برجام، جدی‌ترین چارچوب بحث ایران و آمریکا
کرونا، فرصتی برای تنفس دیپلماسی
دستور بایدن برای بررسی اثرگذاری تحریم‌ها روی مقابله جهانی با کرونا
شرق: در‌حالی‌که موضع‌گیری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها درباره سرنوشت برجام هنوز در جریان است، به نظر می‌رسد مسئله کرونا واسطه برداشتن اولین گام از سوی آمریکا در مسئله ایران شود. روز گذشته اعلام شد جو بایدن دستور داده است تأثیر تحریم‌ها روی مقابله جهانی با همه‌گیری کرونا بررسی شود. این دستور در صورتی که به اقدامی عملی منجر شود، می‌تواند تأثیری جدی در زمینه تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران، مقابله ایران با شیوع ویروس کرونا و به تبع آن تعاملات دیپلماتیک ایران با دولت جدید آمریکا داشته باشد و گام‌های بعدی را در شرایطی مثبت‌تر ممکن کند. از سوی دیگر، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران نیز درباره تعاملات احتمالی با دولت جدید گفت: «گفت‌وگو با آمریکا باید نه به صورت مستقیم که در قالب برجام انجام شود». سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی لارپوبلیکا همچنین تأکید کرد که مذاکرات جدیدی درباره برجام انجام نخواهد شد. مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا نیز تماس‌هایی با تروئیکای اروپایی درباره برجام داشته است.
عراقچی: آلترناتیوی برای بازگشت به برجام نمی‌بینم
معاون ظریف در پاسخ به سؤالی درباره خواسته ایران از بایدن که در آستانه تصمیم‌گیری درباره برجام است، گفت: «درخواست ایران واقع‌گرایانه بوده و عبارت است از اینکه آمریکا تحریم‌ها را بردارد و به توافق هسته‌ای بازگردد». به گزارش ایسنا، عراقچی تصریح کرد: «من آلترناتیو دیگری نمی‌بینم. ما با حسن‌نیت مذاکره کردیم و با حسن‌نیت به برجام عمل کردیم. دیگر نوبت دولت جدید آمریکاست که اشتباهات دولت پیشین را جبران کند. برای بازگشت به توافق هسته‌ای، باید تمام تحریم‌ها را لغو کنند. ما آماده انجام تمام تعهدات ذیل برجام هستیم؛ به شرطی که آمریکایی‌ها هم به تعهدات خود عمل کنند و تحریم‌ها را بردارند».
تماس مستقیم نداشته‌ایم
عراقچی تأکید کرد ایران هیچ تماس محرمانه‌ای با دولت جدید آمریکا نداشته است: «هیچ تماسی نداشته‌ایم و هیچ قصدی هم برای آن نداریم». او گفت فعلا علاقه‌ای به تماس مستقیم هم وجود ندارد: «طبیعتا منتظریم که کاملا در پست‌های خود قرار بگیرند و متعاقبا دست به کار بشوند. فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیم نداریم و فکر می‌کنیم که برجام قالب صحیحی است و گفت‌وگوها باید در قالب آن انجام شود». عراقچی درباره فرایند انتقال قدرت در آمریکا و نیز حوادث رخ‌داده در حمله به ساختمان‌های فدرال در پایتخت آمریکا افزود: «ما موضع خاصی در برابر این انتقال قدرت بین دو دولت نداریم. فقط منتظریم ببینیم رئیس‌جمهور جدید آمریکا چگونه می‌خواهد مواضع اشتباه ترامپ را تصحیح کند. آنچه در جریان حمله به کنگره دیدیم، باعث طرح این سؤال می‌شود که آیا واقعا همین آمریکاست که می‌خواهد به دنیا یاد بدهد «حاکمیت قانون» و دموکراسی چیست؟ آنچه در واشنگتن اتفاق افتاد، چهره واقعی دموکراسی آمریکایی را به ما نشان می‌دهد. اکنون روشن شده است که آنها هیچ حقی ندارند که به هیچ‌کس در دنیا بگویند مشکلات سیاسی در خانه خودشان را چگونه حل کنند».
مذاکرات جدیدی درباره برجام وجود نخواهد داشت
مذاکره‌کننده ارشد توافق هسته‌ای ایران حرف‌های مقامات اروپایی درباره گنجاندن موضوعات جدید در مذاکرات جدید برجام شامل بحث‌های موشکی را رد و تأکید کرد: «هیچ برجام‌پلاس، هیچ توافق جدید و هیچ مذاکرات جدیدی درباره برجام وجود نخواهد داشت». او درباره بحث مذاکره درباره برنامه موشکی ایران افزود: «موشک‌های ایران تنها ابزار دفاعی مطمئن برای ایران هستند و درباره این مسئله هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد».
