سال ۱۴۰۲، خشک‌ترین سال در ۵ دهه اخیر/ مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور: 4 برابر نُرم جهانی هدررفت آب داریم
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به هدر رفت بیش از ۳۱ درصد آب شرب کشور گفت: چهار برابر نُرم جهانی هدررفت آب داریم.
به گزارش شبکه شرق، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به هدر رفت بیش از ۳۱ درصد آب شرب کشور گفت: چهار برابر نُرم جهانی هدررفت آب داریم.
شبکه خبر در برنامه صف اول،چالش‌ها و راهکار‌های صنعت آب و فاضلاب را با حضور هاشم امینی مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بررسی کرد.
مقدمه: کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی جزو کشور‌های خشک و نیمه خشک به حساب می‌آید که البته کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر هم مزید بر علت این خشکسالی بوده و آن طور که شرکت مدیریت منابع آب اعلام کرده میزان بارش‌ها در پاییز امسال حتی نسبت به سال گذشته چیزی حدود 6 درصد هم کاهش داشته و این هشداری است برای وقوع بحران خشکسالی. اگرچه که در کشور در شرایط کم‌بارشی به سر می‌بریم، اما به جهت همین شرایط کم‌بارشی موضوع مدیریت منابع آبی در کشور اهمیت دو چندانی پیدا می‌کند.
سوال: وضعیت آب و فاضلاب شهرها و روستاهای ما به چه صورت است، آب شرب چه میزان اکنون در شهرها و روستاهای ما در دسترس است، آب بهداشتی و نوع فاضلابی که آنجا به عنوان یک شبکه وجود دارد.
امینی: ما در کشوری هستیم که دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. متوسط بارندگی در دنیا حدود 800 تا 850 میلی متر است و در قاره آسیا 600 تا 650 میلی متر در سال، ولی در کشور ما این عدد حدود 200 تا 250 میلی متر است و میزان بارش‌ها ناهمگن در بخشی از اقلیم ما بارش‌ها بالای هزار میلی متر در بخشی از اقلیم ما بارش‌ها بسیار ناچیز است و این باعث شده که مدیریت تأمین آب شرب و بهداشت سختی‌های خودش را داشته باشد و مسئولان امر در حوزه وزارت نیرو با دقت به این موضوع بپردازند و موضوع را رصد کنند. امسال ما در چهارمین سال خشکسالی هستیم و در حقیقت بیش از 5 دهه اطلاعات و آماری که ما داریم یکی از بدترین سال‌های کشور محسوب میشود. در حوزه صنعت آب و فاضلاب هم به جهت همین شرایطی که در بارش‌ها داشتیم برنامه ریزی بسیار دقیقی را داریم انجام می‌دهیم که ما حداقل بتوانیم آب شرب و بهداشت مردم را در شهرها و روستاها تأمین کنیم.
در کل کشور اکنون در حوزه شهری حدود 99 و 9 دهم درصد جمعیت شهری را تحت پوشش آب شرب و بهداشت داریم و در روستاها حدود 87 درصد. این شاخص برخورداری در روستاها در ابتدای دولت سیزدهم 82 درصد بود و هدف گذاری دولت این است که با اقداماتی که انجام می‌دهد به خصوص در بخش روستایی عدد را به 90 درصد برساند.
این میزان آب شرب را ما در 169 تصفیه خانه در سطح کشور داریم تصفیه می‌کنیم و به دست مردم می‌رسانیم. البته این نکته را هم اشاره کنم که 60 درصد آبی که به دست مردم می‌رسد از طریق منابع زیرزمینی است و 40 درصد از طریق منابع سطحی است که این 40 درصد در این 169 تصفیه خانه تصفیه میشود و شاخص‌ها و استاندارد‌های بهداشتی را رعایت می‌کنیم در عین حالی که قریب به 950 آزمایشگاه کنترل کیفی به صورت روزانه این کیفیت آب تحویلی را در سطح شهرها و روستاها رصد می‌کنند. قریب به 550 هزار نمونه میکروبی را ما در طول سال به طور متوسط از نمونه آبی که در دسترس مردم قرار می‌دهیم نمونه می‌گیریم و 20 میلیون نمونه میکروبی در عین حالی که دستگاه‌های بالادستی ما در حوزه کیفیت آب مراکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی هم این آب را رصد می‌کنند کیفیتش را در منازل مردم و اگر اشکالی و ایرادی به لحاظ کیفی داشته باشد به ما متذکر می‌شوند و جمع مخازن آب ما در کشور که به هر حال بخشی از این آب را به جهت افزایش تاب آوری و پایداری شبکه ما حفظ می‌کنیم حدود 21 و 6 دهم میلیون متر مکعب است که حدود 146 هزار کیلومتر خطوط انتقال داریم و 353 هزار کیلومتر شبکه توزیع که این آب را به بتوانیم در اختیار مردم قرار دهیم.
