افزایش بارش‌ها با توزیع نامتناسب
در سال‌های اخیر، تغییرات آب‌وهوایی و شرایط اقلیمی خاص بر میزان بارش‌ها در ایران تأثیر گذاشته و پیش‌بینی‌ها برای زمستان امسال نیز از این قاعده مستثنا نیست. بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های هواشناسی برای زمستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که انتظار می‌رود کشور با نوسانات قابل توجهی در بارش‌ها روبه‌رو شود.
نگین وحدانی: در سال‌های اخیر، تغییرات آب‌وهوایی و شرایط اقلیمی خاص بر میزان بارش‌ها در ایران تأثیر گذاشته و پیش‌بینی‌ها برای زمستان امسال نیز از این قاعده مستثنا نیست. بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های هواشناسی برای زمستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که انتظار می‌رود کشور با نوسانات قابل توجهی در بارش‌ها روبه‌رو شود. این پیش‌بینی‌ها عمدتا بر پایه داده‌های اقلیمی و سنجش شرایط اقیانوس‌ها و الگوهای جوی مانند نوسانات جنوبی اقیانوس آرام (ال‌نینو و لا‌نینا) و سامانه‌های پرفشار و کم‌فشار شکل‌گرفته در مناطق مختلف استوار است. داده‌های اخیر نشان می‌دهد امسال ایران تحت‌تأثیر پدیده ال‌نینو قرار گرفته که به‌طور معمول منجر به بارش‌های بیشتر در برخی مناطق می‌شود، اما تأثیر این پدیده به‌طور یکنواخت در سراسر کشور نخواهد بود. به عنوان مثال، مناطق شمال غربی و غربی کشور احتمالا بارش‌های بیشتر و نزدیک به میانگین بلندمدت خود خواهند داشت، در‌حالی‌که مناطق جنوبی و جنوب شرقی، به‌ویژه استان‌هایی مانند سیستان‌و‌بلوچستان، ممکن است با کمبود بارش مواجه شوند.
بر‌اساس داده‌های منتشرشده از سوی سازمان هواشناسی ایران، میانگین بارش‌های کشور در سال‌های اخیر به‌طورکلی روند کاهشی داشته و این روند، به‌ویژه در سال‌های خشک‌سالی اخیر، بیشتر مشاهده شده است. امسال با تأثیر ال‌نینو پیش‌بینی می‌شود که بارش‌ها کمی بالاتر از میانگین سال گذشته باشد، هرچند هنوز نگرانی‌هایی در مورد توزیع مناسب بارش‌ها در کل کشور وجود دارد. به‌طور میانگین، پیش‌بینی شده است که بارش‌ها در زمستان امسال بین ۱۰ تا ۲۰ درصد بالاتر از سال گذشته باشد، اما این میزان در مناطق مختلف کشور متفاوت خواهد بود. این تفاوت در توزیع بارش‌ها باعث می‌شود برخی مناطق با کمبود آب و برخی دیگر با سیلاب‌های فصلی روبه‌رو شوند.
علاوه بر الگوهای آب‌وهوایی، پدیده تغییر اقلیم و افزایش دمای کره زمین نیز بر کاهش منابع آب تأثیر گذاشته است و زمستان امسال نیز شاهد افزایش دما در مقایسه با میانگین بلندمدت خواهیم بود. این افزایش دما به‌ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی کشور محسوس‌تر خواهد بود و باعث می‌شود بارش‌ها به صورت برف در ارتفاعات کمتر از حد انتظار باشد. کاهش بارش برف به معنای کاهش ذخایر آبی در سال آینده است؛ زیرا بخش قابل توجهی از منابع آب شیرین کشور از ذوب برف‌ها در فصل بهار تأمین می‌شود. این کاهش در میزان بارش برف به‌ویژه در استان‌های کوهستانی مانند چهارمحال‌و‌بختیاری و کهگیلویه‌و‌بویراحمد، نگرانی‌هایی جدی برای تأمین منابع آبی در سال‌های آینده ایجاد می‌کند. یکی دیگر از عوامل مؤثر بر میزان بارش‌ها، تغییرات در جریان‌های جوی است که بر انتقال رطوبت به فلات ایران اثر می‌گذارد. در سال‌های گذشته، تغییر در الگوی جریان‌های جوی منجر به کاهش ورود سامانه‌های بارشی به کشور شده و این روند نیز همچنان ادامه دارد. به این ترتیب، حتی با وجود افزایش پیش‌بینی‌شده بارش‌ها در برخی مناطق، همچنان تأمین منابع آبی کشور با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد بود. بر‌اساس آمارهای موجود، حجم ذخایر سدهای کشور نسبت به سال گذشته کاهشی بوده و این امر نشان‌دهنده نگرانی‌هایی برای تأمین آب در فصل تابستان سال آینده است.
در مجموع، پیش‌بینی‌ها برای زمستان ۱۴۰۲ حاکی از افزایش بارش‌ها نسبت به سال گذشته است، اما توزیع نامتناسب این بارش‌ها و کاهش ذخایر برفی نگرانی‌های جدی برای مدیریت منابع آبی کشور ایجاد کرده است. با توجه به اینکه ایران از لحاظ اقلیمی در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، این میزان بارش‌های پیش‌بینی‌شده نمی‌تواند تمامی مشکلات کم‌آبی را برطرف کند و همچنان نیاز به مدیریت بهینه و توسعه برنامه‌های پایدار برای مدیریت منابع آب بیش‌از‌پیش احساس می‌شود. ازاین‌رو لازم است علاوه‌بر پیش‌بینی‌های هواشناسی، اقدامات لازم برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب در بخش‌های کشاورزی و صنعت نیز در نظر گرفته شود.
