کشاورزان مقروض

 شرق: نزدیک به 10 روز دیگر کشت پاییزه از مناطق سردسیر ایران شروع می‌شود اما کشاورزان دست خالی هستند و ناچار شده‌اند برای خرید کود، سم، بذر و اجاره ماشین‌آلات مقروض شوند. دولت رقم سنگینی به گندم‌کاران بدهکار است و مدام تسویه‌حساب با کشاورزان را به امروز و فردا می‌اندازد. بر‌اساس اعلام بنیاد ملی گندم‌کاران به «شرق»، رقم بدهی دولت به کشاورزان بیشتر از 110 هزار میلیارد تومان است.

دولت پول گندم‌کاران را نمی‌دهد

از هفتم فروردین امسال که کشاورزان گندم بهاره را به دولت تحویل داده‌اند، تا شروع کشت گندم پاییزه، پول گندم‌های خریداری‌شده تسویه نشده است و کشاورزان برای شروع کشت‌و‌کار با چالشی اساسی مواجه شده‌اند. دولت تا امروز بیشتر از 11‌میلیون‌و 600 هزار تن گندم از کشاورزان خریداری کرده است و خرید گندم همچنان ادامه دارد اما از پول آن خبری نیست. علی‌نقی ایمانی، نایب‌رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران، به «شرق» می‌گوید که دولت گندمی با ارزش بیشتر از 204 هزار میلیارد تومان از کشاورزان خرید کرده اما تاکنون فقط 94 هزار میلیارد تومان پرداخته است و درواقع پرداخت دولت کمتر از نصف ارزش گندمی است که از کشاورزان خریداری کرده است. البته به‌تازگی وزارت کشاورزی وعده داده است که مطالبات گندم‌کاران را تا پایان شهریور امسال پرداخت کند اما این اولین باری نیست که سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشاورزی چنین وعده‌هایی می‌دهند و کشاورزان را زیر فشار استقراض می‌گذارند. یکی از کشاورزان اردبیلی به «شرق» می‌گوید که دولت پول گندم کشاورزان را نمی‌دهد یا با تأخیر زیاد پرداخت می‌کند و این مسئله سبب شده است که برنامه کشت‌و‌کار به هم بخورد و عملکرد کشاورزی پایین بیاید.

او توضیح می‌دهد که هیچ فروشگاهی حاضر نیست بذر، کود یا سم را به کشاورزان نسیه بفروشد و این مسئله کشاورزان را زیر فشار گذاشته است.

به گفته این کشاورز، بانک‌ها هم حاضر نیستند به‌راحتی وام بدهند و برخی کشاورزان ناچار شده‌اند خودرو، فرش و وسایل خانه خود را بفروشند تا بتوانند کشت‌وکار را از سر بگیرند.

کشاورز دیگری که ساکن سمنان است، می‌گوید که درآمد خانوار روستایی از خانوار شهری پایین‌تر است و کشاورزان قدرت پس‌انداز ندارند و این رفتار دولت معیشت خانوار روستایی را زیر فشار گذاشته است.

بر‌اساس گزارش مرکز آمار ایران میانگین درآمد سالانه خانوار شهری در سال 1401 حدود 167 میلیون تومان بوده و میانگین هزینه سالانه خانوار شهری حدود 137 میلیون تومان برآورد شده است. این در حالی است که میانگین درآمد سالانه خانوار روستایی فقط حدود 98 میلیون تومان بوده و در مقابل میانگین هزینه سالانه خانوار روستایی حدود 79 میلیون تومان بوده است.

کشاورزان زیر فشار معیشت

با این حال، کشاورزان می‌گویند هزینه کشت‌و‌کار افزایش خیره‌کننده‌ای داشته است و کشاورزی در مواردی غیراقتصادی شده است.

علی‌نقی ایمانی، نایب‌رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران، به «شرق» توضیح می‌دهد که کشاورزان برای تهیه کود برای کشت پاییزه دچار گرفتاری‌های عدیده هستند و کود اوره در بازار کمیاب شده است.

بر‌اساس گفته‌های او، شرکت‌های پتروشیمی در دو تا سه ماه گذشته با هدف افزایش قیمت کود اوره، از تحویل کود به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی سر باز زده‌اند و در‌حال‌حاضر قیمت کود اوره افزایش 132‌درصدی را تجربه می‌کند. این در حالی است که قیمت خرید تضمینی گندم امسال فقط 16 درصد افزایش داشته است.

ایمانی تأکید می‌کند که وضعیت دیگر نهاده‌های کشاورزی هم به همین ترتیب است و درآمد کشاورزان به‌هیچ‌عنوان با هزینه‌های آنها همخوانی ندارد و بنیه اقتصادی کشاورزان سال به سال ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود و در این شرایط دولت هم از تحویل به‌موقع طلب کشاورزان خودداری می‌کند.

نایب‌رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران در واکنش به وعده جدید دولت برای پرداخت بدهی خود به گندم‌کاران می‌گوید که این وعده‌ها سر دراز دارد و زمانی که دولت در پنج ماه گذشته فقط توانسته است 94 هزار میلیارد تومان پول گندم را بپردازد، چگونه می‌تواند در یک ماه 110 هزار میلیارد‌ تومان مابقی را تأمین و پرداخت کند؟

به گفته ایمانی این سیاست‌گذاری‌ها و نوع رفتار با کشاورزان سبب شده است که جایگاه کشاورزی در کشور تضعیف شود و در بسیاری از موارد از حیز انتفاع خارج شود. به گونه‌ای که نسل جدید حاضر نیست وارد این شغل شود و بیشتر کشاورزان ایرانی سالمند هستند.

تضعیف اقتصاد کشاورزی در حالی است که کشاورزان ایران به دلیل بحران آب و محیط زیست زیر فشار مضاعف تغییرات اقلیمی هم قرار دارند.

بر‌اساس گزارش بانک مرکزی از رشد اقتصادی 9ماهه سال 1402 در بخش‌های مختلف، رشد ارزش‌افزوده گروه‌ «کشاورزی، جنگل‌داری و ماهیگیری» در مقایسه با دوره مشابه سال 1401 هفت‌دهم درصد بود که سهمی یک‌دهم درصدی در کل رشد اقتصادی کشور در 9‌ماهه سال 1402 داشته است. بر‌اساس این آمار، عملکرد بخش کشاورزی و سهم این بخش در رشد اقتصادی چه در 9‌ماهه سال 1402 و چه در 9ماهه سال 1401 از بخش‌هایی مانند صنعت، ساختمان، تأمین آب، برق‌ و گاز، حمل‌ونقل و... کمتر بوده است. طبق گزارش‌های مرکز آمار در پاییز سال 1402 هم رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی رشد منفی یک درصد داشته؛ حال آنکه بقیه گروه‌ها رشد مثبت تا 22 درصد داشته‌اند.

بر‌اساس اعلام وزارت کشاورزی، میانگین سنی کشاورزان کشور 59.8 سال است و 80 درصد جمعیت کشاورزی کشور، کشاورزان خرد هستند.