سوال: هدر رفت آب شرب ما چقدر است تقریباً در سال؟
امینی: ما در صنعت آب و فاضلاب این عنوان را تحت عنوان آب بدون درآمد نامگذاری می‌کنیم که بخشی همان هدر رفتی است که جنابعالی اشاره کردید، بخشی هم آبی است که اشتباه قرائت یا آبی است که مصارف مجاز بدون درآمد قلمداد می‌کنیم، در سطح کشور این عدد در شهر و روستا اکنون 31 و نیم درصد است.
سوال: عدد بالایی است درست است؟
امینی: این عدد 31 و نیم درصد عدد آب بدون درآمد است، ولی شاخص هدر رفت ما حدود 16 درصد است، 16 درصد تلفات واقعی شبکه‌های آب است.
سوال: این به جهت فرسودگی شبکه است یا مثلاً به جهت ضعف مدیریت است به چه دلیل این هدر رفت اتفاق می‌افتد؟
امینی: این هدررفتی که از آن نام بردیم بیشتر فرسودگی شبکه‌های آب، فرسودگی انشعابات و حوادثی که در شبکه اتفاق می‌افتد است.
سوال: میانگین جهانی این هدررفت چقدر باید باشد؟
امینی: در دنیا در اقلیم‌های خشک و نیمه خشک میزان آب بدون درآمد حدود 15 درصد است و تلفات واقعی در کشور‌های خیلی پیشرفته و کشور‌هایی که در حوزه آب پیشرو هستند و شبکه‌های استاندارد و از جنس لوله‌های اسفنج استیل استفاده می‌کنند آنجا بین 3 تا 4 درصد هدر رفت را داریم، ولی در کشور خودمان هم استان‌هایی را داریم که در این زمینه کار کردند.
سوال:، سه چهار برابر نُرم جهانی ما هدررفت آب داریم؟
امینی: اینها برمی گردد به برخی از استان‌هایی که شبکه هایش قدیمی است، استان‌هایی مثل یزد، قم، قزوین، اصفهان میزان هدررفت شان، آب بدون درآمدشان حدود بین 16 تا 17 است که یک شاخص خیلی خوب محسوب میشود در برخی از استان‌ها که توجه شده به موضوع اصلاح شبکه، از تکنولوژی‌های روز استفاده کردند در حوزه مدیریت توزیع آب، سامانه‌های تله متری دارند، تله کنترل دارند که خوشبختانه این شاخص را کاهش بدهند.
سوال: اکنون چند شهرمان با تنش آبی درگیر هستند که دارای تنش آب هستند و اصلاً تعریف ما از تنش آبی چیست ؟
امینی: شهرهایی که بین منابع و مصارف شان ناترازی داشته باشند و این عدد بیش از 10 درصد باشد را می‌گوییم شهر دارای تنش آبی است و ما میزان مصرف آب مان بیشتر از منابع تولیدمان است، این عدد و شاخص را برایشان در نظر می‌گیریم و با عنوان تنش آبی از آنها یاد می‌کنیم.
هر سال با از دست رفتن بخشی از آب‌های سطحی یا آب‌های زیرزمینی بخشی از شهرها و روستاهایمان دچار تنش آبی می‌شوند، ما برنامه ریزی‌ای که در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور داریم از ابتدای سال آبی شروع می‌کنیم به رصد و پایش شهرها و بررسی میزان منابع و مصارف شهر را.
در حال حاضر تقریباً 275 شهر ما دارای تنش آبی است که خوشبختانه تمام این شهرها را ما رصد و پایش کردیم و به صورت هفتگی جلساتی را برگزار می‌کنیم که پروژه‌هایی که برای رفع تنش و پایداری شبکه برای این شهرها تعریف کردیم در موقع خودش به بهره برداری برسد و در مدار توزیع قرار بگیرد، این سبک کار تقریباً دو سالی است که در مجموعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بنای آن قرار داده شده است در عین حالی که دو هفته یک بار در حضور شخص وزیر نیرو این طرح‌ها و پروژه‌هایی که تعریف کردیم در پیشرفت فیزیکی شان بررسی می‌کنیم کما اینکه اکنون شهرهایی مثل سیستان و بلوچستان، مشهد یا حتی تهران بررسی می‌کنیم و پروژه‌ها تعریف شده.
سوال: اکنون تهران جزو شهرهایی که تنش آبی دارند است؟
امینی: تهران از سامانه شرق سه تا سد لار، لتیان و ماملو و سامانه غرب از کرج و طالقان بهره مند میشود. برنامه ریزی ما برای کلانشهری مثل تهران است که هیچ گونه خللی در توزیع آب ایجاد نشود، نه تنها این تفکر برای تهران است برای سایر شهرها هم به همین سبک و سیاق عمل می‌کنیم، ولی پروژه‌ها در تابستان 1402 - 1401 برای این شهرها تعریف شده بود و در موعد خودش این پروژه‌ها به بهره برداری رسید.
سوال: یعنی تنش آبی بود، ولی مدیریت میشود؟
امینی: مدیریت شد.
سوال: شما بالاخره در شهری هستید که دچار تنش آبی است، منابع آب محدود است، مصرف هم بالاخره مشخص است، غیر از این که مثلاً درخواست شود برای صرفه جویی چه اقدامات دیگری اتفاق می‌افتد که این مدیریت شود؟
امینی: برای مدیریت تنش آبی ما باید میزان تاب آوری خودمان را افزایش دهیم و پایداری شبکه را هم در کنار این قضیه مدنظر قرار دهیم.
