روایت تاریخی یک منطقه همیشه ایرانی
محمدعلی بهمنی‌قاجار-نویسنده و پژوهشگر تاریخ
درباره توییت دکتر ظریف درخصوص شعرخوانی آقای اردوغان ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که ایشان به نکته دقیقی اشاره کرده به این معنا که از نگاه باستان منطقه قفقاز جنوبی شامل کشورهای امروزین جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان جزئی از خاک ایران بودند و اینها نه‌تنها از منظر جغرافیای سیاسی بخشی از قلمرو ایران بودند، بلکه از مراکز و کانون‌های فرهنگ و تمدن ایرانی بودند. از زمانی که آیین زرتشت پدیدار می‌شود، سرزمینی که امروز جمهوری آذربایجان خوانده می‌شود، در طول تاریخ به‌عنوان اَران و شروان معروف بوده است. در دوران باستان به‌عنوان آلبانیای قفقاز معروف بوده و یکی از خاستگاه‌های آیین زرتشتی بوده. آیین‌های کهن ایرانی پیش از زرتشت در این سرزمین بودند. از دوره هخامنشیان می‌بینیم قفقاز جنوبی نقش مهمی در جغرافیای سیاسی ایران، همین‌طور در تکوین هویت ایرانی دارد. رودخانه کر که در بخش مهمی از قلمرو جمهوری آذربایجان است و مهم‌ترین رودخانه این کشور است، به نام کوروش کبیر است. در دوره اشکانی ایرانیان بارها رومیان را در منطقه قفقاز جنوبی شکست دادند. امپراتوران روم بارها سعی کردند منطقه قفقاز جنوبی را از ایران منتزع کرده و به روم ملحق کنند. ایرانی‌ها با تمام توان در اینجا دفاع کردند. در دوره فرهاد چهارم (اشک چهاردهم) است که جنگ‌های دامنه‌داری بین ایران و امپراتور روم به نام آنتونیوس داریم که با پیروزی ایرانی‌ها توأم می‌شود.
بعد از آن در دوره ساسانیان باز این منطقه برای ایران اهمیت زیادی دارد. آتشکده‌های زیادی در این منطقه به جا مانده است. ناحیه‌ای به نام بردعه در نزدیکی گنجه امروز یکی از کانون‌های مدنیت ایران باستان بوده و هنوز آثار تمدن زرتشتی و ساسانی در این منطقه است. پس از اسلام سلسله‌ها و پادشاهی‌هایی که در قفقاز جنوبی به‌‌ویژه در منطقه اران و شروان تشکیل می‌شوند، همه هویت ایرانی داشتند. شروان‌شاهان کاملا از لحاظ آداب و رسوم، فرهنگ و... هویت ایرانی داشتند. سرزمین گنجه یکی از مراکز اصلی زبان و ادب فارسی است. بزرگ‌‌ترین شاعران زبان و ادب فارسی در اینجا ظهور می‌کنند که نمونه بارز آنها نظامی گنجوی است. مصادیق دیگری داریم از جمله خاقانی شروانی که ادبیات حسرت اولیه را امثال نظامی و خاقانی خلق کردند، با حسرت نسبت به تمدن و شکوه ایران باستان. کمااینکه قصیده معروف ایوان مدائن خاقانی یا شعر معروف نظامی که می‌گوید «همه عالم تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل. چون که ایران دل زمین باشد/ دل ز تن به بود، یقین باشد». البته محدود به نظامی و خاقانی نیست. شعرای بسیار زیادی در گنجه داریم. شاعران زن مثل مهستی گنجوی که یکی از بانوان
ادیب تاریخ ادبیات فارسی ایران است.
