عوارض دیرپای کووید
جسیکا حمزه‌لو . ترجمه: خسرو کلانتری
در هفته‌های اخیر استدلال برای ایمنی جمعی که به‌طور طبیعی به دست می‌آید، به‌عنوان راه‌حلی برای پاندمی ویروس کرونا بازگشته است. ولی اینکه اجازه دهیم ویروس میان افراد جوانتر که احتمال مرگشان از کووید-۱۹ کمتر است، منتشر شود، میتواند به نتایج ویران‌کننده‌ای منجر شود. چنین برآورد میشود که امکان دارد از هم‌اکنون میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با «کووید طولانی» زندگی می‌کنند؛ آنچه به نظر می‌رسد سندرمی ناتوان‌کننده باشد که در پی یک عفونت ویروس کرونا می‌آید. با جمع‌شدن داستان‌های شخصی از مسائل درازمدت کرونا، پژوهشگران و مؤسسات بهداشتی در مورد آنکه چه چیز ممکن است باعث این عوارض درازمدت شود و بهترین راه مداوای آن کدام است، بیشتر می‌آموزند.
از طرف پزشکان رد میشود
«هثر-الیزابت براون» 36ساله که مربی شرکتی در میشیگان است، می‌گوید: «من مطمئن نیستم ویروس را چطور گرفتم». او شش ماه پس از اولین تشخیص کووید-19 در او، هنوز علائم شدید آن را با خود دارد. او می‌افزاید: «من فاصله اجتماعی را حفظ می‌کردم، از اجتماعات دوری می‌کردم و ماسک می‌زدم». با این وجود، «براون» در اوایل ماه آوریل احساس ناخوشی کرد. پس از اینکه علائم او ابتدا دو بار از طرف پزشکان رد شد و نتیجه آزمایش کرونایش منفی بود، بالاخره زمانی که نتیجه آزمایشش مثبت شد در اواسط ماه آوریل در بیمارستان بستری شد. در آن زمان او تب داشت و به سختی نفس می‌کشید و عکس‌برداری از سینه‌اش علائم ذات‌الریه را نشان داد. «براون» می‌گوید به فاصله یکی، دو روز پس از بستری‌شدن او را روی دستگاه کمک‌تنفسی گذاشتند و به مدت یک ماه به کمای عمدی فروبردند. در طول این مدت لخته‌های خون در پا و مغز «براون» ایجاد شد. او می‌گوید: «معجزه است که من زنده ماندم». هنوز هم کاملا خطر رفع نشده است. هنوز یک تعریف علمی رسمی از کووید طولانی وجود ندارد، ولی تعداد فزاینده‌ای از مردم عوارضی را که میتواند ماه‌ها ادامه یابد، گزارش می‌دهند. معمولا به درد سینه طولانی،
تنگی نفس و خستگی اشاره میشود. برخی افراد آسیب ماندگار به قلب و ریه و لخته‌شدن خون را تجربه می‌کنند که میتواند باعث تورم دردناک یا سکته مغزی شود. «تیم اسپکتور» از کینگز‌کالج لندن می‌گوید: «همه خستگی و سردرد را تجربه می‌کنند. این علائم در واقع همگانی است». او عوارضی را که از طریق برنامه «مطالعه عوامل کووید» گزارش می‌شوند، مورد تحلیل قرار می‌دهد. این برنامه بیش از چهار میلیون کاربر در انگلستان، آمریکا و سوئد دارد؛ شامل افرادی که سالم هستند و هنوز آزمایش کووید-۱۹ آنها مثبت اعلام نشده است. تنگی نفس و از‌دست‌دادن حس بویایی و چشایی معمول‌ترین عوارض درازمدت بین کاربران این برنامه است، هرچند علائم بسیار دیگری نیز گزارش شده است. به گفته «اسپکتور»، مردم دچار خارش، تب، ریزش مو، احساس سوزن‌سوزن‌شدن، درد عضله، اسهال و... می‌شوند؛ هرچه در فهرست ما هست». «براون» هنوز به خستگی ناتوان‌کننده و نفس تنگی دچار میشود، صحبت‌کردن بیش از ۲۰ دقیقه یا بالا‌رفتن از پلکان (بین دو پاگرد) برایش دشوار است. او همچنین به‌تازگی احساس «مه‌آلودگی» را تجربه می‌کند. او می‌گوید: «من همیشه حافظه فوق‌العاده‌ای داشتم، ولی اکنون بعضی اوقات چیزها
را فراموش می‌کنم، بعضی لغت‌ها را اصلا نمی‌توانم پیدا کنم. این واقعا آزاردهنده است». او دو بار در رابطه با لخته‌شدن خون در بیمارستان بستری شده است؛ تحت فیزیوتراپی و گفتاردرمانی قرار گرفته و برای سلامت فکری کمک دریافت کرده است. او می‌گوید برای کنترل عوارض کووید-۱۹ و عوارض آن از ۱۵ داروی مختلف استفاده می‌کند. عوارض میتوانند به‌طور موقت مرتفع شوند، ولی دوباره بازمی‌گردند و میتوانند در افرادی به وجود آیند که بیماری اولیه‌شان خفیف بوده و همین‌طور در کسانی که از موارد جدی‌تر کووید-۱۹ بهبود یافته‌اند. از آنجا که چنین گستره وسیعی از عوارض وجود دارد، هنوز روشن نیست کووید طولانی یک سندرم واحد است یا سندرم‌های متعدد. برای مثال چند گزارش اخیر از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (سی‌دی‌سی) نشان می‌دهند که برخی از بزرگسالان به یک سندروم التهابی چند‌سیستمی دچار می‌شوند. این نتیجه نادر کووید-۱۹ در کودکان نیز دیده شده است. البته همه بزرگسالانی که به این سندرم دچار می‌شوند، بیماری زمینه‌ای نداشته و برخی قبل از اینکه نشانه‌هایی از بیماری در آنها بروز پیدا کند، نتیجه آزمایش کوویدشان منفی بوده است. به گفته
«نسرین الوان» از دانشگاه ساوت‌همپتون در انگلستان که خود ماه‌ها پس از شروع علائم ابتلا به کووید-۱۹ هنوز عوارض آن را دارد: «عوارضی هست مانند احساس ناخوشی، حوصله‌نداشتن برای انجام کاری، آسیب به اندام‌ها و... . برای مثال عکس‌برداری، التهاب قلب یا آسیب به ریه را نشان می‌دهد». او در ادامه می‌افزاید: «گاهی اوقات اینها در افراد مشخصی صورت می‌گیرد و گاهی اوقات چنین نیست. گستره وسیعی از این علائم وجود دارد». «بتی رامان» از دانشگاه آکسفورد و همکارانش ۵۸ فرد مبتلا به کووید-۱۹ ملایم و جدی را مورد آزمایش قرار دادند. عکس‌برداری ام‌آرآی، غیرعادیبودن بافت ریه ۶۰ درصد از آنها، بافت کلیه ۲۹ درصد، بافت قلب ۲۶ درصد و بافت کبد ۱۰ درصد آنان را نشان می‌دهد. ۶۴ نفرشان دچار تنگی نفس مداوم بودند و ۵۵ درصد از خستگی جدی رنج می‌بردند.