در شهری مثل تهران به جهت این که ما بتوانیم موضوع مدیریت تقاضا را هم در کنار مدیریت مصرف داشته باشیم، ایجاد سامانه‌های تله متری و سامانه‌های مدیریت فشار که این سامانه‌های مدیریت فشار برای کاهش هدررفت شبکه هم است، برخی از نقاط تهران میزان فشار بر شبکه‌های آب شرب غیر استاندارد است، با مدیریت فشار، میزان فشار شبکه را کم می‌کنیم در عین حالی که در تهران در توزیع آب به شدت دقت میشود و بار‌ها هموطنان عزیز ما و شهروندان ملاحظه کردند که سامانه تله متری شهر تهران به صورت لحظه‌ای و آنلاین میزان آبی که در شبکه‌ها توزیع میشود را چک و کنترل می‌کنند که همه شهروندان از یک عدالت کمی در توزیع آب برخوردار باشند.
سوال: روستاها را فرمودید برای این که به بهره مندی مردم از شبکه آبرسانی اضافه شود سال‌ها طول می‌کشد ، این به جهت محدودیت منابع آبی ، محدودیت منابع مالی است یا اساساً اجرای این پروژه‌ها زمانبر است ؟
امینی: در شبکه‌های توزیع گاز یا شبکه‌های توزیع برق به صورت شبکه سراسری است، ولی در بخش آب ، به صورت نقطه‌ای منابع آبی را داریم و هر نوع آبی را هم ما نمی‌توانیم در حوزه شرب و بهداشت استفاده کنیم، از این جهت است که باید انتقال از حوزه‌ای به حوزه دیگر منابع آبی مطمئن زیرزمینی و سطحی را دنبال کنیم. یک عقب افتادگی تاریخی در حوزه آب شرب روستاها داشتیم که در دولت سیزدهم با تدبیری که وزیر نیرو داشتند، مقرر کردند که یک قرارگاهی را تحت عنوان قرارگاه جهاد آبرسانی ما داشته باشیم و بتوانیم یک قدم بزرگ برای آبرسانی به روستاها تعریف کنیم که خوشبختانه همین جور که در بدو کلامم اشاره کردم این شاخص برخورداری روستایی را ما در دو سال گذشته دولت از عدد 82 درصد به عدد 87 رساندیم و هدف گذاری دولت هم این است که این عدد به 90 درصد برسد و 10 هزار روستا را ما ان‌شاءالله در این مقطع آب دار کنیم. تا امروز حدود 3 هزار و 640 روستا تحت پوشش قرار گرفته، آبرسانی به برخی از روستاها واقعاً کار سخت و مشکلی است به جهت این که دسترسی سختی دارد، ایستگاه‌های پمپاژ، مخازن آبی که باید احداث شود سخت است و بعضی از این روستاها در حد ده‌ها یا صد‌ها کیلومتر باید لوله گذاری انجام دهیم تا این آب را در دسترس مردم قرار دهیم .
سوال: و همه آبی که در شبکه وجود دارد همه آب شرب است یعنی ما جایی نداریم که آب شبکه آب لوله کشی و غیر قابل شرب باشد؟
امینی: شرکت‌های آب و فاضلاب متولی تأمین آب شرب و بهداشت هستند یعنی آبی که ما در شبکه قرار می‌دهیم حتی اگر به مصرف بهداشت هم برسد مکلفیم استاندارد‌های آب شرب را رعایت کنیم و این یک مقدار کار را سخت می‌کند.
سوال:ولی در دنیا معمولاً یک تفکیکی وجود دارد، آب شرب با آب بهداشتی؟
امینی: نه این جوری نیست، کشور‌هایی که هم مطالعه شده، هم بازدید کردیم این کشور‌ها هم به جهت نگرانی‌هایی که وجود دارد که اگر فردی از این شبکه آب بهداشت استفاده شرب کند تمام استاندارد‌های آب شرب را پاس می‌کنند و می‌گذرانند، حتماً باید شبکه‌ای که آب در آن قرار دارد آب سالم و بهداشتی باشد.
سوال: چون بعضاً شنیده میشود که مثلاً ما آب مصرفی شرب مان با آب بهداشتی مان متفاوت است یا آب تصفیه شده استفاده می‌کنیم برای شرب؟
امینی: این تصفیه خانه‌هایی که من بازدید کردم حالا چه در کشور‌های آسیایی و چه کشور‌های اروپایی و تصفیه خانه ها، استاندارد‌های آب شرب را دارند و این نگرانی وجود دارد که اگر فردی استفاده کرد دچار بیماری نشود و مشکلی به لحاظ سلامتی برایش پیش نیاید.
