مازوت‌سوزی یا مرگ تدریجی انتخاب با کیست؟
در سال‌های اخیر، مصرف مازوت در نیروگاه حرارتی شازند به یکی از چالش‌های اساسی زیست‌محیطی استان مرکزی تبدیل شده است. این سوخت فسیلی به دلیل ترکیب شیمیایی خود، انتشار گسترده آلاینده‌های سمی را در پی دارد که کیفیت هوای اراک و شازند را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
در سال‌های اخیر، مصرف مازوت در نیروگاه حرارتی شازند به یکی از چالش‌های اساسی زیست‌محیطی استان مرکزی تبدیل شده است. این سوخت فسیلی به دلیل ترکیب شیمیایی خود، انتشار گسترده آلاینده‌های سمی را در پی دارد که کیفیت هوای اراک و شازند را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. استفاده مداوم از مازوت نه‌تنها موجب افزایش آلاینده‌های زیان‌بار در جو شده، بلکه شیوع بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی-عروقی را در این مناطق تشدید کرده است. علاوه بر این، کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی نیز به واسطه افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت مازوت، تأثیرات مضاعفی بر اکوسیستم منطقه داشته است. در این یادداشت، به بررسی علمی اثرات زیست‌محیطی مازوت‌سوزی و پیامدهای آن بر سلامت عمومی پرداخته خواهد شد.
مازوت به‌عنوان یک سوخت سنگین، حاوی درصد بالایی از گوگرد و ترکیبات آروماتیک است که در فرایند احتراق، گازهایی نظیر دی‌اکسید گوگرد (SO2)، اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ذرات معلق تولید میکند. این ترکیبات از مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهنده مه‌دود فتوشیمیایی و پدیده وارونگی دما هستند. با توجه به موقعیت جغرافیایی اراک و شازند، این مناطق مستعد تجمع آلاینده‌ها در لایه‌های پایینی جو هستند. شرایط جوی پایدار، به‌ویژه در فصول سرد، موجب می‌شود آلاینده‌های ناشی از مازوت‌سوزی در نزدیکی سطح زمین باقی بمانند و کیفیت هوا را به‌شدت کاهش دهند. این امر می‌تواند موجب بروز هشدارهای قرمز زیست‌محیطی و ایجاد بحران‌های بهداشتی شود. علاوه بر تأثیرات مستقیم بر کیفیت هوا، بارش‌های اسیدی ناشی از انتشار دی‌اکسید گوگرد نیز می‌تواند به تخریب پوشش گیاهی و آلودگی منابع آبی منطقه منجر شود.
افزایش غلظت ذرات معلق و گازهای آلاینده در هوای اراک و شازند، خطراتی جدی برای سلامت عمومی ایجاد کرده است. تحقیقات علمی نشان می‌دهد که ذرات PM2.5 که از احتراق ناقص مازوت حاصل می‌شوند، به دلیل اندازه بسیار کوچک خود، قادرند مستقیما وارد سیستم تنفسی شده و به جریان خون نفوذ کنند. این امر می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های تنفسی مزمن مانند آسم، برونشیت مزمن و حتی سرطان ریه شود. همچنین، افزایش غلظت آلاینده‌های هوا با کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن همراه بوده و افراد را در برابر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی آسیب‌پذیرتر میکند. به‌علاوه، گاز دی‌اکسید گوگرد (SO2) که در غلظت‌های بالا در جو منتشر می‌شود، اثرات مخربی بر سلامت قلب و عروق دارد. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده است مواجهه طولانی‌مدت با این آلاینده، احتمال بروز سکته‌های قلبی و بیماری‌های ایسکمیک قلبی را افزایش می‌دهد؛ به‌ویژه گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و زنان باردار، در معرض بیشترین خطرات ناشی از آلودگی مازوت قرار دارند. تحقیقات جدید همچنین نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی میان آلودگی ناشی از سوخت مازوت و افزایش نرخ بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون وجود دارد.
برای کاهش اثرات مخرب مازوت‌سوزی، برخی از مهم‌ترین این راهکارها عبارت‌اند از:
1. جایگزینی سوخت‌های پاک‌تر
2. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
3. بهبود فناوری احتراق
4. نظارت و اجرای قوانین سخت‌گیرانه
5. افزایش آگاهی عمومی
6. همکاری بین‌بخشی
مازوت‌سوزی در نیروگاه شازند به‌عنوان یک معضل جدی زیست‌محیطی، تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت شهروندان اراک و شازند داشته است. افزایش نرخ بیماری‌های مزمن، کاهش کیفیت زندگی و افزایش هزینه‌های بهداشتی از‌جمله تبعات این پدیده هستند. علاوه بر این، اثرات زیان‌بار این سوخت بر اکوسیستم‌های منطقه و منابع طبیعی، لزوم تغییر سیاست‌های انرژی را بیش از پیش آشکار میکند. برای حل این بحران، اتخاذ سیاست‌های علمی و پایدار ضروری است. سلامت جامعه و حفظ محیط زیست نیازمند اقداماتی فوری و کارآمد است که نه‌تنها موجب بهبود کیفیت هوا بلکه تضمین‌کننده آینده‌ای سالم برای نسل‌های آینده خواهد بود.
