شانس۳ درصدی قبولی برای پرطرفدارترین رشته کنکور به بهانه نبود زیرساخت
درحالی شانس قبولی متقاضیان کنکور تجربی، در رشته پزشکی نهایتا سه درصد است که این ایجاد محدودیت، مبنای منطقی ندارد؛ چراکه از یک سو با توجه به پایین‌بودن سرانه پزشک در کشور، افزایش تعداد پزشکان نیاز جدی سیستم بهداشت و درمانی کشور به حساب می‌آید و از سوی دیگر زیرساخت آموزشی لازم برای این افزایش ظرفیت در کشور مهیاست. حال سؤالی مطرح است که چرا با وجود زیرساخت‌های بالقوه، همچنان از توسعه آموزش پزشکی در کشور جلوگیری می‌شود؟
شرق: درحالی شانس قبولی متقاضیان کنکور تجربی، در رشته پزشکی نهایتا سه درصد است که این ایجاد محدودیت، مبنای منطقی ندارد؛ چراکه از یک سو با توجه به پایین‌بودن سرانه پزشک در کشور، افزایش تعداد پزشکان نیاز جدی سیستم بهداشت و درمانی کشور به حساب می‌آید و از سوی دیگر زیرساخت آموزشی لازم برای این افزایش ظرفیت در کشور مهیاست. حال سؤالی مطرح است که چرا با وجود زیرساخت‌های بالقوه، همچنان از توسعه آموزش پزشکی در کشور جلوگیری می‌شود؟
از سال 99 تا‌به‌حال داوطلبان رشته تجربی بیشترین تعداد شرکت‌کننده را در کنکور به خود اختصاص داده‌اند. در نوبت دوم کنکور امسال نیمی از شرکت‌کنندگان، داوطلب رشته تجربی بودند که رکورد بالاترین گروه آزمایشی در همه این سال‌ها را از آن خود کرده‌اند. اگر همه این داوطلبان با سودای پزشکی وارد رقابت کنکور نشده باشند، اما حتما بیشترین آنها با رؤیای پوشیدن لباس سفید در کنکور تجربی شرکت کردند.
خارج از چرایی ازدیاد تمایل به پزشک‌شدن در داوطلبان، باید دید که نسبت پذیرش پزشکی به میزان داوطلبان چقدر است. ظرفیت پذیرش در سال 1403 با افزایش 20درصدی که در سال 1400 اتفاق افتاد، 13هزار‌و 824 نفر اعلام شده است. با وجود این افزایش، نسبت ظرفیت پذیرش پزشکی به کل داوطلبان تجربی 1403، سه درصد است. علاوه‌بر‌این ناترازی نسبت، سرانه پزشک نیز از سرانه پزشک کشورهای منطقه نیز پایین‌تر است که 13 به‌ازای 10هزار نفر است. این خود به تنهایی هشداری برای ایران در آینده است.
دلیل مخالفت با افزایش ظرفیت را در کمبود زیرساخت‌های موجود در کشور بیان می‌کنند. چگونه می‌شود تعداد ورودی سال 67 با سال 91 تقریبا یکی باشد؛ در‌صورتی‌که تعداد دانشکده‌های پزشکی و تخت‌های بیمارستانی، دو برابر شده است؟ همچنین با پذیرفتن نیاز کشور به افزایش ظرفیت پزشکی و وجود متقاضیان زیاد برای این رشته، چرا افزایش ظرفیت با زیرساخت‌های بالقوه موجود، امکان‌پذیر نیست؟
مشکل زیرساخت است یا مدیریت ضعیف منابع؟
در سال 1401، رضا لاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی، دلیل مخالفت خود را با افزایش ظرفیت پزشکی این‌گونه بیان‌کرد: «تربیت دانشجوی پزشکی با سایر رشته‌ها متفاوت است و عامل تعیین‌کننده در کیفیت تدریس، به وجود اساتید در این رشته و تعداد تخت‌ها بستگی دارد. به‌عبارتی این زیرساخت‌ها عامل تعیین‌کننده در کیفیت هستند».
