موافقت رهبر انقلاب با عفو و تخفیف محکومان
عفو بزرگ برای محکومان امنیتی
شرق: رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت فرا‌رسیدن میلاد باسعادت حضرت ختمی‌مرتبت محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ولادت حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام)، با پیشنهاد عفو و تخفیف مجازات سههزارو ۷۸۰ نفر از محکومان محاکم عمومی و انقلاب، سازمان قضائی نیرو‌های مسلح و تعزیرات حکومتی موافقت کردند. رئیس قوه قضائیه به مناسبت میلاد پیامبر اعظم (ص) و امام جعفر صادق (ع) در نامه‌ای به رهبر انقلاب اسلامی، پیشنهاد عفو یا تخفیف و تبدیل مجازات این تعداد از محکومان را که در کمیسیون مرکزی عفو و بخشودگی، واجد شرایط لازم تشخیص داده شده‌اند، ارائه کرد که این پیشنهاد در اجرای بند ۱۱ از اصل ۱۱۰ قانون اساسی مورد موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفت.
این سومین بار است که اسامی محکومان امنیتی در فهرست عفوشدگان قرار دارد که نشان از ادامه نگاه تحول‌خواهانه قوه قضائیه در برخورد با محکومان سیاسی و امنیتی دارد. یکی از نکات مهم در عفو فعلی، قرار‌داشتن نام بسیاری از محکومان اعتراض‌های آبان است که در نوع خود بی‌سابقه و شایان توجه است؛ محکومانی که یک سال پیش در پی اعتراض به گرانی بنزین، با حضور در خیابان‌ها اقدام به اعتراض کردند؛ اعتراض‌هایی که مناطق بسیاری از کشور را در‌گیر اغتشاش و نا‌آرامی کرد و تعدادی از هم‌وطنانمان نیز کشته شدند. ادامه اعتراضات در نهایت به بازداشت گسترده متهمان ختم شد که در همان زمان دستگاه قضا در اعلام موضع خود میان معترضان و اغتشاشگران تفکیک قائل شد و بسیاری از افرادی را که فقط در نقش معترض به خیابان آمده بودند، آزاد کرد و فقط آنهایی را که مرتکب اشتباهات و تخلفاتی شده بودند، برای محاکمه روانه دادگاه کرد. اکنون نیز دستگاه قضا تعداد بسیاری از این محکومان را مورد رأفت اسلامی قرار داده و ادامه مسیر بازپروری این افراد را بازگشت به آغوش جامعه و خانواده دیده که در نوع خود نخستین بار است محکومان امنیتی با عمر پرونده‌ای کمتر از یک سال مورد
بخشودگی قرار می‌گیرند.
یکی دیگر از نکات برجسته عفو اخیر، قرار‌داشتن نام محکومان اهل تسنن است. نام تعدادی از فعالان رسانه‌ای و خبرنگاران و حتی معترضان به سرنگونی هواپیمای اوکراینی نیز در میان آنها دیده می‌شود که سبب خرسندی اهالی رسانه شده است.
با توجه به نگاه خاص دستگاه قضا به وضعیت سلامت زندانیان و اعطای مرخصی کرونایی به زندانیان، برخی از این محکومان در‌حال‌حاضر بیرون از زندان هستند که با اجرای این عیدانه دلچسب، دیگر به زندان باز نخواهند گشت.
البته این شیرینی را محکومان امنیتی در عفو عید باستانی و آغاز سال نو و عفو عید فطر نیز تجربه کرده‌اند و برخی که در مرخصی بودند، برای همیشه با زندان خداحافظی کردند و مرخصی آنها متصل به آزادی شد.
لازم به توضیح است جزئیات زیادی از این عفو تا زمان تنظیم گزارش منتشر نشده است، اما در عفوی که در آستانه سال نو شمسی جاری شد، محکومان امنیتی با کمتر از پنج سال حبس همگی عفو شدند. حال در این عفو جدید گویا شرط این‌چنینی قرار داده نشده است که شامل محکومان معترض به سقوط هواپیمای اوکراینی و معترضان آبان شده که جای امیدواری بسیاری دارد که با ادامه چنین نگاه رو به جلویی، اعتماد مردم به دستگاه قضا تقویت شود.