سوال: ما چقدر توانستیم منابع آبی جدید کشف کنیم و چقدر داریم از این منابع جدید آبی استفاده می‌کنیم ؟
امینی: یکی از منابعی که مدنظر وزارت نیرو است و اهمیت دارد، منابع آب سطحی است در دولت سیزدهم بخشی از سد‌ها که دارد به بهره برداری می‌رسد و پروژه‌های آبرسانی در راستای تأمین آب شرب و بهداشت است که در کنارش تصفیه خانه، سامانه‌های انتقال و توزیع تعریف میشود، اینها منابع آب سطحی است که به سامانه‌های آبرسانی کشور اضافه میشود، بخشی از سامانه‌ها از منابع آب زیرزمینی تأمین میشود، منابع جدیدی که در آبخوان‌ها وجود دارد، کیفیت لازم را دارد و از آن استفاده می‌کنیم، ولی نگاه وزارت نیرو به خصوص در چند سال اخیر این است که از ظرفیت آب دریا استفاده کند و از ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها که خوشبختانه در این زمینه برنامه‌های خوبی را وزارت نیرو تعریف کرده به خصوص استان‌های ساحلی، سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و خوزستان که برنامه ریزی ما این بوده که حدود 3 و 2 دهم میلیون نفر جمعیت را تحت پوشش سامانه‌های جدید آبرسانی و سبک جدید آبرسانی در کشور قرار دهیم که تاکنون حدود یک و 4 دهم میلیون نفر آن انجام شده و 105 سامانه تعریف کرده بودیم که 84 سامانه دارد به بهره برداری می‌رسد و نکته بسیار مهمی که اتفاق افتاده، سامانه‌های انتقال آب قرار است سامانه شرقی انتقال آب به سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است یا سامانه مرکزی که کرمان، هرمزگان، یزد و اصفهان است بخشی از این آب را ما برای حوزه شرب از آن استفاده کنیم و در حوزه آب شرب کشور و منابع آبی تنوع بخشی داریم.
سوال: طرح جهاد آبرسانی از چه وقت آغاز شده و تاکنون چقدر توفیقات داشته ؟
امینی: به جهت عقب افتادگی که ما در تأمین آب شرب و بهداشت روستاها داشتیم در ابتدای دولت آقای مهندس محرابیان یک برنامه ریزی و یک پیشنهادی را داشتند که ما بیاییم در قالب یک قرارگاهی که نه صرفاً مجموعه وزارت نیرو باشد، بخشی از دستگاه‌های دیگر در آن نقش داشته باشند، بتوانیم پروژه‌ای را تعریف کنیم و یک جهش مطلوبی را در حوزه تأمین آب شرب بهداشت روستا‌هایی که شبکه‌های فرسوده دارند یا منابع آبی پایداری ندارند یا شبکه توزیع وجود ندارد و از طریق آبرسانی سیار اینها را تأمین آب می‌کنیم، مشکلات شان را حل کنیم، در این قالب 10 هزار روستا تعریف شد که در یک برنامه چهار ساله ما تأمین آب شان را انجام دهیم.
سوال: طرح جهاد آبرسانی فقط برای آب روستایی است؟
امینی: جهاد آبرسانی صرفاً طرح تأمین آب روستا‌هایی است که دچار تنش آبی هستند یا شبکه آب شرب ندارند. 4 و 7 دهم میلیون نفر از جمعیت روستاها را شامل می‌شد، یعنی در 1402 حدود 30 هزار میلیارد تومان پروژه تعریف شد که تاکنون حدود 45 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و 3 هزار و 640 روستا خوشبختانه تاکنون بهره‌مند شدند.
سوال: البته اکنون دو سالی است که دارد اجرا میشود، درست است؟
امینی: دو سال است دارد اجرا میشود، یک مقدار به جهت بحث‌های تأمین منابع مالی در هفت هشت ماه گذشته ما دچار مشکل شدیم که خوشبختانه با تاکیدی که آقای رئیس جمهور کردند در این زمینه، همین روز‌های گذشته خوشبختانه منابع مالی خوبی تزریق شد.
سوال: یعنی علت کند پیش رفتن پروژه به دلیل تأمین نشدن منابع مالی بوده؟
امینی: با توجه به این که نزدیک 7 هزار و 230 تا از این روستاها را قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می‌دهد، بخشی را خیرین و پیمانکاران خودمان انجام می‌دهند که حدود 2 هزار 771 است. این پروژه‌ها در قالب بخش پیمانکاران خصوصی و خیران را حدود 75 درصد اکنون پیشرفت فیزیکی دارد و بیشترین روستاها را انجام دادند.
سوال: اکنون میانگین 45 درصد که فرمودید برای کل پروژه مگر نیست؟
امینی: میانگین برای کل پروژه است، ولی بخشی را که خیران دارند انجام می‌دهند و پیمانکاران بخش خصوصی اکنون حدود 75 درصد است.
سوال: چرا، چون مدیریت بهتری اعمال می‌کنند؟
امینی: به جهت این که خیران هم پای میدان آمدند و خوشبختانه خیلی خوب در حوزه تأمین آب شرب روستاها و بخشی که قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران بوده هزار و 555 روستاست .اکثر این روستاها خوشبختانه به پیشرفت فیزیکی 70 - 80 درصد رسیده مثلاً در استان سیستان و بلوچستان، در استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی پروژه‌ها به پیشرفت مطلوبی رسیده و ان‌شاءالله با تزریق اعتبارات در چند ماه آینده یک پیشرفت فیزیکی و بهره برداری خوبی را ما در حوزه روستاها خواهیم داشت.
