اظهارات اخیر برخی مقامات درباره واگذاری اختیارات به استان‌ها واکنش‌های متعددی به دنبال داشت:
فدرالیسم ایرانی؟
اظهارات اخیر مقامات درباره واگذاری اختیارات به استان‌ها و اشاره غیرمستقیم به فدرالیسم، واکنش‌های زیادی برانگیخته است. مخالفان نگران تقویت جنبش‌های تجزیه‌طلبانه و نابرابری بین استان‌ها هستند. در عین حال تجربه جهانی هم نشان می‌دهد که فدرالیسم همیشه موفق نبوده و در کشورهایی مثل پاکستان و نیجریه مشکلات جدی ایجاد کرده است.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، اظهارنظرهای اخیر محمدرضا عارف درباره اهمیت توانمندسازی دولت‌های محلی و تمرکز امور مالی در استان‌ها که معنی فدرالیسم را در اذهان متبادر میکند، موجی از اظهارنظرهای منفی را به دنبال داشته است.
محمدرضا عارف در نخستین نشست شورای عالی اداری گفته: «دولت، در این دوره تا مرزها و دروازه‌های استان می‌آید و از آن به بعد، جز در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و دفاعی، که در دولت تصمیم‌گیری می‌شود، استان خودش تصمیم می‌گیرد. ما در صحبت با استانداران به آنها گفتیم که آمادگی داشته باشند پیشنهادهایشان را در مورد واگذاری اختیارات دولت به استان‌ها، به ما بدهند.»
برخی معتقدند عارف بدون آنکه از فدرالیسم نام ببرد، مناسبات و اصول آن را شرح داده است. پس از او هم البته رئیس‌مجلس اظهاراتی در این باره داشت. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در سخنان اخیر خود تأکید کرد که «باید از تمرکزگرایی پرهیز کنیم و اجازه دهیم استان‌ها استقلال در تصمیم‌گیری داشته باشند.» او همچنین از واگذاری اختیارات به استان‌ها به‌صورت «ذاتی» سخن گفت.
یکی از پررنگ‌ترین واکنش‌های رسانه‌ای به این اظهارات از سوی مجله تجارت‌فردا صورت گرفت. این مجله در شماره اخیر خود مجموعه‌ای از مطالب در این باره را تهیه و تدوین کرده است. همچنین دبیر تحریریه این هفته‌نامه نیز در مقاله‌ای تحت عنوان «آیا فدرالیسم برای ایران مناسب است؟»
به موضوع فدرالیسم و امکان اجرای آن در ایران پرداخته است.
تجارت فردا در این مطلب در ابتدا توضیح می‌دهد که فدرالیسم نوعی سیستم حکومتی است که در آن قدرت میان دولت مرکزی و ایالت‌ها تقسیم می‌شود. در این مدل، ایالت‌ها اختیارات مشخصی دارند و مجلس و دولت محلی خود را تشکیل می‌دهند. سیاست‌های کلان مانند امنیت و دفاع در دست حکومت مرکزی باقی می‌ماند، اما ایالت‌ها در امور داخلی خود استقلال دارند.
و بعد این پرسش را مطرح میکند که: آیا فدرالیسم برای ایران مناسب است؟
موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
نگارنده معتقد است که این سیستم در برخی کشورها نتایج مثبتی به همراه داشته و در برخی دیگر مشکلاتی ایجاد کرده است.
موافقان معتقدند که ایران به دلیل تنوع قومی و فرهنگی، می‌تواند از مزایای فدرالیسم بهره ببرد. این مدل حکمرانی می‌تواند به کاهش تمرکز قدرت در پایتخت و افزایش مشارکت محلی منجر شود. همچنین، استان‌های کمتر توسعه‌یافته ممکن است بتوانند با استقلال در تصمیم‌گیری، مسیر توسعه را سریع‌تر طی کنند.
اما مخالفان هشدار می‌دهند که پیش از هر تغییری، باید اصلاحات کلی در نظام حکمرانی کشور انجام شود. یکی از نگرانی‌های مهم، احتمال تقویت جنبش‌های تجزیه‌طلبانه در برخی مناطق است. همچنین، ممکن است عدم هماهنگی در اجرای قوانین و توزیع منابع میان استان‌ها باعث نابرابری و اختلاف شود. از سوی دیگر، اجرای فدرالیسم نیازمند تغییرات اساسی در قانون اساسی و ساختار سیاسی کشور است که احتمالاً با مقاومت‌های گسترده‌ای روبه‌رو خواهد شد.
تجربیات جهانی
دبیر تجارت فردا در بخش دیگری از این مقاله به نمونه‌های جهانی اشاره میکند. تجربه برخی کشورها نشان داده که فدرالیسم همیشه موفق نبوده است. برای مثال، در پاکستان، این سیستم نتوانست توزیع عادلانه منابع را تضمین کند و در نتیجه، شکاف‌های قومی و جنبش‌های جدایی‌طلبانه تقویت شدند. در سومالی، ناهماهنگی میان ایالت‌ها و دولت مرکزی به بی‌ثباتی سیاسی انجامید. همچنین در نیجریه، توزیع نابرابر منابع در چارچوب سیستم فدرالی منجر به فساد و نارضایتی شد.
در پایان نیز نویسنده این پرسش را مطرح میکند که آیا ایران آمادگی پذیرش فدرالیسم را دارد یا خیر؟ و در پاسخ مینوسد که جواب به این سؤال به عوامل بسیاری از جمله شرایط اجتماعی، اقتصادی و خواست عمومی بستگی دارد. اما آنچه مسلم است، چنین تغییری نیازمند گفت‌وگوی ملی گسترده، تدوین قوانین دقیق و آمادگی برای مدیریت تحولات بزرگ خواهد بود.
