عامل مشترک سکته مغزی در سراسر جهان

وقتی جریان خون به مغز به دلیل انسداد یا خونریزی مختل می‌شود، سکته مغزی رخ می‌دهد.

مجله «نشنال جیوگرافیک» با اشاره به تازه‌ترین آمار ابتلا و مرگ ناشی از این عارضه مرگبار در جهان نوشت: تعداد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند در سراسر دنیا رو به افزایش است و در حالی که قربانیان این عارضه به ویژه در سال‌های اخیر و با پیشرفت‌های پزشکی، بیشتر عمر می‌کنند و شانس زنده ماندنشان افزایش یافته اما نکته قابل تامل اینجاست که در آمارهای جدید، سن قربانیان سکته مغزی در بسیاری از کشورها کاهش یافته است.

بنابر مطالعات اخیر، بزرگترین عامل خطرِ سکته مغزی در تمام کشورها یکسان است و در عین حال ساده‌ترین مسیر برای معکوس کردن این روند است.

مقامات بهداشتی آمریکا با اشاره به اینکه در ایالات متحده نیز مانند سایر کشورها شمار مبتلایان به سکته مغزی رو به رشد است در ماه مه امسال (۲۰۲۴) گزارش دادند پس از کاهش نرخ مبتلایان در اوایل دهه ۲۰۰۰، نسبت کلی افرادی که از سکته مغزی جان سالم به در برده بودند از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ به میزان ۷.۸ درصد افزایش یافت.

با این حال مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) گزارش می‌دهد: در حالی که سکته مغزی معمولا در افراد مسن اتفاق می‌افتد، گزارش دیگری از CDC در ماه اوت نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از این عارضه در میان آمریکایی‌های ۴۵ تا ۶۴ ساله از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ میلادی ۷ درصد افزایش یافته است و سپس تا سال ۲۰۲۱ نیز ۱۲ درصد دیگر بیشتر شده است.

یک مطالعه جدید که در مجله تخصصی Lancet Neurology به چاپ رسیده است نیز نشان می‌دهد افراد بیشتری در سراسر جهان پس از تجربه سکته مغزی زنده می‌مانند و در بزرگسالان بالای ۷۰ سال هم بدون افزایش و حتی کاهش در آمار سکته‌های مغزی این روال وجود داشته است. با این حال افزایش سکته‌های مغزی در بزرگسالان جوان‌تر به‌ویژه افراد زیر ۵۵ سال مشاهده می‌شود.

«اومویه ایمویسیلی»، پزشک داخلی و نویسنده اصلی گزارش ماه مه CDC می‌گوید: دانستن این نکته مهم است که سکته مغزی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.

علت افزایش موارد ابتلا به سکته مغزی در جهان چیست؟

نتایج بررسی‌های محققان در آمریکا نشان می‌دهد اگرچه سنِ بالاتر یک عامل خطر شناخته‌شده برای سکته مغزی است اما در سال‌های اخیر شیوع آن در بزرگسالان ۶۵ سال و بالاتر افزایش نمی‌یابد بلکه گروه سنی با بیشترین افزایش آماری افراد ۴۵ تا ۶۴ ساله بودند که با نیم درصد افزایش، نشان‌دهنده افزایش کلیِ ۱۶ درصدی است.

در میان بزرگسالان ۱۸ تا ۴۴ ساله نیز شیوع سکته مغزی یک دهم درصد افزایش یافت که در مجموع افزایش نسبی ۱۵ درصدی را موجب شد. به بیان ساده، بزرگسالان جوان هنوز هم نسبت بسیار کمی از سکته‌های مغزی را در ایالات متحده تشکیل می‌دهند اما نکته نگران‌کننده این است که آمار مبتلایان در این گروه‌های جوان به سرعت در حال افزایش است در حالی که در بزرگسالان مسن‌تر افزایشی دیده نمی‌شود.

بهبود در شانس زنده ماندن بیماران و نرخ ثابت ابتلا در بزرگسالان مسن‌تر موضوع عجیبی نیست. متخصصان می‌گویند پیشرفت‌هایی چون دستیابی به داروهای جدید، درمان بهتر برای بیماری‌های مزمن و بهبود مراقبت پس از سکته مغزی به افزایش شانس بقای بیماران و همچنین پیشگیری از سکته‌های اولیه و بعدی کمک کرده است. اما این تصویر در بزرگسالان جوان‌تر به مراتب پیچیده‌تر است.

ایمویسیلی می‌گوید: تغییر در روند شیوع سکته مغزی با روند شیوع چاقی و فشار خون بالا که از عوامل خطر رایج برای سکته مغزی هستند، مطابقت دارد.

داده‌های گزارش CDC در ماه سپتامبر امسال نیز نشان می‌دهد که چگونه نرخ چاقی در ایالات متحده در دهه گذشته افزایش یافته است. شیوع چاقی در مناطق جنوبی، جایی که بسیاری از ایالت‌ها شیوع سکته مغزی را گزارش کرده‌اند، در بالاترین سطح بوده است.