سوال: فکر می‌کنید چه وقت تمام شود و به صد درصد برسد؟
امینی: این 10 هزار روستا که جزو برنامه ما بوده را در قالب برنامه‌های شش ماهه تعریف کردیم و ان‌شاءالله تا ابتدای 1404 این 10 هزار روستا را ما کامل به بهره برداری می‌رسانیم.
سوال: 10 هزار روستا را در شش ماه؟
امینی: نه، هر شش ماه یک بار یک تعداد از این روستاها به بهره برداری می‌رسند.
سوال: کل روستاها چقدر است مجموع شان فرمودید؟
امینی: 10 هزار روستا است.
سوال: هر 10 هزارتا در چه مدتی انجام می‌دهید؟
امینی: در چهار سال که بخشی را 3 هزار و 640 تا را عرض کردم تا انتهای آذرماه این آمار من است و بقیه روستاها را هم ان‌شاءالله تا شش ماهه اول 1404 کلاً تأمین آب پایدار را خواهیم داشت.
سوال: یعنی بعد از آن دیگر روستایی نداریم که آب نداشته باشد؟
امینی: البته این نکته را اشاره کنم که اگر این 10 هزار روستا را از آب شرب و بهداشت بهره‌مند کنیم شاخص بهره برداری ان به 90 درصد می‌رسد و این هم اشاره کنم که شاخص خوبی است در حوزه تأمین آب شرب روستاها، در بخش دیگری 2 هزار و 500 روستا دیگر را هم در قالب بخش دوم جهاد آبرسانی تعریف کردیم.
سوال: یعنی در مجموع 12 هزار و 500 روستا میشود؟
امینی: 12 هزار و 500 روستا میشود که شاخص برخورداری آب روستایی در دنیا حدود 74 درصد است و میشود بگوییم ما کشورمان در حوزه تأمین آب روستاها قدم‌های خوبی برداشته و ان‌شاءالله بتوانیم با اقداماتی که انجام می‌دهیم این شاخص را به شاخص شهری نزدیک کنیم.
سوال: سیستان و بلوچستان و خراسان را هم فرمودید اتفاقات خوبی برای روستاهایشان افتاده؟
امینی: به خصوص ما در سیستان و بلوچستان که نگرانی‌هایی وجود داشت در بحث تأمین آب شرب و بهداشت روستاها، بیشترین روستاها را در سیستان و بلوچستان داریم تأمین آب انجام می‌دهیم، بیشترین اعتبار را در استان سیستان و بلوچستان داریم هزینه می‌کنیم که روستا‌هایی که آب شرب و بهداشت نداشتند، از منابع نامطمئن استفاده می‌کنند ان‌شاءالله تأمین آب‌شان صورت بگیرد.
سوال: منابع آنها معمولاً از کجا تأمین میشود؟
امینی: معمولاً سعی می‌کنیم منابع قابل اتکا و پایدار باشد. در سیستان و بلوچستان هم سد‌هایی را ما داریم که از آنها برداشت می‌کنیم و برداشت خواهیم کرد و هم منابع آب زیرزمینی که بخشی از این نکته را اشاره کنم که حتماً باید سامانه‌های آب شیرین کن را ما کنارش داشته باشیم.
سوال: اکنون آب شیرین کن در سیستان و بلوچستان فعال نیست، درست است؟
امینی: در سیستان و بلوچستان در شهر زاهدان داریم تأمین آب را از طریق آب شیرین کن انجام می‌دهیم
در سیستان و بلوچستان الان داریم تأمین آب بخشی از شهر زاهدان را از طریق آب شیرین کن تأمین آب می کنیم، شهر چابهار، کنارک اینها دارند از سامانه های آب شیرین کن استفاده می کنند ولی نکته ای که وجود دارد به طور مثال در شهر چابهار دو هفته پیش حدود 3 هزار متر مکعب در شبانه روز آب اضافه کردیم، حدود 7 هزار مترمکعب دیگر تا آخر سال اضافه می کنیم. در شهر زاهدان و منطقه سیستان نگرانی وجود دارد از بابت تأمین آب آنها، خوشبختانه یک سامانه آب شیرین کن بزرگ که تقریباً دومین سامانه آب شیرین کن کشور خواهد شد را حدود صد هزار متر مکعب در شبانه روز را داریم آماده می کنیم و بنا داریم در تقریباً دو ماه آینده 35 هزار مترمکعب آن را وارد مدار کنیم و دومین سامانه آب شیرین بزرگ کشور است که برنامه ریزی دولت این است که این را در یکی دو سه ماه آینده به بهره برداری برساند و نگرانی مردم سیستان را بخصوص منطقه سیستان را حل کند.