میلیون‌ها مورد
هرچند هنوز نمی‌دانیم چند نفر به کووید طولانی مبتلا شده‌اند، تحقیقات معدودی نشان می‌دهد که این میتواند در میان کسانی که به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند، امری معمول باشد. بنا بر پژوهشی در ایتالیا، از ۱۴۳ نفری که با کووید-۱۹ در بیمارستان بستری شده بودند، تنها ۱۲ درصدشان، ۶۰ روز بعد از شروع بیماری عوارضی گزارش ندادند. در آن زمان بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان هنوز احساس خستگی می‌کردند و بسیاری تنگی نفس و درد سینه و عضلات داشتند. بنا بر مطالعه مشابهی در فرانسه بیشتر افرادی که به واسطه کووید-۱۹ در بیمارستان بستری شده بودند، ماه‌ها بعد هنوز اثرات آن را حس می‌کردند. از یک گروه ۱۲۰نفری، ۵۵ درصد حدودا ۱۱۰ روز بعد از شروع اولین عوارض در آنها احساس خستگی داشتند و حدود یک‌سوم نیز دچار فراموشی شده بودند. این ارقام با دیگر سندرم‌های پسا‌ویروسی خوانایی دارد. برای مثال، به قول «جَنِت اسکات» از دانشگاه گلاسکو در انگلستان، حدود ۸۰ درصد کسانی که از ابولا رهایی یافته‌اند، یک سال بعد هنوز اشکالاتی به همراه دارند. او می‌گوید: «آنها دچار درد و کوفتگی عضله، مسائل چشمی، سردرد و فهرستی طولانی از عوارض دیگر هستند». بنا بر یک مطالعه
درازمدت از کسانی که پس از شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ به آن مبتلا شده و در بیمارستان بستری شدند، ۴۰ درصد تقریبا چهار سال بعد از ترخیص از بیمارستان هنوز احساس خستگی حاد داشتند. بیشتر تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، بر افرادی تمرکز داشته که با کووید-19 بستری شده‌اند. این عمدتا ازاینرو است که وجود ویروس در این افراد با آزمایش، تأیید شده و دسترسی به آنان برای تحقیق امر ساده‌تری است. در نتیجه در این زمینه که بعد از یک عفونت ملایم، ویروس تا چه حد ممکن است دوام یابد، هنوز چیزی نمی‌دانیم. بنا بر یک گزارش «سی‌دی‌سی» در ماه جولای تقریبا یک‌پنجم کسانی که نتیجه آزمایش ویروس کرونایشان مثبت بوده، دو تا سه هفته بعد هنوز عوارضی دارند. «اسپکتور» و همکارانش که برنامه مطالعه عوارض کووید را مدیریت می‌کنند، نتایج درازمدت را مد‌نظر داشته‌اند. آنان حدود چهار هزار نفر را یافته‌اند که به مدت بیش از یک ماه عوارض خود را ثبت کرده‌اند. برخی از آنان حدود دو تا سه ماه عوارض داشته‌اند. به گفته «اسپکتور» این افراد زمانی که شروع به استفاده از این برنامه کردند، افراد سالمی بودند. در همه آنان علائم بیماری بروز کرد و نتیجه آزمایش ویروس
کرونایشان مثبت شد. چنین نبود که همه آنان به مداوا در بیمارستان نیاز داشته باشند. «اسپکتور» می‌گوید: «به‌این‌ترتیب این برآوردهای کلی به دست می‌آید که یک ماه بعد یک نفر از هر 10 نفر هنوز عوارضی را نشان می‌دهد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از کاربران برنامه همچنین نشان می‌دهد که یک نفر از هر ۲۰ نفر دو ماه بعد از شروع بیماری عوارض بیماری را خواهد داشت و یک نفر از هر ۵۰ نفر سه ماه بعد عوارض بیماری را نشان خواهد داد». دولت انگلستان گزارش می‌دهد که تا ۲۵ اکتبر نتیجه آزمایش ویروس کرونای 873هزار‌و 800 نفر مثبت بوده و از این تعداد 58هزار‌و 164 نفر مرده بودند. امکان دارد تنها در انگلستان دست‌کم ۷۵ هزار نفر از کسانی که به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند، هنوز یک ماه بعد عوارض این بیماری را داشته باشند و بیش از ۱۴ هزار نفر عوارض‌شان سه ماه پس از عفونت اولیه ایجاد شود. می‌توانیم انتظار داشته باشیم از 37میلیون‌و 800 هزار مورد تأییدشده در سراسر جهان، سه‌میلیون‌و 800 هزار نفر تاکنون عوارض کووید طولانی را تجربه کرده باشند. غیرممکن است که به طور قطع در‌این‌باره نظر دهیم؛ زیرا اطلاعات برنامه مطالعه عوارض کووید از افرادی به دست می‌آید که
