حرمت انسان را حفظ کنیم

جمعه داشتم اخبار ساعت 22 شبکه سوم سیما را نگاه می‌کردم. گزارشی از کمک یک انسان خیر به یک خانواده زندانی تهیه شده و در حال پخش بود که تصویر فرزندان خانواده هم نمایش داده می‌شد... همین موضوع را مبنای این یادداشت قرار دادم و به اختصار از چند زاویه به آن می‌پردازم.

اول: اینکه انسان‌هایی هستند که کار خیر برای دیگران انجام می‌دهند، این نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری آنان است و نشان می‌دهد که هنوز انسانیت نمرده و باید سپاسگزار چنین انسان‌هایی هم باشیم. دوم: رعایت حفظ آبروی این افراد مورد توجه قرار گیرد. اگر تأملی داشته باشیم بر نوع رفتار امام علی(ع) در دستگیری از مردم، خود راه را نشان می‌دهد که برای کمک‌کردن به نیازمندان چگونه باید عمل کرد. آن حضرت شبانه و در تاریکی به مردم کمک می‌کرد تا کمک‌گیرندگان هم مطلع نشوند که چه کسی به آنها کمک می‌کند، مردم هم متوجه این موضوع نشوند که آنان نیازمند و فقیر هستند. این شیوه رفتاری ایشان حامل این پیام است که حیثیت این افراد را باید حفظ کرد؛ موضوعی که در مددکاری اجتماعی به عنوان اصل «رازداری حرفه‌ای» از آن یاد می‌شود. من و شما حق نداریم به بهانه کمک‌کردن به همین راحتی چهره افراد را نشان دهیم. سوم: حفظ آبروی افراد در تمام اصول اخلاقی و انسانی مهم تلقی می‌شود. یکی از کارهایی که می‌توانیم برای حفظ آبروی این افراد انجام دهیم، این است که به گونه‌ای عمل کنیم که دیگران متوجه نشوند. اهمیت این رفتار به‌قدری است که خداوند در آیه ۲۷۱ سوره مبارکه بقره تأکید بر صدقه‌دادن پنهانی می‌کند، آنجا که می‌فرماید «اگر صدقه‌ها را پنهانی به نیازمندان بدهید، بهتر است و گناهان شما آمرزیده می‌شود». ممکن است کسی به این اشاره کند که پس انفاق چه می‌شود؟ تأکید شده است که انفاق از جهت نحوه پرداخت می‌تواند آشکارا یا پنهانی باشد. انفاق را گاهی باید آشکارا و گاهی پنهانی انجام داد. نکته‌ای که در آیه بالا به آن اشاره کردم. شاید بهترین نوع انفاق، انفاقی است که به صورت مخفیانه و آن هم شبانه انجام شود. این نوع صدقه و انفاق روش ائمه علیهم‌السلام، مخصوصا روش خاص امیرالمؤمنین در ماه مبارک رمضان است. انفاق پنهانی و آن هم در پوششی از تاریکی شب، قطعا به دور از خودنمایی و ریا بوده و وسیله ارزنده‌ای برای خودسازی است. از طرف دیگر با انفاق پنهانی عرض و آبروی مستمندان نیز محفوظ می‌ماند. چهارم: اینکه اگر خدمتی از روی نیکی برای دیگران انجام می‌دهیم، موجب نشود تا به نوعی زمینه آزارشان فراهم شود. گاهی اوقات اخباری می‌شنویم که فلان مسئول «سرزده» به نیازمندان سرکشی کرد و... سؤال اینجاست اگر سرزده رفته، پس آن همه دوربین و خبرنگار و... از کجا خبردار شده‌اند؟ خاطرم هست در قسمتی از فیلم سینمایی مارمولک، مهران رجبی که نقشی در این فیلم ایفا می‌کرد، برای تبلیغات انتخاباتی خود برای آزادی زندانیان کاری می‌کرد تا بتواند در انتخابات از آن استفاده کند یا به فقرا کمک می‌کرد و عکس می‌گرفت. در واقع نویسنده فیلم‌نامه داشت پیامی را منتقل می‌کرد که این نوع کمک‌ها با نیت رضای خدا نیست. حتی در همین کمک‌های ارزنده‌ای که توسط مردم و نهاد‌های مختلف در شرایط کرونا به خانواده‌های نیازمند انجام می‌شود هم همین موضوع باید رعایت شود. یا وقتی خانه‌ای برای نیازمندی حتی توسط دستگاه‌های مسئول ساخته و اقلامی به آنها داده می‌شود، کلی خبرنگار و دوربین می‌روند و نشست‌های خبری برگزار می‌کنند. اگر کمکی شده طبق قوانین حق آن خانواده است؛ این همه سروصدا و... برای چیست؟ این دستگاه‌ها تأسیس شدند که حق این افراد را به آنان بدهند. نباید به فقرا به عنوان ابزاری برای مقاصد فردی یا سازمانی، تبلیغ کارآمدی‌مان و... نگاه کرد. فکر نکنیم که فقیر آبرو ندارد و حفظ آبرویش مهم نیست.

