دیگر، رسوایی مالی واتیکان نیز برای او چالش‌برانگیز بود. سرمایه‌گذاری ۳۵۰ میلیون یورویی در پروژه لندن (۲۰۱۹-۲۰۱۴) که به گزارش "نشنال کاتولیک رجیستر"، ضرری ۱۰۰ میلیون یورویی به بار آورد، اصلاحات مالی او را زیر سوال برد.
فرانسیس، کلیسا را به جهان مدرن نزدیک کرد، اما به قیمت تنش با سنت‌گرایان. او ۷۳ کاردینال جدید منصوب کرد که تقریبا ۶۰ درصد رأی‌دهندگان کنونی می شود و این می‌تواند میراثش را تداوم بخشد. با این حال، محافظه‌کاران او را متهم به تضعیف هویت کاتولیک می‌کنند. آینده کلیسای کاتولیک در دود سفید بعدی نهفته است: سنت یا اصلاحات؟
اقدامات کلیدی و جنجالی
اصلاحات مالی: تأسیس دبیرخانه اقتصاد در سال ۲۰۱۴ که تا سال ۲۰۲۲، نزدیک به ۷۸۰ حساب مشکوک را شناسایی کرد.
دگرباشان: حمایت از وصلت مدنی این افراد، که با مخالفت ۵۳ درصد اسقف‌های آفریقایی مواجه شد.
سوءاستفاده جنسی: لغو "رازداری پاپی" در سال ۲۰۱۹ و رسیدگی به ۳۴۰۰ مورد سو استفاده جنسی گزارش شده تا سال ۲۰۲۳.
گزینه‌های جانشینی: نبرد سنت و اصلاحات
کاردینال کریستوف شونبورن (اتریش، ۸۰ ساله): میانه‌رو، الهی‌دان برجسته و نزدیک به فرانسیس.
کاردینال پیتر تورکسون (غنا، ۷۶ ساله): میانه‌رو با تمرکز بر فقر، گزینه اولین پاپ آفریقایی.
کاردینال رابرت سارا (گینه، ۷۹ ساله): محافظه‌کار افراطی، حامی مراسم سنتی لاتین.
کاردینال لوئیس آنتونیو تاگله (فیلیپین، ۶۷ ساله): محبوب در آسیا، گزینه اولین پاپ آسیایی با ۳.۱ میلیارد کاتولیک بالقوه در منطقه.
کاردینال آنجلو سکولا (ایتالیا، ۸۳ ساله): محافظه‌کار میانه‌رو، با تجربه در مقابله با سکولاریسم.
کاردینال شون اومالی (آمریکا، ۸۰ ساله): میانه‌رو، فعال در مبارزه با سوءاستفاده جنسی.
روند انتخاب جانشین
پس از درگذشت پاپ، ۱۲۴ کاردینال زیر ۸۰ سال (آمار واتیکان تا ژانویه ۲۰۲۵) در کلیسای سیستین، گردهم آیی تشکیل می‌دهند. رأی‌گیری‌ها تا کسب دوسوم آرا ادامه دارد. در سال ۲۰۱۳، فرانسیس پس از ۵ دور انتخاب شد. پس از هر دور، برگه‌ها سوزانده می‌شوند: دود سیاه نشان‌دهنده عدم انتخاب جانشین و دود سفید (با زنگ‌های کلیسای سنت پیتر) نشانه اعلام پاپ جدید است. این سنت از قرن سیزدهم پابرجاست و در سال ۲۰۰۵، حدود ۱.۱ میلیارد نفر آن را تماشا کردند.