در کشورهایی هستند که در موج اول، در ماه مارس، همه کسانی را که عوارض داشتند، آزمایش نمی‌کردند. راهی نیست که بدانیم چند نفر از کسانی که در بیمارستان بستری نشدند، این ویروس را داشتند و مردم عوارض خود را در زمان بسته‌بودن مشاغل و ادارات و زمانی که کار نمی‌کردند، ثبت می‌کردند. امری که به گفته «لوئیز ریگفرید» از دانشگاه آکسفورد میتواند مسائل مربوط به سلامت را بدتر از آنچه هست، نشان دهد. موارد دیگری نیز درباره اطلاعات این برنامه وجود دارد. از کاربران خواسته میشود روزانه اطلاعاتی درباره حال خود وارد کنند و عوارضی را از فهرستی شامل ۲۰ عارضه برگزینند. «اسپکتور» می‌گوید بیشتر کاربران این کار را هر روز انجام نمی‌دهند. برخی که مبتلا به کووید طولانی هستند، می‌گویند از ثبت‌کردن همان عوارض در طول هفته‌ها یا ماه‌ها حوصله‌شان سر می‌رود. دیگران می‌گویند حوصله تایپ‌کردن عوارضی را که در فهرست برنامه موجود نبودند، ندارند. در‌حال‌حاضر تیم «اسپکتور» مشغول افزودن علائم جدید به فهرست است. ما نمی‌دانیم آیا امکان دارد کسانی که در اصل ابتلای بدون نشان داشتند، بعدها نشانی ماندگار پیدا کنند؛ ولی دست‌کم یک گزارش وقوع این امکان را نشان
می‌دهد. زمانی که «والنتینا پانتمن» از بیمارستان دانشگاهی فرانکفورت در آلمان و همکاران او التهاب قلب را در صد نفر که به‌تازگی از کووید-۱۹ شدید بهبود یافته بودند، بررسی می‌کردند، در ۷۸ نفر علائم التهاب و آسیب قلب را دیدند؛ ازجمله در آنهایی که تنها عوارضی خفیف داشتند. برای مثال عکس‌برداری ام‌آرآی از قلب یک مرد، ۶۷ روز بعد از تشخیص رسمی در او، «غیرعادیبودن شدیدی» را نشان داد، با وجود اینکه تنها حس بویایی و چشایی خود را از دست داده بود و به مدت دو روز اندکی تب داشت.
چه کسی در معرض خطر است؟
به گفته «جنیفر راس» از دانشگاه واشنگتن در ایالت سیاتل در آمریکا: «ما مطمئن نیستیم پیامد درازمدت‌‌تر این التهاب چه میتواند باشد». ما همچنین هنوز نمی‌دانیم چه کسی در معرض خطر کووید طولانی قرار دارد. مطالعاتی که روی افرادی که با کووید-۱۹ بستری شده بودند، تمرکز دارد، نشان می‌دهد که عوارض ماندگار بیشتر درباره کسانی که بیماری اولیه شدیدی داشتند، عمومیت دارد؛ به‌ویژه آنهایی که نیاز به مراقبت در آی‌سی‌یو داشته‌اند؛ ولی گزارش‌های شفاهی زیادی از کسانی وجود دارد که از بیماری شدید کاملا بهبود یافته و دیگرانی که پس از موارد بسیار خفیف‌تر به بیماری ماندگار دچار شده‌اند. مبتلاشدن به کووید طولانی ممکن است به تأثیر بیماری زمینه‌ای، نحوه زندگی یا ژنتیک بستگی داشته باشد. بنا بر اظهار «لوییز وین» از دانشگاه لستر در انگلستان، مدیر مشترک برنامه‌ای درباره نتایج درازمدت سلامت افرادی که با کووید-۱۹ بستری شده‌اند: «تنوعات فردی بسیاری وجود دارد. این میتواند به شرایط زمینه‌ای آنها بستگی داشته باشد یا به تأثیر شکل زندگی‌شان. علاوه‌براین میتواند به نوع معالجه‌ای که داشتند مرتبط باشد یا به ژنتیک آنها». به گفته «اسپکتور»، بنا بر
اطلاعات برنامه مطالعات عوارض کووید، کووید طولانی میتواند در هر فرد بالای ۱۸ سال به وجود آید. تیم او دریافته است احتمال اینکه عوارض ماندگار بر افراد مسن‌تر تأثیر بگذارد، بیشتر است ولی کووید طولانی میتواند افراد جوان سالم را هم تحت تأثیر قرار دهد. به گفته «الوان»: «گزارش‌های زیادی از کسانی می‌بینیم که از نظر جسمی بسیار فعال بوده‌اند. هنوز نمی‌دانیم که آیا دلیلی برای این وجود دارد یا آنکه افراد جوان که احتمال ایجاد موارد شدید کووید-۱۹ در آنان کمتر است، بیشتر احتمال دارد به کووید طولانی دچار شوند». «اسکات» می‌گوید: «بیشتر محتمل است که افراد مسن‌تر مرده باشند». همچنین محتمل است که افراد جوانتر و سالم‌تر عوارض خود را بیشتر تشخیص دهند زیرا به گفته «الوان»: «آنها واقعا نمی‌توانند هیچ‌یک از کارهایی را که می‌توانستند بکنند، انجام دهند ولی ما واقعا هنوز اصلا نمی‌دانیم چه کسی آسیب‌پذیر است».