گزارش CDC همچنین اشاره می‌کند که اپیدمی مصرف مواد افیونی هم توانسته در برخی ایالات به افزایش آمار سکته‌های مغزی دامن بزند. در ایالت‌های «اوهایو» و «تنسی»، که هر دو به شدت تحت تاثیر این اپیدمی قرار گرفتند، بیشترین افزایش سکته مغزی گزارش شده است. از طرفی متخصصان این مرکز می‌گویند اگرچه کووید ۱۹ می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد اما میزان آن در طول همه‌گیری تغییر چندانی نداشته است.

ایمویسیلی در ادامه‌ی ارزیابی خود از عوامل افزایش سکته مغزی در آمریکا می‌گوید: بومیان آمریکا، بومیان هاوایی/جزایر اقیانوس آرام و سیاه‌پوستان احتمالا به دلیل نرخ بالاتر بیماری‌های مزمن، سطح درآمد کمتر و در نتیجه دسترسی کمتر به مراقبت‌های بهداشتی و همچنین موانعی مانند تجربه نژادپرستی یا نابرابری‌های سیستمیک، شاهد شیوع بیشتر سکته مغزی بودند.

بنابر مطالعه‌ای بین‌المللی که در مجله لنست منتشر شده است در سطح جهانی، سهم چاقی در بروز سکته مغزی از سال ۱۹۹۰ میلادی به بعد ۸۸ درصد افزایش یافته است. با این حال فشارخون بالا همچنان مهمترین عامل خطر است و ۵۷ درصد از سکته‌های مغزی در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد.

این مطالعه همچنین می‌افزاید فاکتور بعدی آلودگی هواست. آلودگی هوا - چه در فضای باز و چه در محیط داخلی (ناشی از سوزاندن سوخت خانگی) - مسئول حدود ۳۰ درصد سکته‌های مغزی در سراسر جهان است با این حال نقش آلودگی هوا در واقع از سال ۱۹۹۰ کاهش یافته است.

در عوض، سهم افزایش دمای هوا در وقوع سکته مغزی، ۷۲ درصد بیشتر شده است و به دنبال آن، سهم قند خون بالا و مصرف نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر هم افزایش یافته است.

با این حال، اثری که دمای هوای محیط در بروز سکته مغزی دارد، اندکی پیچیده است. در توضیح این مطلب باید گفت به‌رغم نقش بزرگتر دماهای بالاتر در خطر وقوع سکته مغزی - و افزایش آمار پیش‌بینی‌شده مرگ و میر کلی ناشی از گرما در ایالات متحده و جهان به دلیل تغییرات آب و هوایی - هرگونه تغییر شدید در دما در هر دو جهت (سرما و گرما) اهمیت دارد. به گونه‌ای که یک مطالعه جهانی در سال جاری و سایر تحقیقات اخیر نشان داده است دمای خیلی سرد تأثیر بیشتری بر میزان سکته مغزی و مرگ و میر نسبت به هوای گرم دارد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند؟

براساس گزارش جدید نشنال جیوگرافیک، تقریبا یک نفر از هر ۱۰ نفر در سراسر جهان بر اثر سکته مغزی که سومین علت مرگ و میر در جهان پس از بیماری قلبی و کووید ۱۹ و پنجمین علت مرگ و میر در ایالات متحده است، می‌میرند. مرگ‌های قلبی عروقی از جمله سکته مغزی، در نیمه دوم قرن بیستم کاهش یافت اما تجزیه و تحلیل جهانی نشان می‌دهد که این روند کاهشی هم کُند شد و سپس تا سال ۲۰۱۵ ثابت شد.

اگرچه کشورهای با درآمد پایین و متوسط ​​به طور کلی بالاترین میزان سکته مغزی را دارند اما در دهه گذشته افزایش‌ فوتی‌های ناشی از سکته مغزی در جوانان در چندین کشور پردرآمد از جمله ایالات متحده رخ داده است.

فاکتورهای خطر رو به رشد از افزایش نرخ چاقی تا دمای گرمتر ناشی از تغییرات آب و هوایی متغیر است اما آنچه مطالعه لنست نشان می‌دهد این است که بزرگترین عامل خطر در همه نقاط جهان یکسان است و آن، فشارخون بالاست. فشار خون بالا، مسئول کمی بیش از نیمی از کل سکته‌های مغزی در جهان است.

مطالعه دیگری که ماه گذشته در JAMA Network Open منتشر شد، نشان داد بیش از نیمی از آمریکایی‌های مبتلا به فشار خون بالا حتی نمی‌دانند که فشار خون دارند - از جمله ۹۳ درصد از افراد ۱۸ تا ۴۴ ساله.

خوشبختانه، از بین همه عوامل خطر سکته مغزی، فشار خون بالا در عین حال یکی از ساده‌ترین عوامل کنترل و تغییر است.

دکتر «متیو شراگ»، متخصص مغز و اعصاب در مرکز پزشکی دانشگاه «واندربیلت» در این باره می‌گوید: اگر می‌خواهید یک کار موثر در این زمینه در سراسر جهان انجام دهید از دوردست‌ترین مناطق آفریقا و آسیای جنوب شرقی گرفته تا ارتفاعاتِ شهر نیویورک، این است که فشار خون خود را اندازه‌گیری کنید. 