جمعه داشتم اخبار ساعت 22 شبکه سوم سیما را نگاه می‌کردم. گزارشی از کمک یک انسان خیر به یک خانواده زندانی تهیه شده و در حال پخش بود که تصویر فرزندان خانواده هم نمایش داده می‌شد... همین موضوع را مبنای این یادداشت قرار دادم و به اختصار از چند زاویه به آن می‌پردازم.

اول: اینکه انسان‌هایی هستند که کار خیر برای دیگران انجام می‌دهند، این نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری آنان است و نشان می‌دهد که هنوز انسانیت نمرده و باید سپاسگزار چنین انسان‌هایی هم باشیم. دوم: رعایت حفظ آبروی این افراد مورد توجه قرار گیرد. اگر تأملی داشته باشیم بر نوع رفتار امام علی(ع) در دستگیری از مردم، خود راه را نشان می‌دهد که برای کمک‌کردن به نیازمندان چگونه باید عمل کرد. آن حضرت شبانه و در تاریکی به مردم کمک می‌کرد تا کمک‌گیرندگان هم مطلع نشوند که چه کسی به آنها کمک می‌کند، مردم هم متوجه این موضوع نشوند که آنان نیازمند و فقیر هستند. این شیوه رفتاری ایشان حامل این پیام است که حیثیت این افراد را باید حفظ کرد؛ موضوعی که در مددکاری اجتماعی به عنوان اصل «رازداری حرفه‌ای» از آن یاد می‌شود. من و شما حق نداریم به بهانه کمک‌کردن به همین راحتی چهره افراد را نشان دهیم. سوم: حفظ آبروی افراد در تمام اصول اخلاقی و انسانی مهم تلقی می‌شود. یکی از کارهایی که می‌توانیم برای حفظ آبروی این افراد انجام دهیم، این است که به گونه‌ای عمل کنیم که دیگران متوجه نشوند. اهمیت این رفتار به‌قدری است که خداوند در آیه ۲۷۱ سوره مبارکه بقره تأکید بر صدقه‌دادن پنهانی می‌کند، آنجا که می‌فرماید «اگر صدقه‌ها را پنهانی به نیازمندان بدهید، بهتر است و گناهان شما آمرزیده می‌شود». ممکن است کسی به این اشاره کند که پس انفاق چه می‌شود؟ تأکید شده است که انفاق از جهت نحوه پرداخت می‌تواند آشکارا یا پنهانی باشد. انفاق را گاهی باید آشکارا و گاهی پنهانی انجام داد. نکته‌ای که در آیه بالا به آن اشاره کردم. شاید بهترین نوع انفاق، انفاقی است که به صورت مخفیانه و آن هم شبانه انجام شود. این نوع صدقه و انفاق روش ائمه علیهم‌السلام، مخصوصا روش خاص امیرالمؤمنین در ماه مبارک رمضان است. انفاق پنهانی و آن هم در پوششی از تاریکی شب، قطعا به دور از خودنمایی و ریا بوده و وسیله ارزنده‌ای برای خودسازی است. از طرف دیگر با انفاق پنهانی عرض و آبروی مستمندان نیز محفوظ می‌ماند. چهارم: اینکه اگر خدمتی از روی نیکی برای دیگران انجام می‌دهیم، موجب نشود تا به نوعی زمینه آزارشان فراهم شود. گاهی اوقات اخباری می‌شنویم که فلان مسئول «سرزده» به نیازمندان سرکشی کرد و... سؤال اینجاست اگر سرزده رفته، پس آن همه دوربین و خبرنگار و... از کجا خبردار شده‌اند؟ خاطرم هست در قسمتی از فیلم سینمایی مارمولک، مهران رجبی که نقشی در این فیلم ایفا می‌کرد، برای تبلیغات انتخاباتی خود برای آزادی زندانیان کاری می‌کرد تا بتواند در انتخابات از آن استفاده کند یا به فقرا کمک می‌کرد و عکس می‌گرفت. در واقع نویسنده فیلم‌نامه داشت پیامی را منتقل می‌کرد که این نوع کمک‌ها با نیت رضای خدا نیست. حتی در همین کمک‌های ارزنده‌ای که توسط مردم و نهاد‌های مختلف در شرایط کرونا به خانواده‌های نیازمند انجام می‌شود هم همین موضوع باید رعایت شود. یا وقتی خانه‌ای برای نیازمندی حتی توسط دستگاه‌های مسئول ساخته و اقلامی به آنها داده می‌شود، کلی خبرنگار و دوربین می‌روند و نشست‌های خبری برگزار می‌کنند. اگر کمکی شده طبق قوانین حق آن خانواده است؛ این همه سروصدا و... برای چیست؟ این دستگاه‌ها تأسیس شدند که حق این افراد را به آنان بدهند. نباید به فقرا به عنوان ابزاری برای مقاصد فردی یا سازمانی، تبلیغ کارآمدی‌مان و... نگاه کرد. فکر نکنیم که فقیر آبرو ندارد و حفظ آبرویش مهم نیست.