رویه تیم ملی قلعه‌نویی با شیب ملایم تغییر می‌کند
آماده‌باش امیر به دهه هشتادی‌ها
تیم ملی به تغییر نیاز دارد؛ تغییری برای عبور از بی‌انگیزگی بازیکنانی که در این چند سال تحت هر شرایطی خدشه‌ای به جایگاه‌شان وارد نشده است. از بازیکنانی که حتی بدون داشتن تیم باشگاهی به تیم ملی دعوت شده‌اند و در ترکیب اصلی قرار گرفته‌اند، تا بازیکنانی که با عملکردی ضعیف، نیمکت‌نشینی و حتی تعداد بازی‌هایی خارج از استاندارد به ستون‌های (متزلزل) تیم ملی تبدیل شده‌اند و این مسیر ادامه هم دارد.
شرق: تیم ملی به تغییر نیاز دارد؛ تغییری برای عبور از بی‌انگیزگی بازیکنانی که در این چند سال تحت هر شرایطی خدشه‌ای به جایگاه‌شان وارد نشده است. از بازیکنانی که حتی بدون داشتن تیم باشگاهی به تیم ملی دعوت شده‌اند و در ترکیب اصلی قرار گرفته‌اند، تا بازیکنانی که با عملکردی ضعیف، نیمکت‌نشینی و حتی تعداد بازی‌هایی خارج از استاندارد به ستون‌های (متزلزل) تیم ملی تبدیل شده‌اند و این مسیر ادامه هم دارد.
اولین تجربه قلعه‌نویی از تغییر نسل
نسل فعلی تیم ملی که اکنون تعداد زیادی از آنها پا به سن گذاشته‌اند و دهه چهارم زندگی خود را سپری می‌کنند، زمانی به تیم ملی آمدند که فوتبال ایران روزهای سختی را سپری می‌کرد؛ پس از جام جهانی ۲۰۰۶ که امیر قلعه‌نویی سکان هدایت تیم ملی را برعهده گرفت و تغییرات تیم ملی آن‌قدر مشهود نبود که بتوان امیدی به آینده داشت. علی دایی که کنار گذاشته شد، جایش را بازیکنانی مانند رضا عنایتی و محمود فکری گرفتند که همان زمان بازیکنان پا به سن گذاشته‌ای محسوب می‌شدند.
انقلاب علی دایی در ترکیب تیم ملی
اولین تغییرات جدی در تغییر نسل تیم ملی مربوط به زمانی می‌شود که علی دایی روی نیمکت نشست. سرمربی تیم ملی در راه جام جهانی ۲۰۱۰ دست به تغییرات گسترده‌ای زد که حاصل آن تغییرات البته، چندان مثبت نبود. در آن زمان به علی دایی انتقادهای زیادی شد که مجید غلام‌نژاد را در سمت راست خط دفاعی جایگزین مهدی مهدوی‌کیا کرد و با وجود آمادگی علی کریمی در آن سال‌ها، روی نام ستاره آن روزهای فوتبال ایران خط قرمز کشید. بازیکنانی نظیر حسن اشجاری، غلامرضا رضایی، کیانوش رحمتی، ابراهیم صادقی، محسن بنگر و جلال رافخایی که از طرف دایی به تیم ملی دعوت شدند نیز هیچ‌گاه نتوانستند جایگاه ثابتی برای خود در تیم ملی دست‌و‌پا کنند و به همین دلیل پس از دایی، مسیرشان چندان تداوم نداشت.
افشین قطبی و اعتماد به باتجربه‌ها
شکست تیم ملی مقابل عربستان پایان کار علی دایی روی نیمکت تیم ملی بود تا محمد مایلی‌کهن جایگزین شود. اما مصاحبه‌های تند و تیز و انتقادی مایلی‌کهن حتی فرصت نشستن دوباره او روی نیمکت تیم ملی را نداد تا فدراسیون فوتبال تصمیم خود را تغییر دهد و افشین قطبی را به عنوان سرمربی تیم ملی انتخاب کند. قطبی هم تلاش کرد با ترکیبی از بازیکنان جام جهانی ۲۰۰۶ و بازیکنانی که علی دایی به ترکیب تیم ملی معرفی کرده بود، پیش برود. هرچند فوتبال ایران پشتوانه قدرتمندی هم نداشت که دایی یا قطبی بتوانند با حضور آنها انقلابی در ترکیب تیم ملی ایجاد کنند.
نسل جدیدی که در راه بود
نسل بعدی تیم ملی کم‌کم در حال ساخته‌شدن بود. بازیکنانی نظیر پیام صادقیان، محسن مسلمان، امید عالیشاه، مرتضی پورعلی‌گنجی، علیرضا جهانبخش، علیرضا بیرانوند، مجید حسینی، کاوه رضایی و چند بازیکن دیگر که بعدها به تیم ملی راه پیدا کردند، از تیم زیر ۱۷ و زیر ۲۰ سال شناسایی شدند اما هنوز نوبت حضورشان در تیم ملی نرسیده بود.