در دوران صفویه، قفقاز جنوبی بخش لاینفکی از خاک ایران بوده و بارها سلطان سلیم و سلطان سلیمان تلاش کردند بر قره‌باغ، اران، شروان و بادکوبه تسلط پیدا کنند، ولی صفویه آنها را با قاطعیت شکست داده و حتی در دوره اوج قدرت عثمانی که تا وین در اتریش پیش می‌رفتند اما در قفقاز شکست خورده بودند و هیچ‌گاه نتوانستند تفلیس، ایروان، نخجوان، بادکوبه، شوشی و قره‌باغ را تصرف کنند و اینها همیشه به‌عنوان سرزمین‌هایی با هویت ایرانی و جزئی از قلمرو ایران حفظ شدند تا اینکه در جنگ ایران و روس با وجود مقاومت قهرمانانه مردم این منطقه به زور روس‌ها - همان‌طور که دکتر ظریف در توییت‌شان اشاره کردند- به‌گونه‌ای قهری از خاک ایران جدا شدند و به قلمرو استعمارگر روسیه تزاری ملحق شدند. بعد از اینکه از خون مرزداران ایرانی عبور کردند. از خاندان باگراتیو گرجی تا جوادخان قاجار مرزدار ایرانی گنجه تا حسینقلی‌خان بادکوبه‌ای تا خانات ایروان همه با شجاعت دفاع کردند که این منطقه جزء ایران باشد و روس‌ها از روی خون اینها عبور کردند تا توانستند این منطقه را ناجوانمردانه و با ظلم و تجاوز از ایران جدا کنند و عهدنامه‌های ترکمانچای و گلستان که همیشه از آنها
به‌عنوان عهدنامه‌های ننگین یاد می‌شود، به ایران تحمیل کنند.
بعد از انقلاب اکتبر روسیه، شوروی قرار بود این مناطق را به ایران برگرداند، در کنفرانس صلح پاریس پس از جنگ جهانی اول قرار بود این مناطق به ایران بازگردانده شود، چون همه می‌دانستند ایران مالک بلااستحقاق این منطقه است. اولین رئیس‌جمهور آذربایجان و شوروی، آقای نریمان نریمانف احساسات ایرانی داشته و برای نادرشاه افشار تئاتر درست کرده و این مسئله گریز از ایران و ایران‌گریزی پدیده‌ای جعلی و تازه‌ساز است که در آن منطقه بیش از صد سال ریشه ندارد و دکتر ظریف به‌درستی به تاریخ و هویت این منطقه اشاره کرده است.
درباره توییت دکتر ظریف درخصوص شعرخوانی آقای اردوغان ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که ایشان به نکته دقیقی اشاره کرده به این معنا که از نگاه باستان منطقه قفقاز جنوبی شامل کشورهای امروزین جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان جزئی از خاک ایران بودند و اینها نه‌تنها از منظر جغرافیای سیاسی بخشی از قلمرو ایران بودند، بلکه از مراکز و کانون‌های فرهنگ و تمدن ایرانی بودند. از زمانی که آیین زرتشت پدیدار می‌شود، سرزمینی که امروز جمهوری آذربایجان خوانده می‌شود، در طول تاریخ به‌عنوان اَران و شروان معروف بوده است. در دوران باستان به‌عنوان آلبانیای قفقاز معروف بوده و یکی از خاستگاه‌های آیین زرتشتی بوده. آیین‌های کهن ایرانی پیش از زرتشت در این سرزمین بودند. از دوره هخامنشیان می‌بینیم قفقاز جنوبی نقش مهمی در جغرافیای سیاسی ایران، همین‌طور در تکوین هویت ایرانی دارد. رودخانه کر که در بخش مهمی از قلمرو جمهوری آذربایجان است و مهم‌ترین رودخانه این کشور است، به نام کوروش کبیر است. در دوره اشکانی ایرانیان بارها رومیان را در منطقه قفقاز جنوبی شکست دادند. امپراتوران روم بارها سعی کردند منطقه قفقاز جنوبی را از ایران منتزع کرده و به روم ملحق کنند. ایرانی‌ها با تمام توان در اینجا دفاع کردند. در دوره فرهاد چهارم (اشک چهاردهم) است که جنگ‌های دامنه‌داری بین ایران و امپراتور روم به نام آنتونیوس داریم که با پیروزی ایرانی‌ها توأم می‌شود.
