مصیبت‌هایی که پای الواح هخامنشی نوشتند
الواح هخامنشی سال 1313 شمسی در تخت‌جمشید کشف شدند و با موافقت دولت وقتِ ایران، آن‌ها برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده شدند.
سمیه ایمانیان- هر چند هنوز 17 هزار لوح هخامنشی دست آمریکایی‌هاست، اما امیدواری مسوولان وزارتخانه میراث آن‌قدر زیاد است که به نظر می‌رسد فقط یک مهرِ «اوفک» پای برگۀ خروج همۀ گل‌نوشته‌های باقی مانده، کافی است تا اسناد مکتوبِ تاریخِ هخامنشی‌ها را به سرزمین مادری‌شان برگردانند.
آمریکا در بازگرداندن امانت، خیانت می‌کند؟
هر چند هنوز 17 هزار لوح هخامنشی دست آمریکایی‌هاست، اما امیدواری مسئولان وزارتخانه میراث آن‌قدر زیاد است که به نظر می‌رسد فقط یک مهرِ «اوفک» پای برگۀ خروج همۀ گل‌نوشته‌های باقی مانده، کافی است تا اسناد مکتوبِ تاریخِ هخامنشی‌ها را به سرزمین مادری‌شان برگردانند. البته اظهارنظرهای جدید مسئولان میراثی قدری مساله را پیچیده کرده است.
الواح هخامنشی، چرا راهی آمریکا شدند
الواح هخامنشی سال 1313 شمسی در تخت‌جمشید کشف شدند و با موافقت دولت وقتِ ایران، آن‌ها برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده شدند، الواح در ۵۰ صندوق چوبی شامل حدود دو هزار جعبۀ مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافین آب شده آغشته شده بودند، از راه بوشهر به آمریکا فرستاده شدند.
موافقت‌نامه‌ای که الواح را به دانشگاه آمریکا فرستاد
براساس موافقت‌نامۀ تدوین شده، قرار شد «ایران لوح‌هایی گلی را برای رمزگشایی به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، بسپارد»، بعد ازرسیدن الواح به مقصد، «آرنولد پوبل» و دو شاگرد او «جورج کامرون» و «ریچارد هلک»، مطالعه روی لوح‌ها را آغاز کردند، آن‌ها دریافتند گل‌نبشته‌ها ایلامی‌اند و متعلق به دورۀ داریوش بزرگ.
استرداد ٣٧ هزار و ۵۰۰ قطعه لوح در سه مرحله و در ۵۶ سال
بعد از مطالعه و انتشار نتایج مطالعات در قالب چند کتاب، استرداد الواح آغاز شد که، در سه مرحله بخش کوچکی از آن‌ها به کشور برگردانده شد ؛ ۱۷۹ قطعه در نخستین محموله ارسالی در سال ۱۳۲۷به تهران رسید. دومین محموله ۳۷ هزار قطعه را در سال ۱۳۲۹ به سرزمین مادری‌اش آورد و در سال ۱۳۸۳ سومین محموله یعنى ۳۰۰ قطعه لوح تحویل ایران داده شد.
الواح هخامنشی، غرامتِ یک حمله انتحاری!
برای بازگشت بخش چهارم الواح به کشور، یک شکایت ورق را برگرداند. پروندۀ معروف «جنی روبین» علیه ایران تشکیل شد. رویترز در اسفند ۱۳۹۶، آن را بررسی کرد: «سه سال پیش دادگاهی در آمریکا حکم داد، آثار تاریخی ایران که امانت در دانشگاه شیکاگو بودند، مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری حاصل از فروش آن به قربانیان آمریکایی که در انفجار انتحاری در بیت‌المقدس بودند، پرداخت شود. در نتیجه دادگاه آمریکایی حکم مصادرۀ این اشیای تاریخی را صادر کرد و دستور فروشِ الواح را داد، اما در بررسى نهایى قضات دیوان عالی در دادگاهی که دوم اسفند ۱۳۹۶ برگزار شد، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی را لغو کرد.»
برگشت چهارمین محموله به کشور بعد از 15 سال
با ختم به خیر شدن این شکایت، بازگشت الواح به گردن «اوفک» افتاد، سی‌ام اردیبهشت ۱۳۹۸ معاون سابق میراث فرهنگی کشور، اعلام کرد که «"اوفک" -(دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا ) مجوز ۱۷۸۰ لوح هخامنشی را داده تا به ایران مسترد شود."
در نتیجه این مجوز ، چهارمین محموله از شیکاگو در قالب ۱۷۸۳ گل‌نوشته، بعد از ۸۴ سال به تهران رسید.
الواح هخامنشی چوب سیاست را می‌خورند؟
حالا بعد از گذشت ۳۵ ماه از بازگشت آخرین محموله هخامنشی‌ها به کشور، این بار مسئولانِ میراثی که دیگر قالب وزارتخانه‌ای مستقل فعالیت دارند، می‌گویند استرداد ۱۷ هزار لوح باقی ماندۀ هخامنشی از آمریکا به کشور سیاسی شده است.
ممنوعیت جدید اوفک یا شایعه بازگشت آثار تا دو ماه دیگر
علی دارابی، قائم مقام وزارتخانۀ نوپای میراث فرهنگی گفته: «هنوز دفتر کنترل دارایی‌هایی خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا، اجازه بازگشت الواح به ایران را نداده و برای این موضوع محدودیت و ممنوعیت ایجاد کرده است» مطرح شدن این جملات آن هم در حالی که برخی شایعات از احتمال استرداد باقی مانده الواح هخامنشی تا دو ماه دیگر خبر می‌دهند، قدری پایان این ماجرا را پیچیده‌تر می‌کند.