در تشریح جزئیات عفو حاضر، بنا بر اعلام مرکز رسانه قوه قضائیه، با موافقت مقام معظم رهبری و در ادامه سیاست کلی حبس‌زدایی و خلوت‌کردن زندان‌های کشور در دوران تحول و به مناسبت میلاد پر‌برکت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) و امام جعفر صادق علیه‌السلام، عفو گسترده‌ای را که شامل سههزارو ۷۸۰ نفر از زندانیان و برخی محکومان امنیتی می‌شود، به مرحله اجرا گذاشته است. عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم، به مناسبت اعیاد مذهبی و ملی، رویه‌ای است که در سال‌های گذشته همواره مورد توجه قوه قضائیه و موافقت و عنایت رهبر معظم انقلاب بوده، اما این سیاست کلی در دوران تحول با چند تفاوت جدی و عمده ادامه پیدا کرده است؛ اولا تعداد این عفو‌ها و افرادی که هر بار شامل آن می‌شوند، در دوره اخیر افزایش یافته، به‌طوری‌که در یک سال و هشت ماه گذشته ۱۴ عفو و آزادی مناسبتی به مرحله اجرا در‌آمده است.
ثانیا برخی زندانی‌ها مثل محکومان امنیتی که در دوره‌های قبل شامل عفو قرار نمی‌گرفتند، در دوره تحول برای اولین بار از این امتیاز بهره‌مند شده‌اند و اسامی آنها نیز در فهرست زندانیان عفو‌شده قرار گرفته است. حالا و در ادامه همین روند، قوه قضائیه به مناسبت میلاد مبارک و نورانی پیامبر عظیم‌الشأن اسلام فهرستی از محکومان دارای شرایط را برای استفاده از عفو خدمت مقام معظم رهبری ارسال کرده که با موافقت انجام‌شده از سوی ایشان، این افراد به‌‌زودی از زندان آزاد شده و به آغوش خانواده‌های خود بازمی‌گردند. در میان فهرست اخیر، تعدادی از محکومان امنیتی هم حضور دارند و آزاد خواهند شد.
برخی از محکومان امنیتی نیز که عفو می‌شوند، مدتی است با مرخصی بیرون از زندان هستند که به دلیل حسن رفتار مشمول عفو شده و دیگر به زندان باز نخواهند گشت. این پانزدهمین آزادسازی زندانی‌ها در قالب عفو در دوره اخیر و سومین مرحله آزادی زندانیان امنیتی در یک سال و چند ماه گذشته است که در ادامه اقداماتی همچون تفکیک جرائم سیاسی و امنیتی از هم و ابلاغ سند امنیت قضائی از جمله مصادیق مهم تحول‌خواهی در قوه قضائیه محسوب می‌شوند.
لازم به توضیح است که عفو در قوانین ما به دو صورت خصوصی و عمومی است. در عفو خصوصی، طبق ماده ۲ آیین‌نامه ۲۷۱ عفو، بخشودگی اعطای عفو منوط به درخواست محکوم‌علیه یا خانواده او یا قاضی برای حکم یا رئیس زندان محل گذران حکم است. در‌خواست‌های مذکور باید ابتدا در هیئت‌های مراکز استان و شهرستان مرکب از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان بررسی شود و پس از اخذ نظریات اداره اطلاعات ستاد مبارزه با مواد مخدر و... گزارش کاملی از وضع محکومان عفو ارسال می‌شود. پس از بررسی‌هایی در کمیسیون عفو، رئیس کمیسیون عفو فهرست اسامی محکومان مستحق عفو را تقدیم رئیس قوه قضائیه کرده و رئیس قوه قضائیه حداقل ۱۵ روز قبل از یکی از مناسبت‌های عفو به مقام ربوی پیشنهاد می‌کند.
این عفو در مناسبت‌های مختلفی همچون «مبعث رسول اکرم در ۲۷ رجب، ولادت حضرت رسول اکرم در ۱۷ ربیع‌الاول، ولادت امیرالمؤمنین در ۱۳ رجب، ولادت امام حسین در سوم شعبان، عید سعید فطر، عید قربان یا غدیر، ۲۲ بهمن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، سالروز جمهوری اسلامی در ۱۲ فروردین، عید نوروز و ولادت حضرت قائم در ۱۵ شعبان» جاری می‌شود. البته مناسبت‌های عفو به روزهای مذکور محدود نیست و رئیس قوه قضائیه در صورت لزوم و با کسب نظر از مقام رهبری، دستور تشکیل کمیسیون را به مناسبت‌های دیگر به رئیس کمیسیون می‌دهد (تبصره ماده ۸ آیین‌نامه عفو).
عفو عمومی مانند آنچه در عفو محکومان سیاسی در سال ۵۸ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد، است. در عفو عمومی، به حکم قانون، دادرسی یا اجرای حکم، موقوف و آثار تبعی و تکمیلی حکم قطعی زائل شده و آثار محکومیت جزائی منتفی می‌شود. مطابق بند ۳ ماده ۸ قانون آیین دادرسی کیفری، عفو عمومی از موارد سقوط دعوی عمومی به شمار می‌آید.