در‌حال‌حاضر قریب به 150 هزار تخت بیمارستانی توسط دولت‌ها به کشور افزوده شده است. با‌این‌حال براساس گزارشی که سازمان WHO در سال 2021 منتشر کرده است، تخت‌های بیمارستانی ایران به‌ازای هر هزار نفر 2.7 است که از حداقل تعیین‌شده این سازمان نیز پایین‌تر است. آماری که براساس سامانه آواب وزارت بهداشت محاسبه شده است، تعداد تخت‌های موجود و تخت‌هایی که برای افزایش ظرفیت نیاز است را در برخی از استان‌ها و شهرها مقایسه کرده‌اند. ظرفیت در برخی از بیمارستان‌های این شهرها، مانند گناباد و بهبهان، کمتر از 100 عدد تخت است. در این آمار نشان می‌دهد میزان تختی که برای افزایش ظرفیت نیاز دارد از تعداد تخت‌های موجود در این مناطق بیشتر است و خبر از یک کمبود و عدم سازماندهی مناسب تخت‌ها را بازگو می‌کند. بالعکس در بعضی از شهرها میزان تخت‌های بیمارستانی که وجود دارد، از تعداد تخت‌های مورد نیاز برای افزایش پذیرش ظرفیت نیز بیشتر است.
در مورد بعدی بحث هیئتعلمی و استادان در دانشگاه‌های علوم پزشکی مطرح شد. در آماری که براساس داده‌های سامانه علم‌سنجی اعضای هیئتعلمی وزارت بهداشت محاسبه شده است، در بعضی از این دانشگاه‌ها مانند علوم پزشکی تهران استادان هیئتعلمی موجود از مطلوب تعیین‌شده بیشتر است و عدد آن نزدیک به 800 نفر است؛ در مقایسه با علوم پزشکی آبادان یا گناباد آماری غیرعادی را نمایان می‌کند. میزان هیئتعلمی مطلوب در هر دو دانشگاه مطرح‌شده از میزان ظرفیت موجودش بیشتر است و کمبود موج می‌زند. در برخی از این دانشگاه‌ها گویی اصلا هیئتعلمی موجود نیست و این عدد صفر است. این آمار انباشتگی استادان در کلان‌شهر‌ها و عدم مدیریت این فضا را خبر می‌دهد.
بهانه کمیت و کیفیت برای انحصارگرایان وزارت بهداشت
بسیاری ریشه این مخالفت‌ها را جمعیت انحصار‌گرایی که در مجموعه وزارت بهداشت حضور دارند می‌دانند و با سخنانی مانند نبود زیرساخت یا کاهش کیفیت با افزایش کمیت مخالف‌اند. جعفر قادری، عضو سابق کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس، درباره موانع عملیاتی‌شدن این افزایش ظرفیت گفت: «متأسفانه وزارت بهداشت به مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی کمتر توجه می‌کند. به صورت‌های مختلف وزارت بهداشت از انجام‌دادن آن طفره می‌رود. در سال‌های گذشته، افرادی که در وزارت هستند دید انحصاری دارند و اجازه افزایش را نمی‌دهند و به بهانه‌های مختلفی متنی را آماده می‌کنند که این ابلاغیه را به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برگردانند و دلیلشان این است که ظرفیت‌های ما اجازه این افزایش را نمی‌دهد».
درباره کاهش کیفیت، منصور کبکانیان ضمن رد این مسئله، باور دارد که افزایش ظرفیت پزشکی باعث افزایش رقابت می‌شود و در نتیجه کیفیت ارتقا می‌یابد.
او تصریح کرد: «واقعیت این است که سرانه پزشک با توجه به جمعیت کشور بسیار پایین بوده؛ به‌طوری‌که در شهرستان‌ها مردم برای گرفتن خدمات پزشکی باید به شهر‌های بزرگ یا حداقل به مراکز استان‌ها بیایند. طبق مطالعات تطبیقی صورت‌گرفته بین کشورمان با کشورهای اطراف، سرانه پزشک در ایران حتی از کشورهای مجاور مثل تاجیکستان هم پایین‌تر است و نمی‌توان به‌راحتی از این مسئله عبور کرد».