عراقچی همچنین به بحث‌های مطرح‌شده درباره مسائل منطقه اشاره کرد و گفت: «درباره دیگر موضوعات، همه چیز بستگی به این دارد که برجام چگونه اجرا خواهد شد. درمورد امنیت خلیج (فارس) این موضوعی است که می‌تواند بدون مداخلات خارجی، موضوع گفت‌وگو بین کشورهای منطقه باشد. امنیت منطقه می‌تواند به صورت جمعی مورد بحث قرار بگیرد». مقام ارشد دیپلماسی ایران درباره رابطه دوجانبه ایران و ایتالیا نیز افزود: «ایران و ایتالیا همواره روابط خوبی داشته‌اند و بین آنها احترام متقابل وجود داشته است. ایتالیا همواره یکی از شرکای تجاری اول ایران بوده است. اگر تحریم‌ها برداشته شود، مناسبات اقتصادی فی‌مابین می‌تواند از سر گرفته شود. اگر تحریم‌ها برداشته نشود، دو کشور می‌توانند در هر صورت مکانیسم‌هایی را برای تقویت روابط خود ایجاد کنند». او تشریح کرد: «در ارتباط با همکاری‌های سیاسی، برای مثال به حضور ایتالیا در بحث یمن اشاره می‌کنم که حضور کشور شما در آن (در قالب گروه E4) به دلیل اصرار ایران بوده است».
تأکید مقامات ایران بر فرصت محدود
تأکیدات عراقچی بر اینکه مذاکره بیشتری در کار نخواهد بود و جایگزینی برای بازگشت به برجام در کار نیست، در راستای رویکردی برای محدودخواندن فرصت تصمیم‌گیری برای رئیس‌جمهور آمریکاست. این رویکرد از طرفی در راستای نپذیرفتن چانه‌زنی و چالش بیشتر بر سر تصمیم‌های غیرقانونی رئیس‌جمهور پیشین آمریکاست و جلوگیری از اینکه آنها به‌عنوان ابرازی در دست دولت جدید به کار گرفته شوند. از طرف دیگر، فشارهای اقتصادی و سیاسی حاصل از تحریم‌های یک‌جانبه و خروج آمریکا از برجام برای ایران به شکلی است که باعث می‌شود هر تصمیمی غیر از بازگشت به تعهدات پیشین برای ایران عملا پذیرفتنی نباشد. ضمن اینکه دولت فعلی، فرصت چندانی در صحنه سیاسی ندارد و اگر تصمیمات در این زمینه کمی به تأخیر بیفتند، ممکن است در عمل دست دولت فعلی برای اقدام در این زمینه بسته شود و به‌اجبار، پیگیری واقعی تعاملات در این زمینه تا اواسط تابستان پیش‌رو و استقرار دولت آینده به تعویق بیفتد که این مسئله متضمن خسارت افزوده بالایی برای ایران خواهد بود.
بر امتیازگیری اصرار کنند، فرصت از دست خواهد رفت
در همین زمینه، شخص وزیر خارجه ایران نیز به‌تازگی در یک یادداشت منتشرشده در نشریه آمریکایی «فارن‌افرز» به این موضوع پرداخت و تصریح کرد ایران فرصت نامحدودی به بایدن برای تصمیم‌گیری در این زمینه نمی‌دهد: «پنجره فرصت برای دولت جدید ایالات متحده تا ابد باز نخواهد بود. ابتکار عمل صرفا بر عهده واشنگتن است. گام نخست دولت بایدن، باید تلاش برای جبران - و نه تلاش برای سوء‌استفاده - از میراث خطرناک شکست حداکثری ترامپ باشد». محمدجواد ظریف اشاره کرد در‌صورتی‌که دولت بایدن راه شکست‌خورده ترامپ را کنار بگذارد و با بازگشت به برجام به «مسیری بهتر» وارد شود، «ایران نیز به اجرای کامل تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای بازخواهد گشت؛ اما اگر واشنگتن به جای این کار بر امتیازگیری اصرار کند، این فرصت از دست خواهد رفت». ظریف تصریح کرد: «دولت بایدن باید با حذف نامشروط و کاملا مؤثر تمام تحریم‌هایی که از زمان روی‌کار‌آمدن ترامپ اعمال، بازاعمال یا ذیل برچسب تازه درآمده‌اند، آغاز کند. در مقابل، ایران تمام تدابیر جبرانی را که پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای اجرائی کرده، به عقب بازخواهد گرداند. پس از آن، اعضای باقی‌مانده برجام تصمیم خواهند
گرفت که آیا ایالات متحده باید اجازه یابد که کرسی پشت میزی که در سال ۲۰۱۸ آن را ترک کرد، بازپس بگیرد یا نه». او افزود نمی‌شود بر مبنای «هوا و هوس» و به دلخواه از توافقات بین‌المللی خارج شد و سپس حق بازگشت خودکار به آن را داشت. «اگر واشنگتن یا متحدانش در اتحادیه اروپا، برای توافقی که در طول سال‌های سال مذاکره، به دقت ساخته و پرداخته شده، مفاد تازه‌ای طلب کنند، این بازگشت به مخاطره خواهد افتاد». ظریف تأکید کرد ایران همان توافقی را می‌خواهد که پیش‌تر امضا شده است.
