چالش‌های مهم قرن پیش‌رو در ایران
مینو زمانی
زمین سومین سیاره نزدیک به خورشید و تنها سیاره‌ای است که آب در آن به سه صورت مایع، بخار و جامد یافت می‌شود. ضمنا، دما، فشار و ترکیب هوا در آن به صورتی است که امکان برقراری شرایط حیات 3.5 میلیارد سال گذشته در آن فراهم شده و از این نظر سیاره منحصربه‌فردی در منظومه شمسی به شمار می‌رود که سطح آن زیستگاه موجودات زنده است که خود را با محیط‌های مختلف دریا و خشکی تطبیق داده و به نحوی با آن در حال تعادلند. هر عاملی که این تعادل را در کوتاه‌مدت به‌هم بزند، موجب انهدام تمام یا بخشی از محیط زیست موجودات زنده می‌شود. عوامل تغییر تعادل در محیط زیست ممکن است بیرونی (مثلا بروز سیل، طغیان آب دریا، زمین‌لغزش، گرمایش هوا و...) یا درونی (زلزله و آتشفشان) یا حتی فرازمینی باشند. کشور ما، ایران، علاوه‌بر مخاطرات طبیعی بیرونی، دچار مخاطرات درونی؛ یعنی آتشفشان و زلزله است که همگان مورد دوم؛ یعنی بروز زلزله‌های مخرب در اکثر نقاط ایران را به یاد دارند. بد نیست اضافه کنیم که مسئولان دولتی اعلام کرده‌اند که در سال 1396 بیش از 10هزار زلزله در کشور رخ داده است که از مهم‌ترین زلزله‌های رخ‌داده در این سال می‌توان به زلزله 21 آبان با بزرگای 7.3 در ازگله- سرپل ذهاب کرمانشاه، زلزله 29 آذر با بزرگای 5.3 در ملارد تهران، رخداد سه زلزله از 10 تا 22 آذر با بزرگای شش در شرق هجدک کرمان و زلزله‌های پی‌درپی با بزرگای بیش از پنج در سومار کرمانشاه اشاره کرد. با توجه به لرزه‌خیزی بالای فلات ایران و افزایش ساخت‌وساز و گسترش شهرهای ایران (خصوصا شهرهای تهران، تبریز و مشهد) در نزدیکی پهنه‌های گسل‌های لرزه‌زا و همچنین وجود آتشفشان‌های مهم در مناطق مختلف کشور، ارزیابی خطر و ریسک مخاطرات زمینی ضروری بوده و افزایش تاب‌آوری شهرها در برابر این مخاطرات جزء چالش‌های مهم قرن پیش‌رو در ایران خواهد بود. در این راستا، کتاب مخاطرات زمین ایران، بیرونی و درونی (زلزله و آتشفشان) بیانگر داستان مهم‌ترین مخاطرات زمین ایران؛ یعنی زلزله و آتشفشان است. این کتاب که بر پایه آخرین دستاوردهای پژوهشی در مورد مهم‌ترین مخاطرات زمین ایران تنظیم شده است، در شش فصل به عمده‌ترین این مخاطرات می‌پردازد. فصل اول کتاب به مخاطرات زمین‌شناختی ایران اختصاص دارد که در آن مهم‌ترین موارد مطالعه‌شده و شناخته‌شده مخاطرات زمین‌شناختی ایران مرور و معرفی شده‌اند. در فصل دوم مهم‌ترین ویژگی‌های زمین‌شناختی ایران ارزیابی و معرفی شده و بر اساس ویژگی‌های ساختاری و ژئودینامیکی و زمین‌شناسی کواترنرِ ایران به مخاطرات زمین در ایران امروز پرداخته شده است. فصل سوم به آتشفشان‌های فلات ایران اختصاص دارد و به‌ترتیب آتشفشان‌های فعال و خاموش، توزیع جغرافیایی آنها در ایران و همچنین دسته‌بندی آنها از دیدگاه زمین‌شناختی را مرور می‌کند. در فصل‌های چهارم، پنجم و ششم به‌ترتیب لرزه‌خیزی ایران، مروری بر زلزله‌های تاریخی و باستانی فلات ایران و در نهایت مهم‌ترین گسل‌های ایران بررسی شده است. بنابراین تنظیم فصول کتب به نحوی بوده که به زمین‌لرزه و آتشفشان‌ها به‌عنوان مهم‌ترین مخاطرات در فلات ایران‌زمین با تفصیل بیشتری پرداخته شود. کتاب مخاطرات زمین ایران، بیرونی و درونی (زلزله و آتشفشان)، نوشته دکتر علی درویش‌زاده و دکتر مهدی زارع، با قیمت 18000 تومان، توسط انتشارات امیرکبیر چاپ و منتشر شده است.
