رایزنی روس‌ها در دمشق

برای نخستین‌ بار پس از سرنگونی بشار اسد در سوریه، یک هیئت روسی برای مذاکره با حاکمان جدید این کشور وارد دمشق شده است. هم‌زمان، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد از جامعه جهانی خواست اقداماتی متحد و «شجاعانه» برای حمایت از مردم سوریه و آوارگان بازگشتی انجام دهند.

ورود هیئت ارشد روسی به پایتخت سوریه در روز گذشته، در شرایطی است که مسکو پس از سال‌ها حضور نظامی در سوریه برای بقای حکومت بشار اسد، در‌حال تلاش برای تضمین فعالیت پایگاه‌های نظامی خود در این کشور است.

خبرگزاری تاس روسیه گزارش داد ‌میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه و الکساندر لاورِنتیِف، فرستاده ویژه کرملین در امور سوریه، در میان هیئت اعزامی به سوریه هستند که قرار است با حاکمان جدید این کشور مذاکره کنند.

پیش از انتشار گزارش تاس، دو منبع سوری به رویترز گفته بودند‌‌ انتظار می‌رود مذاکرات میان هیئتی از روسیه با مقامات دولت تازه دمشق در این هفته انجام شود. بوگدانوف چند روز پیش به خبرگزاری روسی اینترفاکس گفته بود‌ تماس‌های کشورش با مقامات «هیئت تحریر‌الشام» به «شیوه سازنده» پیش می‌رود تا روسیه بتواند پایگاه‌هایش را حفظ کند.

روسیه امیدوار است بتواند پایگاه هوایی حمیمیم در نزدیکی بندر لاذقیه و پایگاه دریایی در بندر طرطوس را حفظ کند. لاذقیه و طرطوس، هر دو در ساحل دریای مدیترانه، محل زندگی حامیان عمده بشار اسد و طایفه علوی‌ها محسوب می‌شوند.

روسیه از تأسیسات دریایی در طرطوس عمدتا به ‌عنوان ایستگاهی برای نقل‌و‌انتقال پیمانکاران نظامی‌اش به نقاط مختلف قاره آفریقا استفاده می‌کرد؛ هر‌چند ‌نیازهای نظامی روسیه به تعمیرات تجهیزات دریایی نیز در این پایگاه انجام می‌شد.

دولت جدید سوریه به‌تازگی قرارداد این کشور با شرکت روسی مدیریت و بهره‌برداری از بندر طرطوس را لغو کرد.

بشار اسد در قراردادهایی با ولادیمیر پوتین، به روسیه امکان داده بود از پایگاه هوایی حمیمیم برای ۴۹ سال، به اضافه امکان تمدید در یک دوره ۲۵ سال بعدی، استفاده کند. روسیه از همین پایگاه بشار اسد را به مسکو فراری داد.

حکومت ۲۴‌ساله اسد روز هشتم دسامبر 2024، پس از فرار او به روسیه در نتیجه پیشروی ۱۱‌روزه نیروهای «هیئت تحریر‌الشام» از استان ادلب تا رسیدن به دمشق، به پایان رسید.

فرار بشار اسد به روسیه نقطه پایانی بر حکومت ۵۴‌ساله خاندان او بر سوریه بود. از سرنوشت اسد در روسیه غیر از نامه‌ای منسوب به او، دیگر خبری منتشر نشده است.

احمد الشرع، رهبر دوفاکتوی سوریه، گفته است‌ روسیه فرصت دارد در روابط خود با سوریه بازنگری کند.

با‌این‌حال، تصاویر ماهواره‌ای نشان داد در یک ماه اول روی کار آمدن حکومت جدید، روسیه نتوانسته تجهیزات نظامی خود را از این کشور به نقطه دیگری، احتمالا لیبی، منتقل کند.

سفر هیئت روسی به دمشق چند روز پس از آن است که اتحادیه اروپا لغو تحریم‌ها علیه سوریه را با خروج نیروهای مسلح خارجی از خاک سوریه مرتبط دانست. اتحادیه اروپا از حاکمان تازه دمشق خواست روسیه را وادار کنند پایگاه‌های حمیمیم و طرطوس را تخلیه کند.