شرق: رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت فرا‌رسیدن میلاد باسعادت حضرت ختمی‌مرتبت محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ولادت حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام)، با پیشنهاد عفو و تخفیف مجازات سههزارو ۷۸۰ نفر از محکومان محاکم عمومی و انقلاب، سازمان قضائی نیرو‌های مسلح و تعزیرات حکومتی موافقت کردند. رئیس قوه قضائیه به مناسبت میلاد پیامبر اعظم (ص) و امام جعفر صادق (ع) در نامه‌ای به رهبر انقلاب اسلامی، پیشنهاد عفو یا تخفیف و تبدیل مجازات این تعداد از محکومان را که در کمیسیون مرکزی عفو و بخشودگی، واجد شرایط لازم تشخیص داده شده‌اند، ارائه کرد که این پیشنهاد در اجرای بند ۱۱ از اصل ۱۱۰ قانون اساسی مورد موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفت.
این سومین بار است که اسامی محکومان امنیتی در فهرست عفوشدگان قرار دارد که نشان از ادامه نگاه تحول‌خواهانه قوه قضائیه در برخورد با محکومان سیاسی و امنیتی دارد. یکی از نکات مهم در عفو فعلی، قرار‌داشتن نام بسیاری از محکومان اعتراض‌های آبان است که در نوع خود بی‌سابقه و شایان توجه است؛ محکومانی که یک سال پیش در پی اعتراض به گرانی بنزین، با حضور در خیابان‌ها اقدام به اعتراض کردند؛ اعتراض‌هایی که مناطق بسیاری از کشور را در‌گیر اغتشاش و نا‌آرامی کرد و تعدادی از هم‌وطنانمان نیز کشته شدند. ادامه اعتراضات در نهایت به بازداشت گسترده متهمان ختم شد که در همان زمان دستگاه قضا در اعلام موضع خود میان معترضان و اغتشاشگران تفکیک قائل شد و بسیاری از افرادی را که فقط در نقش معترض به خیابان آمده بودند، آزاد کرد و فقط آنهایی را که مرتکب اشتباهات و تخلفاتی شده بودند، برای محاکمه روانه دادگاه کرد. اکنون نیز دستگاه قضا تعداد بسیاری از این محکومان را مورد رأفت اسلامی قرار داده و ادامه مسیر بازپروری این افراد را بازگشت به آغوش جامعه و خانواده دیده که در نوع خود نخستین بار است محکومان امنیتی با عمر پرونده‌ای کمتر از یک سال مورد
بخشودگی قرار می‌گیرند.
یکی دیگر از نکات برجسته عفو اخیر، قرار‌داشتن نام محکومان اهل تسنن است. نام تعدادی از فعالان رسانه‌ای و خبرنگاران و حتی معترضان به سرنگونی هواپیمای اوکراینی نیز در میان آنها دیده می‌شود که سبب خرسندی اهالی رسانه شده است.
با توجه به نگاه خاص دستگاه قضا به وضعیت سلامت زندانیان و اعطای مرخصی کرونایی به زندانیان، برخی از این محکومان در‌حال‌حاضر بیرون از زندان هستند که با اجرای این عیدانه دلچسب، دیگر به زندان باز نخواهند گشت.
البته این شیرینی را محکومان امنیتی در عفو عید باستانی و آغاز سال نو و عفو عید فطر نیز تجربه کرده‌اند و برخی که در مرخصی بودند، برای همیشه با زندان خداحافظی کردند و مرخصی آنها متصل به آزادی شد.
لازم به توضیح است جزئیات زیادی از این عفو تا زمان تنظیم گزارش منتشر نشده است، اما در عفوی که در آستانه سال نو شمسی جاری شد، محکومان امنیتی با کمتر از پنج سال حبس همگی عفو شدند. حال در این عفو جدید گویا شرط این‌چنینی قرار داده نشده است که شامل محکومان معترض به سقوط هواپیمای اوکراینی و معترضان آبان شده که جای امیدواری بسیاری دارد که با ادامه چنین نگاه رو به جلویی، اعتماد مردم به دستگاه قضا تقویت شود.