سؤال : ما الان چه تعداد دستگاه آب شیرین کن در کشور داریم که دارند فعالیت می کنند و آب شرب تأمین می کنند؟
امینی : تقریباً در یک دهه گذشته سیاستی در مجموعه وزارت نیرو تدوین شد و به این سمت و سو رفتیم که بتوانیم از سامانه های آب شیرین کن برای تأمین آب شرب و بهداشت شهروندان و روستاییان عزیز استفاده کنیم، بیشتر در سواحل جنوبی این اتفاق افتاد، در همانطور که اشاره کردم، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر، حدود سه میلیون نفر جمعیت کشور را در غالب صد سامانه آب شیرین کن از منابع دریا و زیرزمینی درحا حاضر ما داریم تأمین آب انجام می دهیم، همانطور که اشاره کردم 105 سامانه در دولت سیزدهم تعریف شد که 84 تای آن تقریباً به بهره برداری رسیده است و قرار است که یک عدد 3 و 2 دهم میلیون نفری به آن جمعیت قبلی اضافه شود.
سؤال : سرمایه گذاری در حوزه آب شیرین کن جذاب است برای کسی که سرمایه گذاری کند؟
امینی : سابقاً سامانه های محدود آب شیرین کن را مجموعه شرکت های آب و فاضلاب احداث می کردند و به بهره برداری می رساندند. سامانه های آب شیرین کن از تکنولوژی بالایی برخوردار هستند، وزارت نیرو روش های تأمین مالی جدیدی را در غالب قرارداد بی او او و بی او تی تعریف کرده اند و سرمایه گذاران ورود پیدا کرده اند، در قانون بودجه کشور ردیفی باز شد به جهت تأمین خرید تضمینی آب از سرمایه گذارانی که می آیند سامانه های آب شیرین کن را احداث می کنند به جهت اینکه نگرانی سرمایه گذاران رفع شود، ردیفی را در لایحه بودجه سنواتی کشور درنظر گرفته اند و خوشبختانه به جهت نوسانی که در تخصیص این اعتبارات است بعضی از موقع ها ممکن است که آن تأمین صورت نگیرد ولی تلاش مجموعه وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور این است که سامانه های آب شیرین کن را در تخصیص منابع اعتباری در اولویت قرار بدهد و خوشبختانه به جهت اینکه سعی کرده ایم در سامانه های آب شیرین کن و در مدل های مالی که تعریف می شود آن جذابیت را ما درنظر بگیریم الان این اتفاق افتاده است.
سؤال : گفته می شود که بعضی از این سرمایه گذاران که در حوزه آب شیرین کن سرمایه شان را درگیر کرده اند، گله مند هستند از نوع پرداخت هایی که به آنها می شود.
امینی : در یکسال گذشته به جهت شرایطی که در بحث تأمین منابع بوده است، این اتفاق افتاد ولی بخشی از آن حل شده است و یک اقدامی که اخیراً در لایحه بودجه 1403 بخصوص شخص آقای دکتر منظور این پیشنهاد را داشتند، این بود که ما به جهت اینکه سرمایه گذاران نگرانی از بابت سرمایه گذاری شان در این حوزه را نداشته باشند و آبی را که دراختیار ما قرار می دهند که در شبکه شرب قرار بدهیم، ما به ازای آن قیمت آن را دریافت کنند، در لایحه بودجه 1403 عنوانی را خواهیم آورد که نگرانی کلاً رفع شود و آنها بتوانند به منابع شان دسترسی پیدا کنند.
سؤال : فناوری آن کاملاً وارداتی است یا بومی هم داریم؟
امینی : در سال های گذشته بحث تجهیزاتی که در حوزه آب شیرین کن ها استفاده می کردیم عمدتاً وارداتی بودند، خوشبختانه شرکت های دانش بنیان ورود پیدا کرده اند و بخشی هم از همین سرمایه گذارانها است و الان حدود 80 درصد از تجهیزات آب شیرین کن ها دارد در کشور تأمین می شود و تلاش این است که از ظرفیت شرکت های داخلی و شرکت های دانش بنیانی که در این زمینه کار کرده اند، استفاده کنیم .