آسیب غیرعمدی
علل کووید طولانی یک راز باقی می‌ماند ولی در این زمینه چندین فرضیه مورد آزمایش قرار گرفته است. «وین» می‌گوید: «من به دو طریق در مورد آن می‌اندیشم. یکی آسیب مستقیمی است که ویروس میتواند برساند و آنگاه آسیبی غیرعمدی که بدن در واکنش به ویروس میتواند موجب شود. احتمالا ترکیبی از این دو است». برای مثال، تنگی نفس و درد سینه طولانی میتواند حاصل آسیب به ریه‌ها یا قلب باشد. «اسپکتور» می‌گوید: «ممکن است ویروس در بعضی بافت‌های بدن مخفی شود و باعث یک مصونیت «واکنشی» شود که به‌طور پیوسته بازفعال میشود». «اسکات» می‌گوید: «بعضی قسمت‌های بدن ما از بیشترِ سیستم ایمنی بدن حفاظت می‌شوند». برای مثال، سیستم مرکزی اعصاب، چشم و پروستات همه میتوانند محل امنی برای ویروس باشند تا در بدن ما باقی بماند. «اسکات»، «زیگفرید» و همکارانشان یکی از چندین تیمی هستند که شروع به جست‌وجوی عوارض این واکنش ایمنی در نمونه خونی که از افراد در حال بهبود از کووید-۱۹ گرفته شده، كردند. تاکنون مطالعه آی‌اس‌اِی‌آرآی‌سی آنها بیش از ۱۰۰ هزار نفر را از ۴۲ کشور بسیج کرده است. این تیم در جست‌وجوی سلول ایمنی، پادتن و دیگر عوارض التهاب است و در پی دیدن
چگونگی تغییر سطح آنها در طول زمان. «زیگفرید» امیدوار است که آزمایش خون بالاخره بتواند به تشخیص افرادی که در معرض خطر کووید طولانی هستند، کمک کند. در ضمن کارهای زیادی هست که می‌توان برای حمایت از افرادی که هم‌اکنون به کووید-۱۹ طولانی مبتلا شده‌اند، انجام داد. اول اینکه دکترها و متخصصان بهداشت باید تشخیص دهند که این شرایط واقعی است و «تنها در فکر فرد» وجود ندارد. چیزی که به گفته «الوان» شکایت معمول کسانی است که کووید طولانی دارند. بدین‌منظور مؤسسه ملی بهداشت و مراقبت برتر انگلستان همراه با یک مؤسسه بهداشت اسکاتلند و گروهی که پزشک‌های خانوادگی را نمایندگی می‌کند در مورد تعریفی از کووید طولانی و راهنمای تشخیص و معالجه عوارض مختلف آن کار می‌کنند. «الوان» می‌گوید: «امیدوارم آنها به چیزی وسیع دست یابند». شما نیازمند مورد معینی هستید که بتواند اندازه‌گیری و تشخیص داده شود. ولی این باید بتواند با زمان تکامل یابد. این واقعا امری ظریف است. «الوان» می‌گوید این تعریف نباید مبتنی بر داشتن نتیجه مثبت آزمایش کووید-۱۹ باشد. بسیار افرادی که کووید طولانی دارند اما در دوران عفونت حاد ویروس کرونایشان آزمایش نشده‌اند یا ممکن
است نتیجه نادرست دریافت کرده باشند و آزمایش پادتن به‌طور قطعی روشن نمی‌کند که آیا در گذشته شخص ویروس کرونا داشته است یا خیر. سرویس بهداشت ملی در انگلستان همچنین وب‌سایتی راه‌اندازی کرده که در مورد نحوه مدیریت عوارض مختلف بیماری، افراد را راهنمایی می‌کند و برنامه دارد مراکزی برای مداوای عوارض متعدد کووید طولانی تأسیس کند. «زیگفرید» می‌گوید: «درعین‌حال، کارفرمایان باید نسبت به پیامدهای کووید طولانی آگاه شوند». «براون» خود را خوش‌شانس می‌داند ازاینرو که با کارفرمایش تفاهم داشته و از او حمایت می‌کرده است. به‌عنوان مربی یک شرکت بیشتر کارش صحبت‌کردن است، کاری که انجام آن برای مدتی طولانی هنوز برایش دشوار است. کارفرمایش به او امکان داده تا کارش را طوری تنظیم کند که ادامه آن برایش آسان‌تر شود و درک می‌کند که او چه زمانی نیاز به فرصتی برای استراحت دارد. «الوان» دریافته است که استراحت کافی به او کمک کرده است. او می‌گوید: «من آموختم که به حد سابق به خود فشار نیاورم». «راس» امیدوار است که درک روزافزون ما از کووید طولانی میخ دیگری در تابوت این نظر باشد که ایمنی جمعیِ ناشی از عفونت تنها راه خروج از این پاندمی است. او
می‌گوید: «حتی در کسانی که از ابتدا عفونتی حاد نداشته‌اند، امکان آسیب وجود دارد». این پیامی عبرت‌انگیز است برای همه ما تا هر کاری می‌توانیم برای جلوگیری از عفونت انجام دهیم.
