شورای ششم بدون چمران

نورا حسینی: مهدی چمران قرن جدید را در بیمارستان آغاز کرد. روزهای ابتدایی فروردین ۱۴۰۱ برای او روزهای سختی بود؛ چندین بار اعضای شورای شهر نزدیک به او از مردم درخواست کردند تا برای شفای او دعا کنند و شهردار تهران هم پس از پایان سفر نوروزی‌اش به جنوب کشور از وی عیادت کرد. سخنگوی شورای شهر تهران گفته حال این روزهای مهدی چمران تغییر نکرده و هنوز به بخش منتقل نشده است. اما به نظر می‌آید وضعیت جسمانی او از روزهای ابتدایی فروردین که به بخش ویژه بیمارستان خاتم‌الانبیا منتقل شده بود بهتر است و ناامیدی‌های اولیه برای بازگشت سلامتی او وجود ندارد. اما چمران ۸۱ساله بعد از سلامتی می‌تواند دوباره به شورای شهر بازگردد و همان نقش قبلی را ایفا کند؟ او در این مدت کوتاه از آغاز شورای شهر ششم چندین بار در بیمارستان بستری شد و جلسات زیادی را در صحن حاضر نبود. اما حضور کوتاه‌مدت او در جلسات شورا نیز اثربخش بود؛ از تأخیر در تصویب ترکیب کمیسیون‌ها در صحن شورا که برخی به‌طور غیررسمی دلیل آن را تغییر در ترکیب برخی از کمیسیون‌ها از سوی او عنوان می‌کردند تا تغییر سخنگوی شورای شهر که گفته می‌شد قرار است مهدی اقراریان باشد و در نهایت علیرضا نادعلی این مسئولیت را بر عهده گرفت.

چمران در این مدت، حضور شهردار تهران در صحن شورا را محدود کرد و در زمانی که مطمئن شد رایزنی‌های تلفنی به کاهش سقف بودجه در کمیسیون تلفیق ختم نمی‌شود، با حضور در صحن علنی شورای شهر و نطقی تند و پر از کنایه خطاب به اعضای شورای شهر گفت که به اندازه شهردار نه، بلکه اندکی به وی اعتماد کنند. او توانست سقف بودجه را شش‌هزار‌و ۸۰۰ میلیارد تومان کاهش دهد.

تنش‌ها و جدال‌های شورا بر سلامت او تأثیرگذار بود. او در جلسه بررسی بودجه زمانی که احساس کرد برخی از اعضا در حال رأیزنی برای رسیدن سقف بودجه به لایحه پیشنهادی شهرداری هستند، فریاد زد که تاکنون ۲۰ بودجه بسته و بودجه‌هایی که اجرائی شده است. او که در آن جلسه تازه از بستر بیماری بلند شده بود و هنوز مدت استراحتی که پزشکان برایش در نظر گرفته بودند به پایان نرسیده بود، خطاب به مردم گفت یک جان که بیشتر ندارد و همین یک جان هم برای آنها و شهر تلف شود.

او در این ماه‌ها بارها در میانه جلساتی که حاضر بود ریاست شورای شهر را به پرویز سروری سپرد. همان‌طور که صندلی شورای عالی استان‌ها در تمام سال‌هایی که در شورای شهر تهران حاضر بود به یک جز یک سال را به پرویز سروری سپرد و از نقش همیشگی که دوست داشت ایفا کند و پدری‌کردن برای شوراهای کشور انصراف داد.

او که در تمام سال‌هایی که مدیریت شهری و دولت از یک جریان سیاسی بودند بالانشین جلسات مشترک بود، در این دوره در دیدار شهردار تهران و رئیس‌جمهور حضور نداشت؛ نه او و نه دیگر اعضای شورای شهر تهران. اتفاقی که می‌گویند سرآغاز اختلاف‌های او و شهردار تهران بوده است.

مقایسه مهدی چمران در شورای ششم با چمران شورای دوم نشان می‌دهد او دیگر در تصمیم‌گیر‌ی‌های ملی نقش چندانی ندارد؛ درحالی که بسیاری معتقدند مهدی چمران در شورای دوم شهرداری انتخاب کرد که به ریاست‌جمهوری رسید. هرچند این اتفاق دیگر تکرار نشد. او در تمام این سال‌ها تلاش کرده نماینده حاکمیت در مدیریت شهری باشد و در شورای سوم هم در انتقال قدرت از آبادگران به قالیباف در مدیریت شهری نقش داشت، در شورای چهارم نیز همزیستی مسالمت‌آمیزی با قالیباف داشت و پس از یک سال محرومیت از ریاست شورا توانست دوباره به ریاست شورای شهر برسد. اما چمران شورای ششم ضعیف‌ترین نسخه چمران این سال‌هاست. او حتی نتوانست در بستن لیستی برنده انتخابات ایفای نقش کند؛ همان‌طور که در انتخاب شهردار نقشی نداشت. گزینه نزدیک به وی رأی نیاورد و صحنه را به علیرضا زاکانی واگذار کرد.

