اقتصاد دیجیتال و چالدران نسل پنج
پس از پشت سر گذاشتن قرن انقلاب‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، قرن بیست‌ویک را تا اینجا می‌توان قرن انقلاب تکنولوژی نامید!
امیرحسین جلیلی
پس از پشت سر گذاشتن قرن انقلاب‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، قرن بیست‌ویک را تا اینجا می‌توان قرن انقلاب تکنولوژی نامید!
تغییرات شگرف، عمیق و سریع در فناوری و به تبع آن صنعت، اقتصاد و حتی فرهنگ و اخلاق در دو دهه گذشته شاید با دو سده پیش از آن برابری کند.
اما آیا بدنه صنعت ایران آمادگی و توان مواجهه با این پدیده پیچیده را دارد؟
در این مقال قصد دارم این مواجهه را با پدیده‌ای تاریخی به نام جنگ چالدران مقایسه کنم:
«لشکریان ایران از هر نظر با سواران عثمانی متفاوت بودند، اسب‌های ایرانیان فربه و توانا و سواران آنها، برخلاف نیروهای عثمانی که بیمار و خسته بودند، همگی سالم و قوی‌بنیه بودند، اما اسلحه ایرانیان کمان‌های چاچی و گرزهای آهنین بود و توپخانه و قشون پیاده نداشتند»
«اگرچه شاه اسماعیل، جناح چپ لشکر عثمانی را در هم شکست و تا محل نیروی عقب‌دار عثمانی پیش تاخت، اما جناح چپ لشکرش گرفتار آتش توپخانه شد و درهم شکست».
«در ادامه، آتش سنگین توپخانه جناح راست و قلب سپاه ایران را نیز درهم کوبید.
برخی از مورخان ترک شمار تلفات عثمانی را حدود 30 هزار تن و تلفات سپاه ایران را دو برابر پنداشته‌اند، که به نظر درست نمی‌آید، لیکن با توجه به اینکه عثمانیان در جنگ از سلاح‌های آتشین استفاده کردند و از سرهای بریده‌‌شده اسرای نظامی در چالدران کله مناره ساختند، گمان می‌رود شمار تلفات قزلباشان بیشتر از رقم یادشده باشد».
«مهم‌ترین دلیل شکست صفویان و پیروزی دولت عثمانی در جنگ چالدران، تجهیزات برتر جنگی عثمانیان، به‌ویژه توپخانه و پیاده‌نظام مسلح به تفنگ بود. صفویان با وجود آشنایی با کاربرد توپ و تفنگ، استفاده از سلاح‌های آتشین را نشانه بزدلی و ناجوانمردی می‌دانستند» (دانشنامه جهان اسلام).
همان‌طورکه در سطور فوق مشخص است، ظهور تکنولوژی جدید به سادگی می‌تواند قواعد بازی را به هم بزند. در این سال‌های سخت تحریم‌های بی‌سابقه که کشور ما را شدیدا تحت فشار قرار داد، صنعت و تجارت بار سترگی را در تولید و تأمین مایحتاج مردم بر دوش گرفتند. آنچنان که به یاد ندارم طی این سال‌ها در هیچ روزی در هیچ فروشگاهی صفی و بازار سیاهی شکل گرفته باشد. این مهم بدون بهره‌گیری از کارآفرینان و کسب‌وکار مردان و زنان غیور و هوشمند و توانا امکان‌پذیر نمی‌نمود. اما آیا غیرت و هوش و توانایی به تنهایی می‌تواند در برابر هجمه عظیم و ناشناخته فناوری‌های نوین کسب‌وکار مقاومت کند؟
تاریخ گواهی می‌دهد که خیر! اگر به توپ و تفنگ مجهز نشویم و از آن مهم‌تر به تفکر استفاده از آنها دست نیابیم، دیر یا زود چالدران دیگری را تجربه خواهیم کرد، آن هم در همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی.
براساس دیده‌ها و شنیده‌های شخصی از مصاحبت با صدها فعال اقتصادی، به این نتیجه رسیده‌ام که قاطبه این قشر پرتلاش و مهم کشور، به دلایل متعدد که در این مقال جای ندارد، اسیر نوعی اینرسی و دگم‌اندیشی و دست‌کم‌گرفتن تأثیرات انقلاب دیجیتال هستند.
انقلاب دیجیتال، امروز به مثابه همان توپ و تفنگ عصر صفوی است. پیش از آنکه دیر شود، باید برای مقاومت ذهنی فعالان اقتصادی و چسبندگی آنها به روش‌های سنتی فکری کرد.
اما مسئله مهم اینجاست که زبان تکلم و طرز فکر قشر دانشگاهی و خبرگان علمی که قاعدتا می‌بایست نقش پیش‌قراولان فرهنگ‌سازی پدیده‌های نو را در جامعه ایفا کنند، با زبان و تفکر رایج فعالان اقتصادی تفاوت‌های بنیادین دارد. هم از این روست که تا امروز آنچنان که باید و شاید نتوانسته‌ایم ارتباط دانشگاه را با صنعت تقویت کنیم. این ستون تحت عنوان توسعه دیجیتال کسب‌وکار‌های ایران، با هدف روشنگری و ترویج جهان‌بینی مدرن اقتصاد و آشنایی فعالان اقتصادی با پارادایم‌های مدرن کسب‌وکار تحریر می‌شود.
