فون براون در ایران
اکبر قراخانیبهار
زندهیاد پرویز شهریاری از شخصیتهای کانون، از مؤلفان کتابهای درسی ریاضی آموزش و پرورش بود. او از جمله شخصیتهایی بود که بیشک نسلی از دانشآموختگان ایرانی در زمینههای ریاضیات، علاقه به ریاضیات یا دانش ریاضی خود را مدیون او هستند. او به تنهایی تعداد زیادی کتاب در زمینه آموزش ریاضیات را تألیف یا ترجمه و منتشر کرد. شهریاری برای همه دانشآموزان یا دانشجویان رشتههای ریاضی و مهندسی شخصیتی شناختهشده و مورد احترام بود. دفتر او در تهران نظیر مطب پزشکان، مورد مراجعه بسیاری از علاقهمندان ریاضی از سراسر کشور بود. شهریاری علاوه بر ریاضیات، در زمینه تاریخ علم و بهویژه تاریخ ریاضیات نیز دارای اطلاعات وسیعی بود.
در آن سالها «ورنر فون براون»، از آمریکاییهای آلمانیالاصل در زمینه کارهای موشکی معروفیت بینالمللی داشت. او به «پدر موشکی آمریکا» شهرت داشت و تقریبا همه علاقهمندان به امور فضایی او را میشناختند. او برای خیلی از افراد علاقهمند در این زمینه یک «اسطوره» بود. فون براون در طول دهه 1960 میلادی در ناسا مشغول بود. او کسی بود که موشک «ساترن 5» را طراحی کرد. ساترن 5 موشکی بود که به کمک آن انسان برای نخستین بار در تاریخ، در قالب پروژههای موسوم به «آپولو»، ابتدا با سفینه آپولو 8 به مدار ماه رسید و سپس با آپولو 11 در سطح کره ماه پیاده شد.
فضانوردان سفینه آپولو ۱۱ که سه نفر بودند، بعدها در اوایل دهه ۱۹۷۰ (۱۳۵۰) به یک تور جهانی دست زدند و به اغلب کشورها از جمله ایران مسافرت کردند. هدیه این مسافرت به کشورهای مختلف، تکه کوچکی از سنگ کره ماه بود که به صورت نگینی در درون کرهای بلورین جاسازی شده بود. هدیهای که به ایران آورده شده بود، بعدها در ورودی موزه زیرین میدان «شهیاد» (میدان «آزادی» فعلی) روی پایهای کار گذاشته شده بود. فون براون وقتی از کارهای ناسا فراغت یافت، مدتی مشاور امور مربوط به ماهوارههای مخابراتی بود. یک بار هم در ارتباط با مرکز تبادلات مخابراتی ماهوارهای ایران که در اسدآباد همدان نصب شده بود، به ایران آمد. البته متأسفانه سالش خاطرم نیست. جمعی از طرف مجله فضا و سایر علاقهمندان تکنولوژی فضا با او دیدار کردند. طبق روال اینگونه دیدارها، ایشان یک عکس از خود را با جمله «تقدیم به خوانندگان مجله فضا» (به انگلیسی) امضا کرد. این عکس در شماره بعدی مجله چاپ شد. فون براون در چارچوب قراردادهای ایران درباره ایجاد و نگهداری مرکز ارتباطات بینالمللی اسدآباد همدان، یک روز هم در سالن اجتماعات سازمان برنامه و بودجه در تهران سخنرانی کرد. خاطرم هست
فیلمی از این سخنرانی در قسمت سمعی و بصری سازمان وجود داشت. در آن سالها، همزمان با این فعالیتها مجـــمـــوعهای بـــــه عنـــوان «سخــنرانیهای پهلوی» نیز اجرا میشد. البته دقیقا خاطرم نیست این مجموعه را چه تشکیلاتی راه انداخته بود. احتمالا واحدی یا سازمانی در وزارت علوم وقت این کار را اداره میکرد. در قالب این مجموعه سخنـــــرانیها از دانشـــــــمندان معروف صاحب نظریــه یا افــراد علمی سرشناس برای سخنرانی در ایران دعوت به عمل میآمد. بعد از هر سخنرانی حاضران میتوانستند سؤالهای خود را مستقیما از میهمان جلسه بپرسند. حوزه مطالعاتی یا نظری برخی از این مدعوین هم موضوعات کیهانشناسی و فضا بود. یکی از این مدعوین، «سر فرد هویل» انگلیسی، ستارهشناس، دانشمند و صاحب نظریه درباره کیهان بود. سخنرانی او در سالن اجتماعات دانشکده برق پلیتکنیک («امیرکبیر» فعلی) برگزار شد. او درباره نظریه خود سخنرانی کرد. همینطور مدعو دیگر «الکساندر اوپارین» دانشمند روسی و دارنده «نظریه منشأ حیات» بود. سخنرانی او در سالن اجتماعات ساختمان جابر بن حیان دانشکده شیمی دانشگاه آریامهر («شریف» فعلی) برگزار شد. در این سخنرانی او به امکان
منشأگرفتن حیات از فضا نیز اشاره کرد. من در اکثر سخنرانیهای مرتبط شرکت میکردم و از جمله در این دو سخنرانی نیز حضور داشتم.