NewScientist, 31Oct. 2020
در هفته‌های اخیر استدلال برای ایمنی جمعی که به‌طور طبیعی به دست می‌آید، به‌عنوان راه‌حلی برای پاندمی ویروس کرونا بازگشته است. ولی اینکه اجازه دهیم ویروس میان افراد جوانتر که احتمال مرگشان از کووید-۱۹ کمتر است، منتشر شود، میتواند به نتایج ویران‌کننده‌ای منجر شود. چنین برآورد میشود که امکان دارد از هم‌اکنون میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با «کووید طولانی» زندگی می‌کنند؛ آنچه به نظر می‌رسد سندرمی ناتوان‌کننده باشد که در پی یک عفونت ویروس کرونا می‌آید. با جمع‌شدن داستان‌های شخصی از مسائل درازمدت کرونا، پژوهشگران و مؤسسات بهداشتی در مورد آنکه چه چیز ممکن است باعث این عوارض درازمدت شود و بهترین راه مداوای آن کدام است، بیشتر می‌آموزند.
از طرف پزشکان رد میشود
«هثر-الیزابت براون» 36ساله که مربی شرکتی در میشیگان است، می‌گوید: «من مطمئن نیستم ویروس را چطور گرفتم». او شش ماه پس از اولین تشخیص کووید-19 در او، هنوز علائم شدید آن را با خود دارد. او می‌افزاید: «من فاصله اجتماعی را حفظ می‌کردم، از اجتماعات دوری می‌کردم و ماسک می‌زدم». با این وجود، «براون» در اوایل ماه آوریل احساس ناخوشی کرد. پس از اینکه علائم او ابتدا دو بار از طرف پزشکان رد شد و نتیجه آزمایش کرونایش منفی بود، بالاخره زمانی که نتیجه آزمایشش مثبت شد در اواسط ماه آوریل در بیمارستان بستری شد. در آن زمان او تب داشت و به سختی نفس می‌کشید و عکس‌برداری از سینه‌اش علائم ذات‌الریه را نشان داد. «براون» می‌گوید به فاصله یکی، دو روز پس از بستری‌شدن او را روی دستگاه کمک‌تنفسی گذاشتند و به مدت یک ماه به کمای عمدی فروبردند. در طول این مدت لخته‌های خون در پا و مغز «براون» ایجاد شد. او می‌گوید: «معجزه است که من زنده ماندم». هنوز هم کاملا خطر رفع نشده است. هنوز یک تعریف علمی رسمی از کووید طولانی وجود ندارد، ولی تعداد فزاینده‌ای از مردم عوارضی را که میتواند ماه‌ها ادامه یابد، گزارش می‌دهند. معمولا به درد سینه طولانی،
تنگی نفس و خستگی اشاره میشود. برخی افراد آسیب ماندگار به قلب و ریه و لخته‌شدن خون را تجربه می‌کنند که میتواند باعث تورم دردناک یا سکته مغزی شود. «تیم اسپکتور» از کینگز‌کالج لندن می‌گوید: «همه خستگی و سردرد را تجربه می‌کنند. این علائم در واقع همگانی است». او عوارضی را که از طریق برنامه «مطالعه عوامل کووید» گزارش می‌شوند، مورد تحلیل قرار می‌دهد. این برنامه بیش از چهار میلیون کاربر در انگلستان، آمریکا و سوئد دارد؛ شامل افرادی که سالم هستند و هنوز آزمایش کووید-۱۹ آنها مثبت اعلام نشده است. تنگی نفس و از‌دست‌دادن حس بویایی و چشایی معمول‌ترین عوارض درازمدت بین کاربران این برنامه است، هرچند علائم بسیار دیگری نیز گزارش شده است. به گفته «اسپکتور»، مردم دچار خارش، تب، ریزش مو، احساس سوزن‌سوزن‌شدن، درد عضله، اسهال و... می‌شوند؛ هرچه در فهرست ما هست». «براون» هنوز به خستگی ناتوان‌کننده و نفس تنگی دچار میشود، صحبت‌کردن بیش از ۲۰ دقیقه یا بالا‌رفتن از پلکان (بین دو پاگرد) برایش دشوار است. او همچنین به‌تازگی احساس «مه‌آلودگی» را تجربه می‌کند. او می‌گوید: «من همیشه حافظه فوق‌العاده‌ای داشتم، ولی اکنون بعضی اوقات چیزها
را فراموش می‌کنم، بعضی لغت‌ها را اصلا نمی‌توانم پیدا کنم. این واقعا آزاردهنده است». او دو بار در رابطه با لخته‌شدن خون در بیمارستان بستری شده است؛ تحت فیزیوتراپی و گفتاردرمانی قرار گرفته و برای سلامت فکری کمک دریافت کرده است. او می‌گوید برای کنترل عوارض کووید-۱۹ و عوارض آن از ۱۵ داروی مختلف استفاده می‌کند. عوارض میتوانند به‌طور موقت مرتفع شوند، ولی دوباره بازمی‌گردند و میتوانند در افرادی به وجود آیند که بیماری اولیه‌شان خفیف بوده و همین‌طور در کسانی که از موارد جدی‌تر کووید-۱۹ بهبود یافته‌اند. از آنجا که چنین گستره وسیعی از عوارض وجود دارد، هنوز روشن نیست کووید طولانی یک سندرم واحد است یا سندرم‌های متعدد. برای مثال چند گزارش اخیر از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (سی‌دی‌سی) نشان می‌دهند که برخی از بزرگسالان به یک سندروم التهابی چند‌سیستمی دچار می‌شوند. این نتیجه نادر کووید-۱۹ در کودکان نیز دیده شده است. البته همه بزرگسالانی که به این سندرم دچار می‌شوند، بیماری زمینه‌ای نداشته و برخی قبل از اینکه نشانه‌هایی از بیماری در آنها بروز پیدا کند، نتیجه آزمایش کوویدشان منفی بوده است. به گفته
«نسرین الوان» از دانشگاه ساوت‌همپتون در انگلستان که خود ماه‌ها پس از شروع علائم ابتلا به کووید-۱۹ هنوز عوارض آن را دارد: «عوارضی هست مانند احساس ناخوشی، حوصله‌نداشتن برای انجام کاری، آسیب به اندام‌ها و... . برای مثال عکس‌برداری، التهاب قلب یا آسیب به ریه را نشان می‌دهد». او در ادامه می‌افزاید: «گاهی اوقات اینها در افراد مشخصی صورت می‌گیرد و گاهی اوقات چنین نیست. گستره وسیعی از این علائم وجود دارد». «بتی رامان» از دانشگاه آکسفورد و همکارانش ۵۸ فرد مبتلا به کووید-۱۹ ملایم و جدی را مورد آزمایش قرار دادند. عکس‌برداری ام‌آرآی، غیرعادیبودن بافت ریه ۶۰ درصد از آنها، بافت کلیه ۲۹ درصد، بافت قلب ۲۶ درصد و بافت کبد ۱۰ درصد آنان را نشان می‌دهد. ۶۴ نفرشان دچار تنگی نفس مداوم بودند و ۵۵ درصد از خستگی جدی رنج می‌بردند.