اولین دستور بایدن درباره تحریم‌ها
در همین زمینه خبر رسید جو بایدن اولین دستور در زمینه تحریم‌ها را صادر کرده است؛ اما این دستور فعلا مسئله تحریم‌ها را نه از زاویه سیاسی بلکه از زاویه تبعات اجتماعی و انسانی آن درباره بحران جهانی کرونا در نظر می‌گیرد. بایدن در دستوری در زمینه امنیت ملی خواستار بررسی تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های چندجانبه بر مبارزه جهانی با بیماری همه‌گیر کرونا شد. به گزارش روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، طبق یک ماده دستوری که بایدن در زمینه امنیت ملی صادر کرده است، وزیر امور خارجه، وزیر تجارت و خزانه‌داری با مشورت وزیر خدمات انسانی و سلامت و آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های چندجانبه را به این منظور ارزیابی خواهند کرد که آیا این تحریم‌ها مانع مبارزه با این بیماری می‌شوند یا نه. طبق این دستور، مقامات یادشده سپس طبق بررسی‌های انجام‌شده توصیه‌هایی را برای هر‌گونه تغییری در رویکرد قبلی از طریق مشاور امنیت ملی و هماهنگ‌کننده پاسخ به بیماری کووید ۱۹ آمریکا به رئیس‌جمهور اعلام خواهند کرد. این دستور البته گرچه در ظاهر خود نامی از ایران ندارد؛ اما مشخصا به ایران مربوط می‌شود. از‌آنجا‌که ایران متحمل کارزار «فشار
حداکثری» آمریکا با تحریم‌های شدید و گسترده‌ای بوده است که در دوران شیوع کرونا نیز ادامه یافتند تا هم دسترسی ایران به اقلام دارویی و پزشکی و هم دسترسی ایران به منابع مالی خود در خارج از کشور برای خرید این اقلام، با مشکل جدی مواجه شود. وزیر خارجه ایران چندین بار در توییت‌ها و گفت‌وگوهای خود به این مسئله اشاره و آن را محکوم کرده است. او اواخر سال ۹۸ در توییتر نوشت: «تحریم‌های غیرقانونی ایالات متحده منابع مالی ایران را تخلیه و توانایی‌اش برای مقابله با کووید 19 را تخریب کرده‌اند. این تحریم‌ها واقعا دارند بی‌گناهان را می‌کشند. تبعیت از آنها غیراخلاقی است». در توییت دیگری در فروردین سال جاری نوشت: «حتی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان هم برای مقابله با پاندمی به کمک دیگران نیاز دارد اما از توقف «تروریستم اقتصادی» خود علیه ایران خودداری می‌کند. آیا ایالات متحده «پاندمی ابدی» می‌خواهد؟ ضرورت اخلاقی ایجاب می‌کند تبعیت از تحریم‌های این قلدر متوقف شود». او یک ماه بعد با اشاره به تلاش‌های ایران در مقابله با پاندمی کووید ۱۹ نوشت: «کووید ۱۹ فرصتی برای آمریکا بود تا اعتیاد خود به تحریم‌ها را کنار بگذارد. اما به‌جای آن حالا به
بدنامی در حافظه مردم ما خواهد ماند». او همچنین رویکرد آمریکا در این زمینه را «تروریسم پزشکی» خواند. علاوه‌براین، اخیرا در بحث خرید واکسن کرونا نیز برخی منابع مشکل ایران در دسترسی به منابع مالی خود و نیز به روندهای بانکی را از جمله دلایل ناتوانی ایران در تهیه واکسن‌های خارجی می‌دانند. به‌طور مشخص در هفته‌های اخیر، چالش چندین‌ماهه تهران و سئول بر سر اموال توقیف‌شده ایران در کره جنوبی به این نقطه رسید که این منابع برای خرید واکسن توسط ایران به کار گرفته شوند اما باز هم به دلیل تحریم‌های ایالات متحده این اقدام عملی نشد. علاوه بر مقامات ایران، چندین نفر از رهبران دموکرات و اعضای