بحثی درباره «شرایط کار»!

زهره قلیچی

یک کارگر از جمع کارگران پتروشیمی‌ که در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر مشغول به کار بود، حین کار و به دلیل شدت گرما، جان باخت. این خبر تلخ میانه هفته (روز سه‌شنبه) منتشر شد و آن‌قدر تلخ بود و هست که از آن روز هروقت و هرجا تکرار ‌شد، انگار آبی سرد روی سر شنونده گرفته می‌شود.

خبرگزاری مهر در خبری که درباره این موضوع منتشر کرده، نام کارگر متوفی را علیرضا عبدالله‌زاده اعلام کرد که از کارگران یکی از واحدهای تولیدی در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر ماهشهر بوده و به علت گرمای شدید، جان خود را از دست داده است.

مجتبی ظفری‌پور، مدیر‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خوزستان اما در توضیح حادثه‌ای که برای کارگر متوفی رخ داده، در ارتباط تلفنی با یک برنامه تلویزیونی گفته است: این مرحوم در ساعت ۱۰ صبح به عنوان کارگر متصدی تولید مشغول به کار بوده است. پس از بررسی تجهیزات، در‌حال رفتن برای استراحت دچار بی‌حالی می‌شود و علی‌رغم تلاش همکاران آموزش‌دیده برای عمل احیا و سپس انتقال به درمانگاه مستقر در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و تلاش کادر درمانی، جان خود را از دست داد.

به گفته این مقام مسئول، گزارش پزشکی قانونی علت فوت این مرحوم را نامعلوم اعلام کرده است و برای بررسی بیشتر به اهواز اعزام و پس از آزمایش‌های پزشکی قانونی مشخص خواهد شد که فوت به علت بیماری بوده است یا به دلیل گرمای شدید. در استان خوزستان ۶۰ بازرس محیط کار مشغول به فعالیت هستند که نظارت بر اجرای آیین‌نامه‌های ایمنی کار را بر‌عهده دارند و در سال جاری حدود هزار‌و ۶۰۰ بازرسی از واحد‌های صنعتی-تولیدی استان انجام شده است.

اینکه روایت مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خوزستان روایتی محافظه‌کارانه (و احتمالا مسئولانه) است و با روایت رسانه‌ها تفاوت دارد جای خود، اما برخی از رسانه‌ها به‌ویژه در فضای مجازی، به جد نقل‌قول‌هایی از همکاران متوفی منتشر کرده‌اند و فوت بر اثر گرمازدگی را به دلیل گرمای شدید چند روز گذشته و پدیده شرجی و افزایش رطوبت استان خوزستان را قطعی می‌دانند.

ایمنی کار چیست؟

فارغ از اینکه گزارش رسمی پزشکی قانونی چه باشد، انتشار خبر مرگ این عضو از جامعه کارگری، بحث از شرایط کار و ایمنی محیط کار را به احتمال دوباره در محافل کارگری، روی دور اهمیت قرار خواهد داد. شرایطی که با توجه به شواهد و گزارش‌هایی که از برخی کارگاه‌ها به گوش می‌رسد، به نظر در موقعیت نامناسبی قرار دارد.

کافی است تیتر اخبار منتشر‌شده درباره حوادث حین کار در هفته‌ای که هنوز در آن هستیم را مشاهده کنیم: «دست یک کارگر رستوران در چرخ گوشت صنعتی گیر کرد»؛ «مصدومیت کارگر نصاب آسانسور بر اثر سقوط در چاهک آسانسور»؛ «مرگ یک کارگر رفتگر شهرداری بر اثر تصادف»؛ «مرگ یک کارگر کارخانه بر اثر برق‌گرفتگی»؛ «مصدومیت یک کارگر ساختمانی بر اثر سقوط از ارتفاع»؛ «سوختگی یک کارگر مهمان‌پذیر در حادثه انفجار گاز»؛ «مرگ یک کارگر پست و بازدید راه‌آهن بر اثر حمله قلبی»؛ «مرگ کارگر پروژه‌ای تغلیظ مس سونگون بر اثر سقوط از داربست»؛ «درگذشتگانِ حادثه جیرفت، کارگران معدن مس سرگز بودند»؛ «مصدومیت دو آتش‌نشان در عملیات اطفای حریق». این تیترها متعلق به حوادثی است که از شنبه تا عصر چهارشنبه در رسانه‌ها منتشر شده و معلوم نیست چه تعداد حادثه رخ‌ داده و سر از رسانه‌ها در نیاورده است. آنچه در این اخبار در دید قرار گرفته، این است که تمام حوادث در محیط کار رخ داده و در مواردی به آسیب‌های بسیار جدی منجر شده و مواردی مانند قطع عضو و حتی فوت را در بر می‌گیرد.