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد طی یک ماه گذشته، روسیه در تلاش بوده بسیاری از تجهیزات نظامی خود را از سوریه، احتمالا به سوی آفریقا منتقل کند. با‌این‌حال برخی گزارش‌ها از بروز مشکلات در این روند حکایت دارد.

نشریه روسی «مسکو‌تایمز» به‌ نقل از منابع خود، نوشته است دولتمردان جدید سوریه از ورود کشتی‌های روسی به طرطوس ممانعت می‌کنند. درعین‌حال هواپیماهای ترابری روسی، احتمالا برای خروج پرسنل و تجهیزات نظامی از سوریه، بی‌وقفه به حمیمیم پرواز می‌کنند.

نشریه «مری‌تایم‌اگزکیوتیو» که به‌ طور تخصصی تحولات صنعت دریایی را رصد می‌کند، در گزارشی جدید از تعلیق انتقال تجهیزات نظامی روسی از طرطوس سوریه خبر داد.

براساس این گزارش، روسیه طی چند هفته گذشته بسیاری از تجهیزات نظامی خود را با کامیون به طرطوس منتقل کرده، اما تاکنون هیچ کشتی‌‌ای برای حمل این بار وارد این بندر نشده است.

تصاویر ماهواره‌ای شرکت ماکسار و همچنین عکس‌ها و ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، دست‌کم ۱۰۰ کامیون سبزرنگ در اندازه‌های مختلف را نشان می‌دهد که در صفی بیش از یک کیلومتر ردیف شده‌اند. به‌ عقیده کارشناسان نظامی، برخی از این تصاویر نشانگر یک رادار است که احتمالا برای انتقال به محلی دیگر از یک سامانه پدافند هوایی جدا شده است.

هم‌زمان در این گزارش به حضور کشتی باری «اسپارتا» و همچنین یک کشتی کمکی نظامی روسی اشاره شده که در آب‌های بین‌المللی مجاور حریم دریایی سوریه لنگر انداخته‌اند.

«اسپارتا» یک کشتی باری است که از سال‌ها پیش به دلیل مداخله نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد اما در سال‌های اخیر مدام بین بندر طرطوس و بندرهای روسیه و شبه‌جزیره اشغالی کریمه در حرکت بود.

این کشتی طی ماه گذشته یک سفر طولانی از دریای بالتیک انجام داد و اوایل ژانویه به سوریه رسید. پنج روز پیش هواپیمای «پی‌۸ پوسایدون» که توسط نیروهای آمریکایی برای گشت دریایی استفاده می‌شود، لنگر انداختن این کشتی در نزدیکی بندر طرطوس را گزارش داد؛ اما پنجشنبه این کشتی به آب‌های بین‌المللی منتقل شد.

در این میان، فیلیپو گراندی، کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در پایان سفر به سوریه از جامعه بین‌المللی خواست اقدامی شجاعانه و قاطع برای کمک به سوری‌ها در بازسازی کشور جنگ‌زده خود و حمایت از سوری‌های آواره بازگشتی انجام دهند.

به گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، در پی تغییر حکومت سوریه دست‌کم ۲۰۰ هزار نفر از آوارگان پناه‌جو به کشور خود بازگشته‌اند، ولی هنوز 7.4 میلیون سوری در داخل کشور آواره هستند و بیش از شش میلیون سوری آواره در جهان نیز وجود دارند.

فیلیپو گراندی گفت با احمد الشرع درباره چگونگی حمایت از بازگشتی‌ها مذاکره کرده، اما برای یک روند پایدار و بازگشت امن آوارگان و جلوگیری از جابه‌جایی‌های آتی، یک رویکرد جامع‌ نیاز است.

به گفته گراندی، اکنون «یک لحظه مهم است که جهان باید برای حمایت از بهبود اوضاع سوریه تلاش کند و همکاری دولت‌های همسایه، کشورهای کمک‌کننده مالی و مقامات دولت کنونی سوریه برای ایجاد صلح و ثبات، یک نیاز جدی برای سوریه و کل منطقه است».