این حزب در سنا، به‌خصوص در ماه‌های اولیه شیوع این بیماری و در دورانی که هنوز فاصله قابل‌توجهی با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و انتقال احتمالی قدرت وجود داشت، با محکوم‌کردن ادامه روند تحریم‌ها با وجود شرایط همه‌گیری جهانی، از دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق خواسته بودند تحریم‌ها علیه کشورهایی مثل ایران را که با این بیماری درگیر هستند، لغو یا محدود و با این کشورها در مقابله با بیماری همکاری کند. این مخالفت‌ها با تحریم در شرایط شیوع
جهانی بیماری هم از لحاظ دغدغه انسانی مطرح شده بود و هم از این زاویه که در مقابله با بحرانی این‌چنینی، تضعیف هر‌کدام از کشورها در نهایت به ضرر بقیه نیز تمام می‌شود. این موضع البته از سوی بسیاری از مقامات کشورهای مختلف و نیز رهبران نهادهای بین‌المللی تبیین شده بود اما رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه دولت پیشین ایالات متحده مانع از آن شد که مقامات آن دولت، توجهی به این درخواست‌ها بکنند، به‌خصوص که تیم ترامپ در مسئله کووید ۱۹ تا حد تقابل رسمی با نهاد بین‌المللی مرجع در حوزه سلامت و اقداماتی مانند قطع بودجه و خروج از این نهادها نیز پیش برود. در این رابطه اما تأکیدات مکرر شخص جو بایدن و اعضای تیمش، پیش و پس از پیروزی در انتخابات بر چندجانبه‌گرایی و تعامل با متحدان و نهادهای بین‌المللی این انتظار را ایجاد می‌کند که درخواست‌های این‌چنینی از سوی این نهادها و متحدان، توجه بیشتری را در واشنگتن به خود جلب کند. از سوی دیگر این دستور در حالی صادر می‌شود که جنت یلن، گزینه جو بایدن برای وزارت خزانه‌داری که متولی تحریم‌ها خواهد بود، در جلسه استماع رأی اعتمادش در کمیته مالی سنا گفت: در‌صورتی‌که تأیید شود، به‌سرعت به بررسی سیاست
تحریم‌ها در ایالات متحده خواهد پرداخت. او اعلام کرد تمرکز تیم او بر کسب اطمینان از این خواهد بود که تحریم‌ها به شکل «راهبردی و مناسب» به کار گرفته می‌شوند.
گفت‌وگوهای سالیوان با تروئیکای اروپایی
در همین رابطه، دیروز شنبه خبر رسید مشاور امنیت ملی جو بایدن در گفت‌وگویی تلفنی با مقامات چند کشور از جمله فرانسه، بریتانیا و آلمان به موضوع ایران نیز پرداخت. به گزارش خبرگزاری رویترز، امیلی هورن، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز جمعه در بیانیه‌ای گفت جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا روز پنجشنبه با مقامات فرانسه، آلمان، بریتانیا و ژاپن تماس تلفنی داشته است. طبق گفته هورن، سالیوان در این تماس‌ها درباره مسائل مربوط به چین، ایران، روسیه، کره شمالی و بیماری همه‌گیر کرونا با مقامات این کشورها گفت‌وگو کرده و بر «تمایل» جو بایدن برای تقویت اتحاد فرااقیانوسی با «متحدان اروپایی» تأکید کرد. پیش‌تر نیز اعلام شده بود که دولت بایدن در حال رایزنی با امضاکنندگان اروپایی برجام درباره نحوه پیگیری این پرونده است. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که آنتونی بلینکن، گزینه جو بایدن برای وزارت خارجه که برای رأی اعتماد در مقابل سنا قرار دارد، به روابط نزدیک و قوی خود با اروپا و توجه ویژه‌اش به روابط فرااقیانوسی ایالات متحده با متحدان اروپایی‌اش شناخته می‌شود.