کارشناسان حوزه بازرسی محیط کار می‌گویند: شرایط کاری به مجموعه اصول، مقررات‌ و شرایطی اطلاق می‌شود که کارفرما و کارگر حین انجام کار باید آن را رعایت کنند. این شرایط غیر از اینکه عواملی مانند ساعات کاری، حقوق و مزایا را در بر می‌گیرد، به طور خیلی ویژه بر «سلامت و بهداشت، ایمنی و زیرساخت‌های محیط کار» تأکید دارد. مواردی که در گفت‌وگوهای روزمره و آنچه در محیط کار جاری است، کمتر مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد. شرایط کاری در نظر کارشناسان، مهم‌ترین عامل در وضع عمومی کارگران است و می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سلامت و رفاه کارگران داشته باشد.

به طور معمول آنچه در محیط کار مورد توجه قرار می‌گیرد، مواردی از جمله ساعات کاری، حقوق و مزایا شامل حقوق پایه، بیمه، مرخصی، پاداش و سایر مزایای کاری است؛ اما مواردی از جمله ارتقای سطح سلامت و بهداشت محیط و موارد ایمنی، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

یکی از مواردی که باید در شرایط کاری مورد توجه قرار بگیرد، توجه به ساعات کاری است. ساعاتی که کارگران باید حین انجام کار باشند و در صورتی که متناسب با نوع شغل نباشد و خستگی و مواردی از این دست در آن لحاظ نشود، ممکن است آسیب‌های جدی به‌ویژه در محیط‌های صنعتی ایجاد کند.

نکته اساسی این است که سلامت و بهداشت، ایمنی و زیرساخت‌های محیط کار از موارد اساسی است که برای حفظ سلامت و بهداشت کارگران و جلوگیری از بروز حوادث و آسیب‌های جانی و جسمی در محیط کار باید رعایت شود و به تأکید ارائه وسایل حفاظت فردی، رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی در کارگاه‌ها، از مواردی است که اگر اهمیتش بیشتر از حقوق و مزایا، ساعات کاری، شیفت‌های کاری، تعطیلی‌های رسمی، ساعات مجاز تعطیلی و‌... نباشد، اهمیتی کمتر ندارد.

مرگ کارگر پتروشیمی در این هفته این نکته و پرسش جدی را که اگر استفاده از تجهیزات ایمنی به عنوان یکی از مهم‌ترین اصول ایمنی در محیط کار توسط کارگران استفاده شود، باز هم چنین اتفاقاتی می‌افتد را مطرح کرد. اگر کارفرما در موارد مشابه که به مرگ کارگران منجر می‌شود، پیش از وقوع حادثه تجهیزات ایمنی متناسب با نوع کار را فراهم آورد و مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای پیشگیری از بروز حوادث حین کار برای کارگران و مهندسان تدارک ببیند باز هم شاهد بروز چنین حوادثی خواهیم بود؟

آنچه مسلم است، اتفاقات همیشه در کمین هستند و هیچ تضمینی وجود ندارد؛ حتی زمانی که آدم‌ها تمام جوانب احتیاط را رعایت کنند و هیچ اتفاقی نیفتد. اما رعایت قوانین‌ومقررات مربوط به ایمنی محیط کار، و رعایت الزاماتی که توسط متخصصان توصیه شده و گاه به قانون بدل شده‌اند، دست‌کم این اطمینان را ایجاد می‌کند که احتمال بروز حوادث کم و کمتر شود.

علیرضا عبدالله‌زاده رفته است. حتی اگر پزشکی قانونی خوزستان، گزارش دهد که او به دلیلی غیر از گرمازدگی راهی دیار باقی شده، این مسئله که باید شرایطی برای کار در روزهای گرم و شرجی مناطقی مانند خوزستان در نظر گرفته شود، یا تجهیزاتی برای حفاظت از جان کارگران استفاده شود، همچنان باقی خواهد بود.