او در تمام سال‌های حضورش در شورای شهر از حمایت و همراهی اکثریت اعضای شورا برخوردار بود، اما برخی انتقادهای و مخالفت‌هایش با دیدگاه‌ها و انتظارات اعضای جوان و انقلابی شورا، فاصله او را با جوانان انقلابی شورا بیش از پیش کرد و دیگر نمی‌توان انتظار داشت که جوانان انقلابی شورا مرید رئیس سالمند شورا باشند. این در حالی بود که در تمام سال‌های حضورش در مدیریت شهری، اعضای شورا با هر گرایش سیاسی و مدیران شهری حرمت ریش‌ سفیدش را حفظ می‌کردند و در برابر تفاسیر او و نحوه اداره جلسه او خاضع بودند. اما اصولگراهای جوان کمتر حرمت ریش سفید را نگه می‌دارند، اعتراض می‌کنند و زیر بار حرف‌ها و نظراتش نمی‌روند. عارضه‌ای که از همان روز اول برای چمران مشخص شد؛ وقتی به خواست او بی‌توجهی شد و ترکیب آرای شهردار منتخب و نام شهردار هم به رسانه‌ها داده شد تا بدترین شب در طول شب‌های زندگی چمران رقم بخورد و او بگوید از شب‌های جنگ هم شب بدتری را گذرانده است.

چمران شورای ششم هم تغییرات زیادی با گذشته کرده است؛ او دیگر مانند قبل صبوری نمی‌کند، جسورانه‌تر به شهردار منتخب خود و مدیریت منتخب خود در شهرداری نقد می‌کند؛ گلایه از کم‌عملی زاکانی در جلسات هیئت دولت و درخواست برای پیگیری افزایش بودجه تا گلایه از اینکه بسیاری از معاونان شهردار را نمی‌شناسد. او در یکی از تذکرات تندش به زاکانی از رواج بی‌قانونی در شهرسازی به بهانه بازکردن قفل ساخت‌وساز گلایه کرد و به مدیران شهری هشدار داد این موضوعات را از نهادهای قضائی پیگیری می‌کند.

او بارها به علیرضا زاکانی و مدیرانش فرصت صحبت در صحن را نداده است؛ این را از سخنان لطف‌الله فروزنده معاون شهردار می‌توان فهمید در زمانی که اعضای شورا درخواست توضیح و شفاف‌سازی درخصوص قرارگاه مسکن یا سفر خارجی شهردار دارند و می‌گوید ما از آقای چمران وقت خواستیم اما گفتند که دستور جلسه زیاد است و فرصت نیست. زاکانی فردا از غیاب چمران استفاده کرده و به صحن شورا می‌آید تا گزارش کار ارائه کند.

نزدیکان مهدی چمران می‌گویند او به‌زودی بهبود پیدا می‌کند و به صحن شورای شهر می‌آید؛ اما به نظر می‌آید او در صورت بهبودی نیز دیگر توان گذشته را برای حضور در شورای شهر نداشته باشد و دست‌کم در صورت اصرار به ادامه حضور در شورا دیگر نتواند مسئولیت ریاست شورای شهر را بر عهده بگیرد. دو دیدگاه در این خصوص وجود دارد؛ نخست اینکه او نیز مانند یار قدیمی‌اش عباس شیبانی تنها به حضور در صحن شورا بسنده کند که بسیاری معتقدند او در صورت انصراف از ریاست به عنوان عضو عادی هم در شورا نخواهد ماند به‌ویژه اینکه اعضای علی‌البدل نیز همه از یک جریان سیاسی هستند.

بااین‌حال، بسیاری شورای بدون چمران را به دلیل انتقادهای تند و تیز این ماه‌های چمران به شهردار، قدرتمندشدن زاکانی و طرفدارانش تفسیر می‌کنند؛ اما با افزایش منتقدان زاکانی در شورای شهر و مستحکم‌شدن ارتباطات آنها به نظر نمی‌آید عدم حضور او به این گروه از شورا لطمه‌ای بزند. البته تصور برخی این است که در صورت نبود چمران در شورا منتقدان زاکانی ساکت و گوشه‌نشین می‌شوند.

اینکه شورای ششم بدون چمران با تجربه طولانی حضور در شورا و با شناخت و تسلطی که روی مسائل شهری و شورا داشت چقدر مانند گذشته می‌تواند موفق باشد، مشخص نیست؛ اما با توجه به قدمت حضور حبیب کاشانی در شورای شهر و سابقه پرویز سروری در شورای چهارم، این دو عضو گزینه‌های محتمل برای پرکردن خلأ نبود چمران در شورای شهر هستند.

درصورتی که ریاست چمران به دوره دوم نرسد، طیف فرصت‌طلبی که وفاداری خاصی به دو طیف اصلی شورای شهر تهران ندارند، تلاش می‌کنند صندلی نایب‌رئیسی را به دست بیاورند.

در میان گزینه‌هایی که مطرح است، در صورت عدم تمایل حبیب کاشانی برای این سمت، می‌توان مهدی پیرهادی را نزدیک‌تر به این صندلی دانست؛ هرچند برخی معتقدند اعضای نزدیک به شهردار تلاش می‌کنند این صندلی را هم به یکی از اعضای وفادار به خود بسپارند. شورای ششم بدون مهدی چمران در برابر شهرداری، شورای قوی‌ای نخواهد بود و باید دید مهدی چمران پس از بهبودی و بازگشت از بیمارستان تا چند ماه می‌تواند فشارهای شورا و شهرداری را تحمل کند؛ در دوره‌ای که دیگر همراهی و هم‌نظری سابق را هم نه در نهادهای ملی و نه در شورای شهرداری ندارد.