شرق: در‌حالی‌که موضع‌گیری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها درباره سرنوشت برجام هنوز در جریان است، به نظر می‌رسد مسئله کرونا واسطه برداشتن اولین گام از سوی آمریکا در مسئله ایران شود. روز گذشته اعلام شد جو بایدن دستور داده است تأثیر تحریم‌ها روی مقابله جهانی با همه‌گیری کرونا بررسی شود. این دستور در صورتی که به اقدامی عملی منجر شود، می‌تواند تأثیری جدی در زمینه تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران، مقابله ایران با شیوع ویروس کرونا و به تبع آن تعاملات دیپلماتیک ایران با دولت جدید آمریکا داشته باشد و گام‌های بعدی را در شرایطی مثبت‌تر ممکن کند. از سوی دیگر، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران نیز درباره تعاملات احتمالی با دولت جدید گفت: «گفت‌وگو با آمریکا باید نه به صورت مستقیم که در قالب برجام انجام شود». سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی لارپوبلیکا همچنین تأکید کرد که مذاکرات جدیدی درباره برجام انجام نخواهد شد. مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا نیز تماس‌هایی با تروئیکای اروپایی درباره برجام داشته است.
عراقچی: آلترناتیوی برای بازگشت به برجام نمی‌بینم
معاون ظریف در پاسخ به سؤالی درباره خواسته ایران از بایدن که در آستانه تصمیم‌گیری درباره برجام است، گفت: «درخواست ایران واقع‌گرایانه بوده و عبارت است از اینکه آمریکا تحریم‌ها را بردارد و به توافق هسته‌ای بازگردد». به گزارش ایسنا، عراقچی تصریح کرد: «من آلترناتیو دیگری نمی‌بینم. ما با حسن‌نیت مذاکره کردیم و با حسن‌نیت به برجام عمل کردیم. دیگر نوبت دولت جدید آمریکاست که اشتباهات دولت پیشین را جبران کند. برای بازگشت به توافق هسته‌ای، باید تمام تحریم‌ها را لغو کنند. ما آماده انجام تمام تعهدات ذیل برجام هستیم؛ به شرطی که آمریکایی‌ها هم به تعهدات خود عمل کنند و تحریم‌ها را بردارند».
تماس مستقیم نداشته‌ایم
عراقچی تأکید کرد ایران هیچ تماس محرمانه‌ای با دولت جدید آمریکا نداشته است: «هیچ تماسی نداشته‌ایم و هیچ قصدی هم برای آن نداریم». او گفت فعلا علاقه‌ای به تماس مستقیم هم وجود ندارد: «طبیعتا منتظریم که کاملا در پست‌های خود قرار بگیرند و متعاقبا دست به کار بشوند. فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیم نداریم و فکر می‌کنیم که برجام قالب صحیحی است و گفت‌وگوها باید در قالب آن انجام شود». عراقچی درباره فرایند انتقال قدرت در آمریکا و نیز حوادث رخ‌داده در حمله به ساختمان‌های فدرال در پایتخت آمریکا افزود: «ما موضع خاصی در برابر این انتقال قدرت بین دو دولت نداریم. فقط منتظریم ببینیم رئیس‌جمهور جدید آمریکا چگونه می‌خواهد مواضع اشتباه ترامپ را تصحیح کند. آنچه در جریان حمله به کنگره دیدیم، باعث طرح این سؤال می‌شود که آیا واقعا همین آمریکاست که می‌خواهد به دنیا یاد بدهد «حاکمیت قانون» و دموکراسی چیست؟ آنچه در واشنگتن اتفاق افتاد، چهره واقعی دموکراسی آمریکایی را به ما نشان می‌دهد. اکنون روشن شده است که آنها هیچ حقی ندارند که به هیچ‌کس در دنیا بگویند مشکلات سیاسی در خانه خودشان را چگونه حل کنند».
مذاکرات جدیدی درباره برجام وجود نخواهد داشت
مذاکره‌کننده ارشد توافق هسته‌ای ایران حرف‌های مقامات اروپایی درباره گنجاندن موضوعات جدید در مذاکرات جدید برجام شامل بحث‌های موشکی را رد و تأکید کرد: «هیچ برجام‌پلاس، هیچ توافق جدید و هیچ مذاکرات جدیدی درباره برجام وجود نخواهد داشت». او درباره بحث مذاکره درباره برنامه موشکی ایران افزود: «موشک‌های ایران تنها ابزار دفاعی مطمئن برای ایران هستند و درباره این مسئله هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد».