پشتوانه‌سازی در فوتبال ملی انجام شده بود که کارلوس کی‌روش سرمربی تیم ملی شد و او هم با برپایی چندین مینی‌کمپ تلاش کرد بازیکنان لیگ داخلی را ارزیابی کند. با این حال کی‌روش با نسلی از بازیکنان قدیمی تیم ملی نظیر علی کریمی، جواد نکونام، آندرانیک تیموریان، مجتبی جباری، مهدی رحمتی، هادی عقیلی، سیدجلال حسینی، مسعود شجاعی و امثال آنها در کنار بازیکنانی که در آن سال‌ها در لیگ برتر درخشان‌تر بودند، از جمله محمد قاضی، هاشم بیک‌زاده، فرزاد حاتمی و قاسم حدادی‌فر تیم ملی را آماده حضور در راه صعود به جام جهانی ۲۰۱۴ کرد.
تغییرات کی‌روش با دو‌ملیتی‌ها
نسلی از بازیکنان دو‌ملیتی، از جمله اشکان دژاگه و رضا قوچان‌نژاد و دنیل داوری با تصمیم کی‌روش به تیم ملی اضافه شدند که دو نفر اول تا سال‌ها به تیم ملی کمک کردند. با این حال اولین بازیکنی که به تیم ملی اضافه شد تا آرام‌آرام روند تغییر نسل شکل بگیرد، علیرضا جهانبخش بود که در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل تیم ملی را همراهی کرد. هرچند سردار آزمون هم با درخشش در تیم زیر ۱۷ و زیر ۲۰ سال فرصت داشت که به جام جهانی برود، اما کی‌روش ترجیح داد با قوچان‌نژاد به عنوان تک‌مهاجم کار تیم ملی را پیش ببرد و این فرصت را از آزمون گرفت.
تغییر نسل اجباری پس از جام جهانی ۲۰۱۴
سردار آزمون، مرتضی پورعلی‌گنجی، علیرضا بیرانوند، سعید عزت‌اللهی و مهدی طارمی پس از جام جهانی آرام‌آرام به ترکیب تیم ملی اضافه شدند؛ بازیکنانی که تیم ملی را به جام جهانی ۲۰۱۸ هم رساندند و نسلی امیدوارکننده برای تیم ملی بودند. نسلی که در رده‌های پایه هم درخشان ظاهر شده بودند و تنها کاری که کی‌روش باید انجام می‌داد، فرصت‌دادن به آنها بود تا به خودباوری و اعتماد‌به‌نفس برسند. سرمربی پرتغالی چاره‌ای نداشت جز اینکه با عبور از نکونام، تیموریان، منتظری و... به بازیکنان جوان رو بیاورد.
چند تغییر کوچک پس از کی‌روش
حالا تیم ملی سال‌هاست که با ترکیبی از همان نسل ادامه داده. بازیکنانی که یک دهه است از حضورشان در تیم ملی گذشته و تعدادی از آنها کنار رفته‌اند و جای تعدادی از آنها هنوز در ترکیب تیم ملی حفظ شده است. با این حال در این سال‌ها و پس از جام ملت‌های ۲۰۱۹ که کارلوس کی‌روش راهی کلمبیا شد و مارک ویلموتس جای او را گرفت، بازیکنان جوان دیگری به تیم ملی رسیدند؛ از جمله پیام نیازمند، اللهیار صیادمنش و محمد محبی که می‌توانستند درخشان‌تر هم ظاهر شوند.
حرکت قلعه‌نویی برخلاف انتظارها
تیم ملی در جام جهانی ۲۰۲۲ بار دیگر به کی‌روش رسید و پس از آن امیر قلعه‌نویی هدایت تیم ملی را برعهده گرفته است. تیمی که انتظار می‌رفت پس از جام جهانی ۲۰۲۲ به‌سرعت پوست‌اندازی کند، اما قلعه‌نویی برخلاف خواسته‌ها، رویه‌ای آهسته را برای تغییر نسل در پیش گرفت. حضور در جام ملت‌ها به عنوان مسن‌ترین تیم جام و پس از آن هم ترکیبی که دست‌نخورده باقی مانده، اما بازیکنان جوان‌تر آرام‌آرام به اردوهای تیم ملی فراخوانده شدند. قلعه‌نویی بارها قول داده که پس از قطعی‌شدن صعود تیم ملی به جام جهانی ۲۰۲۶ کانادا، مکزیک و ایالات متحده آمریکا برای تغییر نسل اقدام خواهد کرد. تیمی که با شجاع خلیل‌زاده ۳۶ساله پیش می‌رود و ستاره‌اش مهدی طارمی با ۳۳ سال است، طبیعتا نمی‌تواند هواداران را به آینده امیدوار کند، بنابراین سرمربی تیم ملی چاره‌ای جز تغییر نسل ندارد.
دهه هشتادی‌ها به خط شدند
در فهرست جدید تیم ملی شش بازیکنی به اردو دعوت شده‌اند که متولدان دهه ۸۰ به بعد هستند. محمد قربانی (۱۳۸۰)، آریا یوسفی (۱۳۸۱)، محمدامین حزباوی (۱۳۸۲)، محمدجواد حسین‌نژاد (۱۳۸۲)، دانیال ایری (۱۳۸۰) و محمد خلیفه (۱۳۸۳) حالا از امیر قلعه‌نویی آماده‌باش گرفته‌اند که خود را به ترکیب تیم ملی برسانند. در کنار این بازیکنان نفراتی مانند سعید سحرخیزان که در روسیه حضور دارد یا بازیکنانی نظیر آرشا شکوری، سامان فلاح، مهدی هاشم‌نژاد و نفراتی که در تیم زیر ۲۰ سال ایران حضور داشتند، آینده فوتبال ایران را تشکیل خواهند داد.