میلیون‌ها مورد
هرچند هنوز نمی‌دانیم چند نفر به کووید طولانی مبتلا شده‌اند، تحقیقات معدودی نشان می‌دهد که این میتواند در میان کسانی که به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند، امری معمول باشد. بنا بر پژوهشی در ایتالیا، از ۱۴۳ نفری که با کووید-۱۹ در بیمارستان بستری شده بودند، تنها ۱۲ درصدشان، ۶۰ روز بعد از شروع بیماری عوارضی گزارش ندادند. در آن زمان بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان هنوز احساس خستگی می‌کردند و بسیاری تنگی نفس و درد سینه و عضلات داشتند. بنا بر مطالعه مشابهی در فرانسه بیشتر افرادی که به واسطه کووید-۱۹ در بیمارستان بستری شده بودند، ماه‌ها بعد هنوز اثرات آن را حس می‌کردند. از یک گروه ۱۲۰نفری، ۵۵ درصد حدودا ۱۱۰ روز بعد از شروع اولین عوارض در آنها احساس خستگی داشتند و حدود یک‌سوم نیز دچار فراموشی شده بودند. این ارقام با دیگر سندرم‌های پسا‌ویروسی خوانایی دارد. برای مثال، به قول «جَنِت اسکات» از دانشگاه گلاسکو در انگلستان، حدود ۸۰ درصد کسانی که از ابولا رهایی یافته‌اند، یک سال بعد هنوز اشکالاتی به همراه دارند. او می‌گوید: «آنها دچار درد و کوفتگی عضله، مسائل چشمی، سردرد و فهرستی طولانی از عوارض دیگر هستند». بنا بر یک مطالعه
درازمدت از کسانی که پس از شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ به آن مبتلا شده و در بیمارستان بستری شدند، ۴۰ درصد تقریبا چهار سال بعد از ترخیص از بیمارستان هنوز احساس خستگی حاد داشتند. بیشتر تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، بر افرادی تمرکز داشته که با کووید-19 بستری شده‌اند. این عمدتا ازاینرو است که وجود ویروس در این افراد با آزمایش، تأیید شده و دسترسی به آنان برای تحقیق امر ساده‌تری است. در نتیجه در این زمینه که بعد از یک عفونت ملایم، ویروس تا چه حد ممکن است دوام یابد، هنوز چیزی نمی‌دانیم. بنا بر یک گزارش «سی‌دی‌سی» در ماه جولای تقریبا یک‌پنجم کسانی که نتیجه آزمایش ویروس کرونایشان مثبت بوده، دو تا سه هفته بعد هنوز عوارضی دارند. «اسپکتور» و همکارانش که برنامه مطالعه عوارض کووید را مدیریت می‌کنند، نتایج درازمدت را مد‌نظر داشته‌اند. آنان حدود چهار هزار نفر را یافته‌اند که به مدت بیش از یک ماه عوارض خود را ثبت کرده‌اند. برخی از آنان حدود دو تا سه ماه عوارض داشته‌اند. به گفته «اسپکتور» این افراد زمانی که شروع به استفاده از این برنامه کردند، افراد سالمی بودند. در همه آنان علائم بیماری بروز کرد و نتیجه آزمایش ویروس
کرونایشان مثبت شد. چنین نبود که همه آنان به مداوا در بیمارستان نیاز داشته باشند. «اسپکتور» می‌گوید: «به‌این‌ترتیب این برآوردهای کلی به دست می‌آید که یک ماه بعد یک نفر از هر 10 نفر هنوز عوارضی را نشان می‌دهد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از کاربران برنامه همچنین نشان می‌دهد که یک نفر از هر ۲۰ نفر دو ماه بعد از شروع بیماری عوارض بیماری را خواهد داشت و یک نفر از هر ۵۰ نفر سه ماه بعد عوارض بیماری را نشان خواهد داد». دولت انگلستان گزارش می‌دهد که تا ۲۵ اکتبر نتیجه آزمایش ویروس کرونای 873هزار‌و 800 نفر مثبت بوده و از این تعداد 58هزار‌و 164 نفر مرده بودند. امکان دارد تنها در انگلستان دست‌کم ۷۵ هزار نفر از کسانی که به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند، هنوز یک ماه بعد عوارض این بیماری را داشته باشند و بیش از ۱۴ هزار نفر عوارض‌شان سه ماه پس از عفونت اولیه ایجاد شود. می‌توانیم انتظار داشته باشیم از 37میلیون‌و 800 هزار مورد تأییدشده در سراسر جهان، سه‌میلیون‌و 800 هزار نفر تاکنون عوارض کووید طولانی را تجربه کرده باشند. غیرممکن است که به طور قطع در‌این‌باره نظر دهیم؛ زیرا اطلاعات برنامه مطالعه عوارض کووید از افرادی به دست می‌آید که