بعد از آن در دوره ساسانیان باز این منطقه برای ایران اهمیت زیادی دارد. آتشکده‌های زیادی در این منطقه به جا مانده است. ناحیه‌ای به نام بردعه در نزدیکی گنجه امروز یکی از کانون‌های مدنیت ایران باستان بوده و هنوز آثار تمدن زرتشتی و ساسانی در این منطقه است. پس از اسلام سلسله‌ها و پادشاهی‌هایی که در قفقاز جنوبی به‌‌ویژه در منطقه اران و شروان تشکیل می‌شوند، همه هویت ایرانی داشتند. شروان‌شاهان کاملا از لحاظ آداب و رسوم، فرهنگ و... هویت ایرانی داشتند. سرزمین گنجه یکی از مراکز اصلی زبان و ادب فارسی است. بزرگ‌‌ترین شاعران زبان و ادب فارسی در اینجا ظهور می‌کنند که نمونه بارز آنها نظامی گنجوی است. مصادیق دیگری داریم از جمله خاقانی شروانی که ادبیات حسرت اولیه را امثال نظامی و خاقانی خلق کردند، با حسرت نسبت به تمدن و شکوه ایران باستان. کمااینکه قصیده معروف ایوان مدائن خاقانی یا شعر معروف نظامی که می‌گوید «همه عالم تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل. چون که ایران دل زمین باشد/ دل ز تن به بود، یقین باشد». البته محدود به نظامی و خاقانی نیست. شعرای بسیار زیادی در گنجه داریم. شاعران زن مثل مهستی گنجوی که یکی از بانوان
ادیب تاریخ ادبیات فارسی ایران است.
در دوران صفویه، قفقاز جنوبی بخش لاینفکی از خاک ایران بوده و بارها سلطان سلیم و سلطان سلیمان تلاش کردند بر قره‌باغ، اران، شروان و بادکوبه تسلط پیدا کنند، ولی صفویه آنها را با قاطعیت شکست داده و حتی در دوره اوج قدرت عثمانی که تا وین در اتریش پیش می‌رفتند اما در قفقاز شکست خورده بودند و هیچ‌گاه نتوانستند تفلیس، ایروان، نخجوان، بادکوبه، شوشی و قره‌باغ را تصرف کنند و اینها همیشه به‌عنوان سرزمین‌هایی با هویت ایرانی و جزئی از قلمرو ایران حفظ شدند تا اینکه در جنگ ایران و روس با وجود مقاومت قهرمانانه مردم این منطقه به زور روس‌ها - همان‌طور که دکتر ظریف در توییت‌شان اشاره کردند- به‌گونه‌ای قهری از خاک ایران جدا شدند و به قلمرو استعمارگر روسیه تزاری ملحق شدند. بعد از اینکه از خون مرزداران ایرانی عبور کردند. از خاندان باگراتیو گرجی تا جوادخان قاجار مرزدار ایرانی گنجه تا حسینقلی‌خان بادکوبه‌ای تا خانات ایروان همه با شجاعت دفاع کردند که این منطقه جزء ایران باشد و روس‌ها از روی خون اینها عبور کردند تا توانستند این منطقه را ناجوانمردانه و با ظلم و تجاوز از ایران جدا کنند و عهدنامه‌های ترکمانچای و گلستان که همیشه از آنها
به‌عنوان عهدنامه‌های ننگین یاد می‌شود، به ایران تحمیل کنند.
بعد از انقلاب اکتبر روسیه، شوروی قرار بود این مناطق را به ایران برگرداند، در کنفرانس صلح پاریس پس از جنگ جهانی اول قرار بود این مناطق به ایران بازگردانده شود، چون همه می‌دانستند ایران مالک بلااستحقاق این منطقه است. اولین رئیس‌جمهور آذربایجان و شوروی، آقای نریمان نریمانف احساسات ایرانی داشته و برای نادرشاه افشار تئاتر درست کرده و این مسئله گریز از ایران و ایران‌گریزی پدیده‌ای جعلی و تازه‌ساز است که در آن منطقه بیش از صد سال ریشه ندارد و دکتر ظریف به‌درستی به تاریخ و هویت این منطقه اشاره کرده است.