در تشریح جزئیات عفو حاضر، بنا بر اعلام مرکز رسانه قوه قضائیه، با موافقت مقام معظم رهبری و در ادامه سیاست کلی حبس‌زدایی و خلوت‌کردن زندان‌های کشور در دوران تحول و به مناسبت میلاد پر‌برکت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) و امام جعفر صادق علیه‌السلام، عفو گسترده‌ای را که شامل سههزارو ۷۸۰ نفر از زندانیان و برخی محکومان امنیتی می‌شود، به مرحله اجرا گذاشته است. عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم، به مناسبت اعیاد مذهبی و ملی، رویه‌ای است که در سال‌های گذشته همواره مورد توجه قوه قضائیه و موافقت و عنایت رهبر معظم انقلاب بوده، اما این سیاست کلی در دوران تحول با چند تفاوت جدی و عمده ادامه پیدا کرده است؛ اولا تعداد این عفو‌ها و افرادی که هر بار شامل آن می‌شوند، در دوره اخیر افزایش یافته، به‌طوری‌که در یک سال و هشت ماه گذشته ۱۴ عفو و آزادی مناسبتی به مرحله اجرا در‌آمده است.
ثانیا برخی زندانی‌ها مثل محکومان امنیتی که در دوره‌های قبل شامل عفو قرار نمی‌گرفتند، در دوره تحول برای اولین بار از این امتیاز بهره‌مند شده‌اند و اسامی آنها نیز در فهرست زندانیان عفو‌شده قرار گرفته است. حالا و در ادامه همین روند، قوه قضائیه به مناسبت میلاد مبارک و نورانی پیامبر عظیم‌الشأن اسلام فهرستی از محکومان دارای شرایط را برای استفاده از عفو خدمت مقام معظم رهبری ارسال کرده که با موافقت انجام‌شده از سوی ایشان، این افراد به‌‌زودی از زندان آزاد شده و به آغوش خانواده‌های خود بازمی‌گردند. در میان فهرست اخیر، تعدادی از محکومان امنیتی هم حضور دارند و آزاد خواهند شد.
برخی از محکومان امنیتی نیز که عفو می‌شوند، مدتی است با مرخصی بیرون از زندان هستند که به دلیل حسن رفتار مشمول عفو شده و دیگر به زندان باز نخواهند گشت. این پانزدهمین آزادسازی زندانی‌ها در قالب عفو در دوره اخیر و سومین مرحله آزادی زندانیان امنیتی در یک سال و چند ماه گذشته است که در ادامه اقداماتی همچون تفکیک جرائم سیاسی و امنیتی از هم و ابلاغ سند امنیت قضائی از جمله مصادیق مهم تحول‌خواهی در قوه قضائیه محسوب می‌شوند.
لازم به توضیح است که عفو در قوانین ما به دو صورت خصوصی و عمومی است. در عفو خصوصی، طبق ماده ۲ آیین‌نامه ۲۷۱ عفو، بخشودگی اعطای عفو منوط به درخواست محکوم‌علیه یا خانواده او یا قاضی برای حکم یا رئیس زندان محل گذران حکم است. در‌خواست‌های مذکور باید ابتدا در هیئت‌های مراکز استان و شهرستان مرکب از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان بررسی شود و پس از اخذ نظریات اداره اطلاعات ستاد مبارزه با مواد مخدر و... گزارش کاملی از وضع محکومان عفو ارسال می‌شود. پس از بررسی‌هایی در کمیسیون عفو، رئیس کمیسیون عفو فهرست اسامی محکومان مستحق عفو را تقدیم رئیس قوه قضائیه کرده و رئیس قوه قضائیه حداقل ۱۵ روز قبل از یکی از مناسبت‌های عفو به مقام ربوی پیشنهاد می‌کند.
این عفو در مناسبت‌های مختلفی همچون «مبعث رسول اکرم در ۲۷ رجب، ولادت حضرت رسول اکرم در ۱۷ ربیع‌الاول، ولادت امیرالمؤمنین در ۱۳ رجب، ولادت امام حسین در سوم شعبان، عید سعید فطر، عید قربان یا غدیر، ۲۲ بهمن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، سالروز جمهوری اسلامی در ۱۲ فروردین، عید نوروز و ولادت حضرت قائم در ۱۵ شعبان» جاری می‌شود. البته مناسبت‌های عفو به روزهای مذکور محدود نیست و رئیس قوه قضائیه در صورت لزوم و با کسب نظر از مقام رهبری، دستور تشکیل کمیسیون را به مناسبت‌های دیگر به رئیس کمیسیون می‌دهد (تبصره ماده ۸ آیین‌نامه عفو).
عفو عمومی مانند آنچه در عفو محکومان سیاسی در سال ۵۸ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد، است. در عفو عمومی، به حکم قانون، دادرسی یا اجرای حکم، موقوف و آثار تبعی و تکمیلی حکم قطعی زائل شده و آثار محکومیت جزائی منتفی می‌شود. مطابق بند ۳ ماده ۸ قانون آیین دادرسی کیفری، عفو عمومی از موارد سقوط دعوی عمومی به شمار می‌آید.