در کشورهایی هستند که در موج اول، در ماه مارس، همه کسانی را که عوارض داشتند، آزمایش نمی‌کردند. راهی نیست که بدانیم چند نفر از کسانی که در بیمارستان بستری نشدند، این ویروس را داشتند و مردم عوارض خود را در زمان بسته‌بودن مشاغل و ادارات و زمانی که کار نمی‌کردند، ثبت می‌کردند. امری که به گفته «لوئیز ریگفرید» از دانشگاه آکسفورد میتواند مسائل مربوط به سلامت را بدتر از آنچه هست، نشان دهد. موارد دیگری نیز درباره اطلاعات این برنامه وجود دارد. از کاربران خواسته میشود روزانه اطلاعاتی درباره حال خود وارد کنند و عوارضی را از فهرستی شامل ۲۰ عارضه برگزینند. «اسپکتور» می‌گوید بیشتر کاربران این کار را هر روز انجام نمی‌دهند. برخی که مبتلا به کووید طولانی هستند، می‌گویند از ثبت‌کردن همان عوارض در طول هفته‌ها یا ماه‌ها حوصله‌شان سر می‌رود. دیگران می‌گویند حوصله تایپ‌کردن عوارضی را که در فهرست برنامه موجود نبودند، ندارند. در‌حال‌حاضر تیم «اسپکتور» مشغول افزودن علائم جدید به فهرست است. ما نمی‌دانیم آیا امکان دارد کسانی که در اصل ابتلای بدون نشان داشتند، بعدها نشانی ماندگار پیدا کنند؛ ولی دست‌کم یک گزارش وقوع این امکان را نشان
می‌دهد. زمانی که «والنتینا پانتمن» از بیمارستان دانشگاهی فرانکفورت در آلمان و همکاران او التهاب قلب را در صد نفر که به‌تازگی از کووید-۱۹ شدید بهبود یافته بودند، بررسی می‌کردند، در ۷۸ نفر علائم التهاب و آسیب قلب را دیدند؛ ازجمله در آنهایی که تنها عوارضی خفیف داشتند. برای مثال عکس‌برداری ام‌آرآی از قلب یک مرد، ۶۷ روز بعد از تشخیص رسمی در او، «غیرعادیبودن شدیدی» را نشان داد، با وجود اینکه تنها حس بویایی و چشایی خود را از دست داده بود و به مدت دو روز اندکی تب داشت.
چه کسی در معرض خطر است؟
به گفته «جنیفر راس» از دانشگاه واشنگتن در ایالت سیاتل در آمریکا: «ما مطمئن نیستیم پیامد درازمدت‌‌تر این التهاب چه میتواند باشد». ما همچنین هنوز نمی‌دانیم چه کسی در معرض خطر کووید طولانی قرار دارد. مطالعاتی که روی افرادی که با کووید-۱۹ بستری شده بودند، تمرکز دارد، نشان می‌دهد که عوارض ماندگار بیشتر درباره کسانی که بیماری اولیه شدیدی داشتند، عمومیت دارد؛ به‌ویژه آنهایی که نیاز به مراقبت در آی‌سی‌یو داشته‌اند؛ ولی گزارش‌های شفاهی زیادی از کسانی وجود دارد که از بیماری شدید کاملا بهبود یافته و دیگرانی که پس از موارد بسیار خفیف‌تر به بیماری ماندگار دچار شده‌اند. مبتلاشدن به کووید طولانی ممکن است به تأثیر بیماری زمینه‌ای، نحوه زندگی یا ژنتیک بستگی داشته باشد. بنا بر اظهار «لوییز وین» از دانشگاه لستر در انگلستان، مدیر مشترک برنامه‌ای درباره نتایج درازمدت سلامت افرادی که با کووید-۱۹ بستری شده‌اند: «تنوعات فردی بسیاری وجود دارد. این میتواند به شرایط زمینه‌ای آنها بستگی داشته باشد یا به تأثیر شکل زندگی‌شان. علاوه‌براین میتواند به نوع معالجه‌ای که داشتند مرتبط باشد یا به ژنتیک آنها». به گفته «اسپکتور»، بنا بر
اطلاعات برنامه مطالعات عوارض کووید، کووید طولانی میتواند در هر فرد بالای ۱۸ سال به وجود آید. تیم او دریافته است احتمال اینکه عوارض ماندگار بر افراد مسن‌تر تأثیر بگذارد، بیشتر است ولی کووید طولانی میتواند افراد جوان سالم را هم تحت تأثیر قرار دهد. به گفته «الوان»: «گزارش‌های زیادی از کسانی می‌بینیم که از نظر جسمی بسیار فعال بوده‌اند. هنوز نمی‌دانیم که آیا دلیلی برای این وجود دارد یا آنکه افراد جوان که احتمال ایجاد موارد شدید کووید-۱۹ در آنان کمتر است، بیشتر احتمال دارد به کووید طولانی دچار شوند». «اسکات» می‌گوید: «بیشتر محتمل است که افراد مسن‌تر مرده باشند». همچنین محتمل است که افراد جوانتر و سالم‌تر عوارض خود را بیشتر تشخیص دهند زیرا به گفته «الوان»: «آنها واقعا نمی‌توانند هیچ‌یک از کارهایی را که می‌توانستند بکنند، انجام دهند ولی ما واقعا هنوز اصلا نمی‌دانیم چه کسی آسیب‌پذیر است».