سؤال : چقدر در حوزه فاضلاب سرمایه گذاری در کشور کرده ایم الان و وضعیت در شهرها و روستاهای ما چگونه است؟
امینی : در دولت سیزدهم ما 105 هزار و 500 میلیارد تومان خروجی در حوزه آب و فاضلاب قرار است که هزینه کنیم البته این به قیمت روز است تاکنون ما حدود 55 هزار میلیارد تومان پروژه را در غالب طرح های آبرسانی و طرح های فاضلاب که اعم از تصفیه خانه های آب است و تصفیه خانه های فاضلاب و شبکه های فاضلاب است و سامانه های آب شیرین کن و جهاد آبرسانی هزینه کرده ایم و 49هزار و 500 میلیارد تومان هم انشاالله در دو سال آینده در این بخش ما هزینه می کنیم. در بخش فاضلاب کشور حرکتی را از سه دهه پیش شروع کرد و علاوه بر بحث شبکه آب در حوزه فاضلاب هم ورود پیدا کرد و این پساب ها را بعنوان ظرفیت آبی به بیلان آب کشور اضافه کرد. درحال حاضر حدود 54درصد جمعیت کشور تحت پوشش شبکه های فاضلاب هستند، سالانه ما یک میلیارد و 600 میلیون مترمکعب پساب را در تصفیه خانه های فاضلاب مان داریم، حدود 265 تصفیه خانه که 265 تصفیه خانه را ما هفته گذشته در استان گلستان در شهر گنبد کاووس با حضور آقای رئیس جمهور داشتیم، ظرفیت این تصفیه خانه ها حدود 5 و 8 دهم میلیون مترمکعب در شبانه روز است که 3 هزار و 800 کیلومتر خطوط انتقال داریم در سطح شهرهای کشور و 68 هزار کیلومتر شبکه جمع آوری فاضلاب و اخیراً ما در مجموعه وزارت نیرو، پساب های فاضلاب را بعنوان یک ظرفیت تأمین آب قلمداد می کنیم و جزء بیلان آب کشور ، در بودجه 1402 بندی را آورده ایم که صنایع آب بری که امکان استفاده از پساب های فاضلاب را دارند مکلف کنیم و ترغیب و تشویق شان کنیم که ورود پیدا کنند و از این پساب ها استفاده کنند به جای اینکه از منابع آب سطحی و زیر زمینی که امکان استفاده در سایر بخش ها مثل شرب و کشاورزی وجود دارد، بیایند از پساب ها استفاده کنند که خوشبختانه در این زمینه فعالیت خیلی خوبی شکل گرفته است البته این فعالیت در تقریباً در هفت هشت سال گذشته بوده است که با وجود این بند قانونی می تواند این حرکت بسیار خوب را تسریع کند در مدیریت منابع آب کشور و بازچرخانی فاضلاب ها به چرخه تولید.
سؤال : بعضاً مردم گله مند هستند از نرخ اتصال به شبکه فاضلاب؟ قبول دارید، حتی ممکن است برخی هزینه اولیه اتصال به این شبکه را نداشته باشند، شما برای آنها چه اقدامی انجام می دهید و اساساً فرآیند اتصال به این شبکه به چه صورت است؟
امینی : ما در شهرهایی که شبکه فاضلاب را احداث می کنیم و تصفیه خانه های فاضلاب را احداث می کنیم و هزینه های هنگفتی هم بابت اجرای این شبکه ها در سطح شهرها داریم، انتظار می رود که همشهریان عزیز هم مراجعه کنند و به جای اینکه فاضلاب خانگی و فاضلاب انسانی به منابع آب زیرزمینی آسیب بزند، اینها در شبکه های جمع آوری و شبکه های انتقال قرار بگیرد، به تصفیه خانه فاضلاب منتقل شود و از این پساب ها در راستای توسعه کشور و تولید کشور، استفاده شود. نکته ای که وجود دارد این است که شرکت های آب و فاضلاب انشعاب فاضلاب را تا درب منزل می توانند منتقل کنند و آن سیفون فاضلاب در آن نقطه قرار بگیرد، برخی از شهروندان امکان این را ندارند که از چاه های جذب سنتی شان این فاضلاب را وصل کنند به پشت سیفون فاضلاب، این باعث می شود که پیمانکاران دیگری که از بخش غیر از شرکت های آب و فاضلاب هستند این امکان را داشته باشند که این اتصال را صورت بدهند، یک بخش از نگرانی مردم در این بخش است ولی شرکت های آب و فاضلاب درباره هزینه های برقراری انشعاب فاضلاب یا همان حق انشعاب فاضلاب براساس قانون مکلف هستند که عمل کنند و توصیه ما به همکاران مان در سطح شرکت های آب و فاضلاب هم این بوده است که به جهت اینکه ترغیب و تشویق کنیم مردم را، این هزینه ها را به صورت نقد و اقساط و اقساط بلندمدت دریافت کنند که این کار ارزشمند زیست محیطی و بهداشتی به نحو احسن انجام شود و جذابیت ایجاد شود.
سؤال : الان توزیع پساب صنایع الزامی دارند که از پساب استفاده می کنند؟
امینی : ما در مرحله اول براساس قانون قصد داریم که آنها را ترغیب کنیم به جهت هم مسئولیت اجتماعی شان و هم اینکه یک آب پایدار دراختیارشان قرار بدهیم. چون مطلع هستید که منابع آبی که در صنایع استفاده می شود، منابع زیرزمینی، منابع سطحی، خیلی نمی تواند پایدار باشد، با یک خشکسالی متوالی، با یک از دست رفتن آبخوان ممکن است که دچار خلل شود و صنعت را نمی شود به آب ناپایدار گره زد، از این جهت است که از آنها دعوت کردیم و خواهش کردیم که به سمت پساب ها روی بیاورند، پساب فاضلاب به صورت پیوسته و پایدار است .