زندهیاد پرویز شهریاری از شخصیتهای کانون، از مؤلفان کتابهای درسی ریاضی آموزش و پرورش بود. او از جمله شخصیتهایی بود که بیشک نسلی از دانشآموختگان ایرانی در زمینههای ریاضیات، علاقه به ریاضیات یا دانش ریاضی خود را مدیون او هستند. او به تنهایی تعداد زیادی کتاب در زمینه آموزش ریاضیات را تألیف یا ترجمه و منتشر کرد. شهریاری برای همه دانشآموزان یا دانشجویان رشتههای ریاضی و مهندسی شخصیتی شناختهشده و مورد احترام بود. دفتر او در تهران نظیر مطب پزشکان، مورد مراجعه بسیاری از علاقهمندان ریاضی از سراسر کشور بود. شهریاری علاوه بر ریاضیات، در زمینه تاریخ علم و بهویژه تاریخ ریاضیات نیز دارای اطلاعات وسیعی بود.
در آن سالها «ورنر فون براون»، از آمریکاییهای آلمانیالاصل در زمینه کارهای موشکی معروفیت بینالمللی داشت. او به «پدر موشکی آمریکا» شهرت داشت و تقریبا همه علاقهمندان به امور فضایی او را میشناختند. او برای خیلی از افراد علاقهمند در این زمینه یک «اسطوره» بود. فون براون در طول دهه 1960 میلادی در ناسا مشغول بود. او کسی بود که موشک «ساترن 5» را طراحی کرد. ساترن 5 موشکی بود که به کمک آن انسان برای نخستین بار در تاریخ، در قالب پروژههای موسوم به «آپولو»، ابتدا با سفینه آپولو 8 به مدار ماه رسید و سپس با آپولو 11 در سطح کره ماه پیاده شد.
فضانوردان سفینه آپولو ۱۱ که سه نفر بودند، بعدها در اوایل دهه ۱۹۷۰ (۱۳۵۰) به یک تور جهانی دست زدند و به اغلب کشورها از جمله ایران مسافرت کردند. هدیه این مسافرت به کشورهای مختلف، تکه کوچکی از سنگ کره ماه بود که به صورت نگینی در درون کرهای بلورین جاسازی شده بود. هدیهای که به ایران آورده شده بود، بعدها در ورودی موزه زیرین میدان «شهیاد» (میدان «آزادی» فعلی) روی پایهای کار گذاشته شده بود. فون براون وقتی از کارهای ناسا فراغت یافت، مدتی مشاور امور مربوط به ماهوارههای مخابراتی بود. یک بار هم در ارتباط با مرکز تبادلات مخابراتی ماهوارهای ایران که در اسدآباد همدان نصب شده بود، به ایران آمد. البته متأسفانه سالش خاطرم نیست. جمعی از طرف مجله فضا و سایر علاقهمندان تکنولوژی فضا با او دیدار کردند. طبق روال اینگونه دیدارها، ایشان یک عکس از خود را با جمله «تقدیم به خوانندگان مجله فضا» (به انگلیسی) امضا کرد. این عکس در شماره بعدی مجله چاپ شد. فون براون در چارچوب قراردادهای ایران درباره ایجاد و نگهداری مرکز ارتباطات بینالمللی اسدآباد همدان، یک روز هم در سالن اجتماعات سازمان برنامه و بودجه در تهران سخنرانی کرد. خاطرم هست
فیلمی از این سخنرانی در قسمت سمعی و بصری سازمان وجود داشت. در آن سالها، همزمان با این فعالیتها مجـــمـــوعهای بـــــه عنـــوان «سخــنرانیهای پهلوی» نیز اجرا میشد. البته دقیقا خاطرم نیست این مجموعه را چه تشکیلاتی راه انداخته بود. احتمالا واحدی یا سازمانی در وزارت علوم وقت این کار را اداره میکرد. در قالب این مجموعه سخنـــــرانیها از دانشـــــــمندان معروف صاحب نظریــه یا افــراد علمی سرشناس برای سخنرانی در ایران دعوت به عمل میآمد. بعد از هر سخنرانی حاضران میتوانستند سؤالهای خود را مستقیما از میهمان جلسه بپرسند. حوزه مطالعاتی یا نظری برخی از این مدعوین هم موضوعات کیهانشناسی و فضا بود. یکی از این مدعوین، «سر فرد هویل» انگلیسی، ستارهشناس، دانشمند و صاحب نظریه درباره کیهان بود. سخنرانی او در سالن اجتماعات دانشکده برق پلیتکنیک («امیرکبیر» فعلی) برگزار شد. او درباره نظریه خود سخنرانی کرد. همینطور مدعو دیگر «الکساندر اوپارین» دانشمند روسی و دارنده «نظریه منشأ حیات» بود. سخنرانی او در سالن اجتماعات ساختمان جابر بن حیان دانشکده شیمی دانشگاه آریامهر («شریف» فعلی) برگزار شد. در این سخنرانی او به امکان
منشأگرفتن حیات از فضا نیز اشاره کرد. من در اکثر سخنرانیهای مرتبط شرکت میکردم و از جمله در این دو سخنرانی نیز حضور داشتم.