عراقچی همچنین به بحث‌های مطرح‌شده درباره مسائل منطقه اشاره کرد و گفت: «درباره دیگر موضوعات، همه چیز بستگی به این دارد که برجام چگونه اجرا خواهد شد. درمورد امنیت خلیج (فارس) این موضوعی است که می‌تواند بدون مداخلات خارجی، موضوع گفت‌وگو بین کشورهای منطقه باشد. امنیت منطقه می‌تواند به صورت جمعی مورد بحث قرار بگیرد». مقام ارشد دیپلماسی ایران درباره رابطه دوجانبه ایران و ایتالیا نیز افزود: «ایران و ایتالیا همواره روابط خوبی داشته‌اند و بین آنها احترام متقابل وجود داشته است. ایتالیا همواره یکی از شرکای تجاری اول ایران بوده است. اگر تحریم‌ها برداشته شود، مناسبات اقتصادی فی‌مابین می‌تواند از سر گرفته شود. اگر تحریم‌ها برداشته نشود، دو کشور می‌توانند در هر صورت مکانیسم‌هایی را برای تقویت روابط خود ایجاد کنند». او تشریح کرد: «در ارتباط با همکاری‌های سیاسی، برای مثال به حضور ایتالیا در بحث یمن اشاره می‌کنم که حضور کشور شما در آن (در قالب گروه E4) به دلیل اصرار ایران بوده است».
تأکید مقامات ایران بر فرصت محدود
تأکیدات عراقچی بر اینکه مذاکره بیشتری در کار نخواهد بود و جایگزینی برای بازگشت به برجام در کار نیست، در راستای رویکردی برای محدودخواندن فرصت تصمیم‌گیری برای رئیس‌جمهور آمریکاست. این رویکرد از طرفی در راستای نپذیرفتن چانه‌زنی و چالش بیشتر بر سر تصمیم‌های غیرقانونی رئیس‌جمهور پیشین آمریکاست و جلوگیری از اینکه آنها به‌عنوان ابرازی در دست دولت جدید به کار گرفته شوند. از طرف دیگر، فشارهای اقتصادی و سیاسی حاصل از تحریم‌های یک‌جانبه و خروج آمریکا از برجام برای ایران به شکلی است که باعث می‌شود هر تصمیمی غیر از بازگشت به تعهدات پیشین برای ایران عملا پذیرفتنی نباشد. ضمن اینکه دولت فعلی، فرصت چندانی در صحنه سیاسی ندارد و اگر تصمیمات در این زمینه کمی به تأخیر بیفتند، ممکن است در عمل دست دولت فعلی برای اقدام در این زمینه بسته شود و به‌اجبار، پیگیری واقعی تعاملات در این زمینه تا اواسط تابستان پیش‌رو و استقرار دولت آینده به تعویق بیفتد که این مسئله متضمن خسارت افزوده بالایی برای ایران خواهد بود.
بر امتیازگیری اصرار کنند، فرصت از دست خواهد رفت
در همین زمینه، شخص وزیر خارجه ایران نیز به‌تازگی در یک یادداشت منتشرشده در نشریه آمریکایی «فارن‌افرز» به این موضوع پرداخت و تصریح کرد ایران فرصت نامحدودی به بایدن برای تصمیم‌گیری در این زمینه نمی‌دهد: «پنجره فرصت برای دولت جدید ایالات متحده تا ابد باز نخواهد بود. ابتکار عمل صرفا بر عهده واشنگتن است. گام نخست دولت بایدن، باید تلاش برای جبران - و نه تلاش برای سوء‌استفاده - از میراث خطرناک شکست حداکثری ترامپ باشد». محمدجواد ظریف اشاره کرد در‌صورتی‌که دولت بایدن راه شکست‌خورده ترامپ را کنار بگذارد و با بازگشت به برجام به «مسیری بهتر» وارد شود، «ایران نیز به اجرای کامل تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای بازخواهد گشت؛ اما اگر واشنگتن به جای این کار بر امتیازگیری اصرار کند، این فرصت از دست خواهد رفت». ظریف تصریح کرد: «دولت بایدن باید با حذف نامشروط و کاملا مؤثر تمام تحریم‌هایی که از زمان روی‌کار‌آمدن ترامپ اعمال، بازاعمال یا ذیل برچسب تازه درآمده‌اند، آغاز کند. در مقابل، ایران تمام تدابیر جبرانی را که پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای اجرائی کرده، به عقب بازخواهد گرداند. پس از آن، اعضای باقی‌مانده برجام تصمیم خواهند
گرفت که آیا ایالات متحده باید اجازه یابد که کرسی پشت میزی که در سال ۲۰۱۸ آن را ترک کرد، بازپس بگیرد یا نه». او افزود نمی‌شود بر مبنای «هوا و هوس» و به دلخواه از توافقات بین‌المللی خارج شد و سپس حق بازگشت خودکار به آن را داشت. «اگر واشنگتن یا متحدانش در اتحادیه اروپا، برای توافقی که در طول سال‌های سال مذاکره، به دقت ساخته و پرداخته شده، مفاد تازه‌ای طلب کنند، این بازگشت به مخاطره خواهد افتاد». ظریف تأکید کرد ایران همان توافقی را می‌خواهد که پیش‌تر امضا شده است.