زمین سومین سیاره نزدیک به خورشید و تنها سیاره‌ای است که آب در آن به سه صورت مایع، بخار و جامد یافت می‌شود. ضمنا، دما، فشار و ترکیب هوا در آن به صورتی است که امکان برقراری شرایط حیات 3.5 میلیارد سال گذشته در آن فراهم شده و از این نظر سیاره منحصربه‌فردی در منظومه شمسی به شمار می‌رود که سطح آن زیستگاه موجودات زنده است که خود را با محیط‌های مختلف دریا و خشکی تطبیق داده و به نحوی با آن در حال تعادلند. هر عاملی که این تعادل را در کوتاه‌مدت به‌هم بزند، موجب انهدام تمام یا بخشی از محیط زیست موجودات زنده می‌شود. عوامل تغییر تعادل در محیط زیست ممکن است بیرونی (مثلا بروز سیل، طغیان آب دریا، زمین‌لغزش، گرمایش هوا و...) یا درونی (زلزله و آتشفشان) یا حتی فرازمینی باشند. کشور ما، ایران، علاوه‌بر مخاطرات طبیعی بیرونی، دچار مخاطرات درونی؛ یعنی آتشفشان و زلزله است که همگان مورد دوم؛ یعنی بروز زلزله‌های مخرب در اکثر نقاط ایران را به یاد دارند. بد نیست اضافه کنیم که مسئولان دولتی اعلام کرده‌اند که در سال 1396 بیش از 10هزار زلزله در کشور رخ داده است که از مهم‌ترین زلزله‌های رخ‌داده در این سال می‌توان به زلزله 21 آبان با بزرگای 7.3 در ازگله- سرپل ذهاب کرمانشاه، زلزله 29 آذر با بزرگای 5.3 در ملارد تهران، رخداد سه زلزله از 10 تا 22 آذر با بزرگای شش در شرق هجدک کرمان و زلزله‌های پی‌درپی با بزرگای بیش از پنج در سومار کرمانشاه اشاره کرد. با توجه به لرزه‌خیزی بالای فلات ایران و افزایش ساخت‌وساز و گسترش شهرهای ایران (خصوصا شهرهای تهران، تبریز و مشهد) در نزدیکی پهنه‌های گسل‌های لرزه‌زا و همچنین وجود آتشفشان‌های مهم در مناطق مختلف کشور، ارزیابی خطر و ریسک مخاطرات زمینی ضروری بوده و افزایش تاب‌آوری شهرها در برابر این مخاطرات جزء چالش‌های مهم قرن پیش‌رو در ایران خواهد بود. در این راستا، کتاب مخاطرات زمین ایران، بیرونی و درونی (زلزله و آتشفشان) بیانگر داستان مهم‌ترین مخاطرات زمین ایران؛ یعنی زلزله و آتشفشان است. این کتاب که بر پایه آخرین دستاوردهای پژوهشی در مورد مهم‌ترین مخاطرات زمین ایران تنظیم شده است، در شش فصل به عمده‌ترین این مخاطرات می‌پردازد. فصل اول کتاب به مخاطرات زمین‌شناختی ایران اختصاص دارد که در آن مهم‌ترین موارد مطالعه‌شده و شناخته‌شده مخاطرات زمین‌شناختی ایران مرور و معرفی شده‌اند. در فصل دوم مهم‌ترین ویژگی‌های زمین‌شناختی ایران ارزیابی و معرفی شده و بر اساس ویژگی‌های ساختاری و ژئودینامیکی و زمین‌شناسی کواترنرِ ایران به مخاطرات زمین در ایران امروز پرداخته شده است. فصل سوم به آتشفشان‌های فلات ایران اختصاص دارد و به‌ترتیب آتشفشان‌های فعال و خاموش، توزیع جغرافیایی آنها در ایران و همچنین دسته‌بندی آنها از دیدگاه زمین‌شناختی را مرور می‌کند. در فصل‌های چهارم، پنجم و ششم به‌ترتیب لرزه‌خیزی ایران، مروری بر زلزله‌های تاریخی و باستانی فلات ایران و در نهایت مهم‌ترین گسل‌های ایران بررسی شده است. بنابراین تنظیم فصول کتب به نحوی بوده که به زمین‌لرزه و آتشفشان‌ها به‌عنوان مهم‌ترین مخاطرات در فلات ایران‌زمین با تفصیل بیشتری پرداخته شود. کتاب مخاطرات زمین ایران، بیرونی و درونی (زلزله و آتشفشان)، نوشته دکتر علی درویش‌زاده و دکتر مهدی زارع، با قیمت 18000 تومان، توسط انتشارات امیرکبیر چاپ و منتشر شده است.