آسیب غیرعمدی
علل کووید طولانی یک راز باقی می‌ماند ولی در این زمینه چندین فرضیه مورد آزمایش قرار گرفته است. «وین» می‌گوید: «من به دو طریق در مورد آن می‌اندیشم. یکی آسیب مستقیمی است که ویروس میتواند برساند و آنگاه آسیبی غیرعمدی که بدن در واکنش به ویروس میتواند موجب شود. احتمالا ترکیبی از این دو است». برای مثال، تنگی نفس و درد سینه طولانی میتواند حاصل آسیب به ریه‌ها یا قلب باشد. «اسپکتور» می‌گوید: «ممکن است ویروس در بعضی بافت‌های بدن مخفی شود و باعث یک مصونیت «واکنشی» شود که به‌طور پیوسته بازفعال میشود». «اسکات» می‌گوید: «بعضی قسمت‌های بدن ما از بیشترِ سیستم ایمنی بدن حفاظت می‌شوند». برای مثال، سیستم مرکزی اعصاب، چشم و پروستات همه میتوانند محل امنی برای ویروس باشند تا در بدن ما باقی بماند. «اسکات»، «زیگفرید» و همکارانشان یکی از چندین تیمی هستند که شروع به جست‌وجوی عوارض این واکنش ایمنی در نمونه خونی که از افراد در حال بهبود از کووید-۱۹ گرفته شده، كردند. تاکنون مطالعه آی‌اس‌اِی‌آرآی‌سی آنها بیش از ۱۰۰ هزار نفر را از ۴۲ کشور بسیج کرده است. این تیم در جست‌وجوی سلول ایمنی، پادتن و دیگر عوارض التهاب است و در پی دیدن
چگونگی تغییر سطح آنها در طول زمان. «زیگفرید» امیدوار است که آزمایش خون بالاخره بتواند به تشخیص افرادی که در معرض خطر کووید طولانی هستند، کمک کند. در ضمن کارهای زیادی هست که می‌توان برای حمایت از افرادی که هم‌اکنون به کووید-۱۹ طولانی مبتلا شده‌اند، انجام داد. اول اینکه دکترها و متخصصان بهداشت باید تشخیص دهند که این شرایط واقعی است و «تنها در فکر فرد» وجود ندارد. چیزی که به گفته «الوان» شکایت معمول کسانی است که کووید طولانی دارند. بدین‌منظور مؤسسه ملی بهداشت و مراقبت برتر انگلستان همراه با یک مؤسسه بهداشت اسکاتلند و گروهی که پزشک‌های خانوادگی را نمایندگی می‌کند در مورد تعریفی از کووید طولانی و راهنمای تشخیص و معالجه عوارض مختلف آن کار می‌کنند. «الوان» می‌گوید: «امیدوارم آنها به چیزی وسیع دست یابند». شما نیازمند مورد معینی هستید که بتواند اندازه‌گیری و تشخیص داده شود. ولی این باید بتواند با زمان تکامل یابد. این واقعا امری ظریف است. «الوان» می‌گوید این تعریف نباید مبتنی بر داشتن نتیجه مثبت آزمایش کووید-۱۹ باشد. بسیار افرادی که کووید طولانی دارند اما در دوران عفونت حاد ویروس کرونایشان آزمایش نشده‌اند یا ممکن
است نتیجه نادرست دریافت کرده باشند و آزمایش پادتن به‌طور قطعی روشن نمی‌کند که آیا در گذشته شخص ویروس کرونا داشته است یا خیر. سرویس بهداشت ملی در انگلستان همچنین وب‌سایتی راه‌اندازی کرده که در مورد نحوه مدیریت عوارض مختلف بیماری، افراد را راهنمایی می‌کند و برنامه دارد مراکزی برای مداوای عوارض متعدد کووید طولانی تأسیس کند. «زیگفرید» می‌گوید: «درعین‌حال، کارفرمایان باید نسبت به پیامدهای کووید طولانی آگاه شوند». «براون» خود را خوش‌شانس می‌داند ازاینرو که با کارفرمایش تفاهم داشته و از او حمایت می‌کرده است. به‌عنوان مربی یک شرکت بیشتر کارش صحبت‌کردن است، کاری که انجام آن برای مدتی طولانی هنوز برایش دشوار است. کارفرمایش به او امکان داده تا کارش را طوری تنظیم کند که ادامه آن برایش آسان‌تر شود و درک می‌کند که او چه زمانی نیاز به فرصتی برای استراحت دارد. «الوان» دریافته است که استراحت کافی به او کمک کرده است. او می‌گوید: «من آموختم که به حد سابق به خود فشار نیاورم». «راس» امیدوار است که درک روزافزون ما از کووید طولانی میخ دیگری در تابوت این نظر باشد که ایمنی جمعیِ ناشی از عفونت تنها راه خروج از این پاندمی است. او
می‌گوید: «حتی در کسانی که از ابتدا عفونتی حاد نداشته‌اند، امکان آسیب وجود دارد». این پیامی عبرت‌انگیز است برای همه ما تا هر کاری می‌توانیم برای جلوگیری از عفونت انجام دهیم.
NewScientist, 31Oct. 2020