سؤال : الان آماری دارید که چند درصد از صنایع از پساب استفاده می کنند؟
امینی : بله خوشبختانه در استان یزد، در استان کرمان، اصفهان، در برخی از استان های دیگر، مثل همدان، صنایع، حتی نیروگاه های وزارت نیرو الان دارند از پساب های فاضلاب استفاده می کنند، شرکت فولاد مبارکه، شرکت نیروگاه مفتح همدان، در تلاش هستیم که آن صنایعی که آسیب نمی بینند ، آب فرآیندشان را بتوانیم از پساب تأمین کنیم.
سؤال : الان قیمت تمام شده آب در کشور ما چقدر است و با چه عددی به دست مصرف کننده می رسد؟
امینی : متوسط نرخ فروش خانگی ما الان حدود 979 تومان به ازای هر مترمکعب است و قیمت تمام شده این آب حدود 3 هزار و 320 تومان است. تفاوت را ملاحظه می کنید که ما درحقیقت این آبی را که در دسترس مردم قرار می دهیم، نزدیک به 27 یا 28 درصد قیمت آن را دریافت می کنیم، این در بخش خانگی است. در بخش غیرخانگی عدد فروش ما حدود 8 هزار و 392 تومان است، اینها صرفاً در حوزه شهری است، قیمت فروش ما در روستاها حدود 838 تومان است، قیمت فروش و قیمت تمام شده ، قیمت تمام شده آب در روستاها 5 هزار و 619 تومان است به ازای هر مترمکعب.
سؤال : آیا با پرمصرف ها آن تعرفه های پلکانی الان اعمال می شود و برخوردی که با آنها چگونه است؟
امینی : به جهت حفظ منابع آبی کشور و اینکه این آب شرب و بهداشتی که دراختیار مردم قرار می گیرد، هزینه های هنگفتی بابت آن پرداخت می شود، توصیه اول ما به مردم کشور این است که مدیریت مصرف بهینه آب را در برنامه روزمره شان داشته باشند و یک تغییر سبک زندگی، با لحاظ مصرف بهینه آب، هیچ وقت ما توصیه نمی کنیم که کم مصرف کنند، ما به همشهریان و روستاییان عزیز توصیه مان این است که آب را بهینه مصرف کنیم ولی در بخشی از قوانینی که وجود دارد، ما باید از ظرفیت تعرفه بعنوان یک عامل بازدارنده در حوزه مدیریت مصرف آب استفاده کنیم که این رویکرد را در تعرفه پلکانی لحاظ کرده ایم، خب الگوی مصرف آب در کشور الان حدود 15 مترمکعب برای هر خانوار در ماه است. رویکرد ما این است که افرادی که تا الگو آب مصرف می کنند، کمترین عدد را پرداخت کنند و به این نحو مردم تشویق شوند به سمت و سویی که به سمت پله اول حضور پیدا کنند و این آب سیو شود برای بخش های دیگر کشور و بتوانیم تأمین آب را انجام بدهیم ولی برای بخش هایی که الگوی مصرف را رعایت نمی کنند، یک مقدار تعرفه افزایشی است ولی باز هم همانطور که اشاره کردم به نرخ فروش، عدد قابل توجهی نیست و تا دو برابر الگو یک عددی است حدود تقریباً 48 درصد آن قیمت را پر می کند و بیش از دو برابر الگو حدود 72 درصد و باز هم ما در این زمینه خلأیی داریم که مردم به آن توجه لازم را ندارند.
سؤال : بیشترین مصرف آب در کدام قسمت ها در کشور است؟
امینی : حدود 92 درصد در حوزه کشاورزی، شش درصد تا هفت درصد حوزه شرب و مابقی آن در حوزه صنعت و سایر صنایع است که مابقی آن در سایر مصارف است .
سؤال : بیشتر هدر رفت آن هم در حوزه کشاورزی است؟
امینی : این حوزه در غالب بخش مهم کشور در جهت تأمین امنیت غذایی و موضوعات دیگری که عزیزان ما در حوزه وزارت جهاد کشاورزی هستند، تأمین آب صورت می گیرد و قطعاً در حوزه تغییر الگوی کشت، تغییر سبک آبیاری که اخیراً در غالب کارگروه های سازگاری با کم آبی تعریف شده است و به صورت ماهانه برای هر استانی تعریف شده است که در حوزه کشاورزی چه اقداماتی صورت بگیرد، صنایع چه اقداماتی کنند، یا در حوزه شرب دارد برنامه هایش تدوین می شود و کارگروه ها فعال هستند که بتوانند این شاخص ها را کاهش دهند و مدیریت مصرف آب را در همه بخش های مصرفی کشور لحاظ کنند.
سؤال : برای کنتور دار کردن چاه های آب کشاورزی چه اقدامی شده است؟
امینی : البته این اقدام را مجموعه وزارت نیرو براساس قانون دارد به نحو مطلوب پیش می برد که کلیه چاه های کشاورزی را کنتوردار کند و از این طریق یک سبک اعمال حاکمیت و حکمرانی در حوزه برداشت آب های کشاورزی داشته باشیم.
سؤال : بخش تحمیل آب کشاورزی و اقداماتی که در این حوزه صورت گرفته است .
امینی : در این حوزه ، همکاران ما کار می کنند و قطعاً گزارش های آن را به اطلاع و نظر مردم عزیز خواهند رساند.