فشار خون سالم عددی زیر ۱۲۰/۸۰ است که هم تغییر سبک زندگی و هم دارو می‌تواند آن را ممکن کند.

شراگ می‌گوید: ما ده‌ها نوع دارو داریم که فوق‌العاده مؤثر و ارزان هستند و شما می‌توانید خودتان در خانه با یک دستگاه فشارسنج ارزان‌قیمت که برای استفاده از آن نیازی به تخصص هم ندارید، فشارخونتان را کنترل کنید. کنترل فشارخون نه تنها از سکته مغزی جلوگیری می‌کند بلکه از حملات قلبی و بسیاری از مشکلات دیگر نیز پیشگیری می‌نماید.

اولین گامِ پیشگیری، درک خطر ناشی از سبک زندگی یا سابقه خانوادگی است

«ریچارد تمز»، متخصص مغز و اعصاب در موسسه Northwell Health در نیویورک می‌گوید: برای همه مردم اولین گام درک خطر ناشی از سبک زندگی یا سابقه خانوادگی است.

متخصصان می‌گویند یکی از تغییرات عمده در سبک زندگی برای کاهش فشار خون، کاهش مصرف سدیم است. غذاهای فوق فرآوری شده، بزرگترین منبع نمک در رژیم غذایی ما هستند.

وزن و فشار خون بالا، فعالیت بدنی کم و رژیم غذایی – همه این عواملِ سبک زندگی به هم مرتبط هستند. وقتی یکی را انتخاب می‌کنید و تغییرات مثبت ایجاد می‌کنید و روی بقیه این عوامل هم تأثیر مثبت می‌گذارید.

مهم است که خطر سکته مغزی را با کنترل وضعیت سلامت خود کاهش دهید که شامل سیگار نکشیدن، پرهیز از الکل، کنترل کلسترول و درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت است.

به گزارش فرست پست، می‌توان اقدامات زیر را برای به حداقل رساندن عوامل خطر سکته مغزی به طور مستمر و جدی انجام داد:

• محدود کردن مصرف نمک، چربی‌ها، قندها و غلات تصفیه‌شده
• بیشتر ورزش‌ کردن
• ترک الکل و دخانیات
• مصرف داروهای تجویزشده برای شرایطی مانند فشار خون بالا طبق دستور پزشک
• خوردن بیشتر سبزیجات، حبوبات و مغزها و خوردن بیشتر غذاهای دریایی به جای گوشت قرمز و مرغ

 ۲۹ اکتبر، روز جهانی سکته مغزی با شعار: هشتگ چالش فعال

هر ساله در تاریخ ۲۹ اکتبر، روز جهانی سکته مغزی گرامی داشته می‌شود.

به گزارش «انجمن بیمارستان‌های پِیس»، شعار امسالِ (2024) روز جهانی سکته مغزی با یک «هشتگ» ارائه شده است و با عنوان: #چالش فعالِ GreaterThanStroke.

GreaterThanStroke کمپینی با معنی تحت‌الفظیِ «بزرگتر از سکته مغزی» و یکی از کمپین‌های گسترده «سازمان جهانی سکته مغزی» با هدف مقابله موثر با این عارضه مرگبار اما قابل پیشگیری است.

همچنین شعار امسال از تاثیر الهام‌بخش ورزش برای افزایش آگاهی در مورد پیشگیری و توانبخشی سکته مغزی استفاده می‌کند. جذابیت جهانی ورزش از تمام مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و جمعیتی عبور و افراد را از هر طبقه اجتماعی جذب می‌کند.

در سال ۲۰۰۴ میلادی روز جهانی سکته مغزی در کنگره جهانی سکته مغزی در ونکوور کانادا تعیین شد و در سال ۲۰۰۶ میلادی نیز این روز توسط سازمان جهانی سکته مغزی که در همان سال نیز تشکیل شد، گرامی داشته شد.

سازمان جهانی سکته مغزی یک سازمان غیرانتفاعی است که علاوه بر افزایش آگاهی در مورد سکته مغزی، برای کمک به افرادی که پس از تجربه این عارضه زنده مانده‌اند، فعالیت می‌کند.

بنابر آمار سازمان جهانی سکته مغزی، از هر چهار نفر یک تن در طول زندگی خود دچار سکته مغزی می شود. همچنین هر ۳ ثانیه، یک نفر در جایی از جهان این عارضه را تجربه می‌کند. یعنی سالانه ۱۲ میلیون نفر دچار سکته مغزی می‌شوند از این تعداد ۶.۵ میلیون نفر بر اثر آن جانشان را از دست خواهند داد.

سکته مغزی هنوز یک بیماری خاموش است و نیاز است که این اپیدمی با صدای بلندتری به گوش مردم دنیا برسد تا با اطلاع‌رسانی جامع و بکارگیری روش‌های صحیح و مراقبت‌های به موقع از خود و عزیزانشان در برابر آن محافظت کنند.