اولین دستور بایدن درباره تحریم‌ها
در همین زمینه خبر رسید جو بایدن اولین دستور در زمینه تحریم‌ها را صادر کرده است؛ اما این دستور فعلا مسئله تحریم‌ها را نه از زاویه سیاسی بلکه از زاویه تبعات اجتماعی و انسانی آن درباره بحران جهانی کرونا در نظر می‌گیرد. بایدن در دستوری در زمینه امنیت ملی خواستار بررسی تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های چندجانبه بر مبارزه جهانی با بیماری همه‌گیر کرونا شد. به گزارش روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، طبق یک ماده دستوری که بایدن در زمینه امنیت ملی صادر کرده است، وزیر امور خارجه، وزیر تجارت و خزانه‌داری با مشورت وزیر خدمات انسانی و سلامت و آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های چندجانبه را به این منظور ارزیابی خواهند کرد که آیا این تحریم‌ها مانع مبارزه با این بیماری می‌شوند یا نه. طبق این دستور، مقامات یادشده سپس طبق بررسی‌های انجام‌شده توصیه‌هایی را برای هر‌گونه تغییری در رویکرد قبلی از طریق مشاور امنیت ملی و هماهنگ‌کننده پاسخ به بیماری کووید ۱۹ آمریکا به رئیس‌جمهور اعلام خواهند کرد. این دستور البته گرچه در ظاهر خود نامی از ایران ندارد؛ اما مشخصا به ایران مربوط می‌شود. از‌آنجا‌که ایران متحمل کارزار «فشار
حداکثری» آمریکا با تحریم‌های شدید و گسترده‌ای بوده است که در دوران شیوع کرونا نیز ادامه یافتند تا هم دسترسی ایران به اقلام دارویی و پزشکی و هم دسترسی ایران به منابع مالی خود در خارج از کشور برای خرید این اقلام، با مشکل جدی مواجه شود. وزیر خارجه ایران چندین بار در توییت‌ها و گفت‌وگوهای خود به این مسئله اشاره و آن را محکوم کرده است. او اواخر سال ۹۸ در توییتر نوشت: «تحریم‌های غیرقانونی ایالات متحده منابع مالی ایران را تخلیه و توانایی‌اش برای مقابله با کووید 19 را تخریب کرده‌اند. این تحریم‌ها واقعا دارند بی‌گناهان را می‌کشند. تبعیت از آنها غیراخلاقی است». در توییت دیگری در فروردین سال جاری نوشت: «حتی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان هم برای مقابله با پاندمی به کمک دیگران نیاز دارد اما از توقف «تروریستم اقتصادی» خود علیه ایران خودداری می‌کند. آیا ایالات متحده «پاندمی ابدی» می‌خواهد؟ ضرورت اخلاقی ایجاب می‌کند تبعیت از تحریم‌های این قلدر متوقف شود». او یک ماه بعد با اشاره به تلاش‌های ایران در مقابله با پاندمی کووید ۱۹ نوشت: «کووید ۱۹ فرصتی برای آمریکا بود تا اعتیاد خود به تحریم‌ها را کنار بگذارد. اما به‌جای آن حالا به
بدنامی در حافظه مردم ما خواهد ماند». او همچنین رویکرد آمریکا در این زمینه را «تروریسم پزشکی» خواند. علاوه‌براین، اخیرا در بحث خرید واکسن کرونا نیز برخی منابع مشکل ایران در دسترسی به منابع مالی خود و نیز به روندهای بانکی را از جمله دلایل ناتوانی ایران در تهیه واکسن‌های خارجی می‌دانند. به‌طور مشخص در هفته‌های اخیر، چالش چندین‌ماهه تهران و سئول بر سر اموال توقیف‌شده ایران در کره جنوبی به این نقطه رسید که این منابع برای خرید واکسن توسط ایران به کار گرفته شوند اما باز هم به دلیل تحریم‌های ایالات متحده این اقدام عملی نشد. علاوه بر مقامات ایران، چندین نفر از رهبران دموکرات و اعضای این حزب در سنا، به‌خصوص در ماه‌های اولیه شیوع این بیماری و در دورانی که هنوز فاصله قابل‌توجهی با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و انتقال احتمالی قدرت وجود داشت، با محکوم‌کردن ادامه روند تحریم‌ها با وجود شرایط همه‌گیری جهانی، از دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق خواسته بودند تحریم‌ها علیه کشورهایی مثل ایران را که با این بیماری درگیر هستند، لغو یا محدود و با این کشورها در مقابله با بیماری همکاری کند. این مخالفت‌ها با تحریم در شرایط شیوع
جهانی بیماری هم از لحاظ دغدغه انسانی مطرح شده بود و هم از این زاویه که در مقابله با بحرانی این‌چنینی، تضعیف هر‌کدام از کشورها در نهایت به ضرر بقیه نیز تمام می‌شود. این موضع البته از سوی بسیاری از مقامات کشورهای مختلف و نیز رهبران نهادهای بین‌المللی تبیین شده بود اما رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه دولت پیشین ایالات متحده مانع از آن شد که مقامات آن دولت، توجهی به این درخواست‌ها بکنند، به‌خصوص که تیم ترامپ در مسئله کووید ۱۹ تا حد تقابل رسمی با نهاد بین‌المللی مرجع در حوزه سلامت و اقداماتی مانند قطع بودجه و خروج از این نهادها نیز پیش برود. در این رابطه اما تأکیدات مکرر شخص جو بایدن و اعضای تیمش، پیش و پس از پیروزی در انتخابات بر چندجانبه‌گرایی و تعامل با متحدان و نهادهای بین‌المللی این انتظار را ایجاد می‌کند که درخواست‌های این‌چنینی از سوی این نهادها و متحدان، توجه بیشتری را در واشنگتن به خود جلب کند. از سوی دیگر این دستور در حالی صادر می‌شود که جنت یلن، گزینه جو بایدن برای وزارت خزانه‌داری که متولی تحریم‌ها خواهد بود، در جلسه استماع رأی اعتمادش در کمیته مالی سنا گفت: در‌صورتی‌که تأیید شود، به‌سرعت به بررسی سیاست
تحریم‌ها در ایالات متحده خواهد پرداخت. او اعلام کرد تمرکز تیم او بر کسب اطمینان از این خواهد بود که تحریم‌ها به شکل «راهبردی و مناسب» به کار گرفته می‌شوند.
گفت‌وگوهای سالیوان با تروئیکای اروپایی
در همین رابطه، دیروز شنبه خبر رسید مشاور امنیت ملی جو بایدن در گفت‌وگویی تلفنی با مقامات چند کشور از جمله فرانسه، بریتانیا و آلمان به موضوع ایران نیز پرداخت. به گزارش خبرگزاری رویترز، امیلی هورن، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز جمعه در بیانیه‌ای گفت جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا روز پنجشنبه با مقامات فرانسه، آلمان، بریتانیا و ژاپن تماس تلفنی داشته است. طبق گفته هورن، سالیوان در این تماس‌ها درباره مسائل مربوط به چین، ایران، روسیه، کره شمالی و بیماری همه‌گیر کرونا با مقامات این کشورها گفت‌وگو کرده و بر «تمایل» جو بایدن برای تقویت اتحاد فرااقیانوسی با «متحدان اروپایی» تأکید کرد. پیش‌تر نیز اعلام شده بود که دولت بایدن در حال رایزنی با امضاکنندگان اروپایی برجام درباره نحوه پیگیری این پرونده است. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که آنتونی بلینکن، گزینه جو بایدن برای وزارت خارجه که برای رأی اعتماد در مقابل سنا قرار دارد، به روابط نزدیک و قوی خود با اروپا و توجه ویژه‌اش به روابط فرااقیانوسی ایالات متحده با متحدان اروپایی‌اش شناخته می‌شود.