سال 1403 بر مهاجرین چگونه گذشت؟

قمر تکاوران : سال 1403 در سایۀ دولت جدید، سال چندان خوبی برای مهاجرین نبود و آنچه اتفاق افتاد، حکایت از آیندۀ خوبی برای مهاجرین افغانستانی در ایران ندارد. هرچند با روی‌کارآمدن دولت جدید برخی امید به این بسته بودند که وضعیت برای مهاجرین بهتر شود؛ اما حرف از ساماندهی بود و این واژه شفاف نبود و نمی‌دانستیم منظور از ساماندهی چیست! تا اینکه پس از مستقرشدن دولت جدید دیدیم منظور از ساماندهی محدودیت و اخراج و سخت‌ترشدن اوضاع برای مهاجرین است که در ادامه جزئیات بیشتر را تشریح می‌کنم.

ماجرای مدرسۀ کودکان

امسال هم مانند هرسال بسیاری از کودکان مهاجرین از ورود به مدرسه بازماندند و ورود به مدارس دولتی همچنان برای کودکان سخت و طاقت‌فرسا بود. باوجود امیدها اما تسهیلی در این زمینه ندیدیم و حتی گرفتن کتاب درسی برای کودکان مهاجر سخت‌تر از سال‌های پیش بود و گشایشی، که انتظار آن می‌رفت، اتفاق نیفتاد. امسال نامه و پیگیری برای کتاب این کودکان بازمانده از تحصیل که در مدارس غیررسمی مشغول به تحصیل بودند، راه به جایی نبرد. حتی الان که این یادداشت را می‌نویسم، همچنان بسیاری از کودکان بدون کتاب درسی به مدرسه می‌روند که مشخص است چقدر کیفیت تحصیل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. حالا که سال تمام می‌شود، مدام با خودم تکرار می‌کنم که کودکان در دولت جدید حتی یک دست کتاب درسی هم سهم نداشتند و معلوم نیست سال جدید چه در انتظارشان باشد!

ادامۀ آزار سیستماتیک مهاجرین

کارت بانکی و سیم‌ کارت‌ مهاجرین باز هم قطع شد و مهاجرین از این دردسرها هم خلاصی نداشتند. مهاجرین افغانستانی بعد از چهل سال زندگی در این سرزمین همچنان از حقوق ابتدایی و خدمات پیش‌پاافتاده محروم هستند و دولت جدید هم نشان داد که قرار نیست تغییری در این وضعیت ایجاد کند. آنچه می‌شنیدیم باز هم حکایت از سخت‌گیری‌های زیاد برای صدور و تمدید ویزا داشت. ظاهراً صدور ویزا از افغانستان از سابق هم سخت‌تر شده و می‌دانیم که این مساوی با کاهش حجم مهاجرین نیست. این ماجرا فقط ورود بدون ویزا را زیاد می‌کند و ناراحتی از برخوردهای بد را در ذهن و یاد افغانستانی‌ها پررنگ‌تر می‌کند. به‌نظرمی‌رسد همتی هم برای رسیدگی به این وضعیت و بهبود روندهای اداری دیده نمی‌شود.

موج ادامه‌دار مهاجرستیزی

مهاجرستیزی رسانه‌ای در این سال و در این دولت هم ادامه داشت و تلاش جدی ازسمت دولت برای کنترل این روند مهاجرستیزی ندیدیم. زندگی مهاجرین افغانستانی در سایۀ این موج رسانه‌ای با ترس و تبعیض بیشتر توأم شد؛ موج رسانه‌ای که در بسیاری از موارد هم با بازنشر اخبار و اطلاعات غلط شروع و ادامه پیدا می‌کرد.

ردمرزهای عجیب

اخراج مهاجرین در این دولت با شدت بیشتر ادامه پیدا کرد و انگار موج رسانه‌ای مهاجرستیز بر دولت بیشتر از مردم تأثیر گذاشته بود و با اخراج‌ها قرار بود، مهاجرستیزان راضی نگه داشته شوند؛ چراکه شاهد نوعی از اخراج‌ها بودیم که بی‌سابقه بود؛ دستگیری و اخراج کسانی که پاسپورت و ویزای معتبر داشتند، کسانی که در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند از عجایبی بود که در این دولت دیدیم و حتی مواردی بود که خیلی رسانه‌ای هم شد؛ اما باز هم موجب نشد ردمرزهای فله‌ای و غیرانسانی متوقف شود. بعد از آن هم اخبار و فیلم‌هایی پخش شد که مسئولین و نه سربازان نیروی انتظامی، خانه به خانه می‌گردند و مهاجرین را دستگیر و رد مرز می‌کنند.

عیدی دولت جدید به مهاجرین افغانستانی

در یک اقدام عجیب دیگر اعلام شده که برگه‌های سرشماری (که وزارت کشور در سال 1401 برای مهاجرین صادر کرده بود) در سال جدید تمدید نمی‌شود. این یعنی بی‌مدرک شدن و غیرقانونی‌شدن بیش از دو و نیم میلیون نفر. یعنی همۀ ادعاهایی که با مهاجرین قانونی و ثبت شده مشکلی نداریم، دود می‌شود و به هوا می‌رود. به‌نظرمی‌رسد این هم دستورالعملی هوشمندانه برای اخراج بیشتر مهاجرین باشد، اول با تمدیدنکردن برگه‌های سرشماری مهاجرین را بدون مدرک می‌کنیم و بعد از آن هم به جرم اینکه غیرقانونی هستند، اخراج می‌کنیم! هرچند ذکر این نکته بسیار اهمیت دارد که برگه‌های سرشماری تا پیش از این هم در بسیاری از موارد مانند مدرکی معتبر عمل نمی‌کرد و خیلی از کارها را نمی‌شد با برگۀ سرشماری انجام داد و حتی دارندگان این برگه‌ها دستگیر و اخراج می‌شدند.

تصوری هم دربارۀ برگه‌های سرشماری وجود دارد که همۀ دارندگان این برگه‌ها مهاجرین جدیدی هستند که بعد از سقوط دولت در افغانستان به‌صورت غیرقانونی به ایران آمده‌اند؛ اما مسئله این است که بسیاری از کسانی که برگۀ سرشماری دارند، افرادی هستند که سال‌هاست در ایران ساکن بوده‌اند و به‌دلایلی مدرک نداشتند یا نتوانسته بودند مدرکشان را تمدید کنند. آن‌ها در طرح سرشماری شرکت کردند تا مدرک‌دار بشوند. برخی دیگر از دارندگان این برگه‌ها هم کسانی هستند که با ویزا و قانونی در مدت اخیر به ایران آمدند و به‌دلیل اینکه می‌دانستند ویزایشان تمدید نمی‌شود یا تمدید نشده بود، برگۀ سرشماری گرفتند. ازهمین‌رو درحال‌حاضر خانواده‌ها و زوج‌های دومدرکی داریم؛ برای مثال ممکن است فردی پاسپورت و اقامت معتبر داشته باشد و زنش برگۀ سرشماری؛ آیا بدون مدرک‌کردن این زن کاری درست است؟! می‌دانیم که زوج‌های با مدارک متفاوت یا به‌اصطلاح دومدرکی نمی‌توانند برای فرزندشان مدرک بگیرند و برخی از این فرزندان در سال 1401 برگۀ سرشماری گرفتند؛ آیا می‌خواهیم این کودکان را بدون مدرک و اخراج کنیم؟!

شاید بشود این لیست را باز هم ادامه داد؛ اما به نظرم همین‌قدر کفایت می‌کند برای اینکه بدانیم سال 1403 برای مهاجرین افغانستانی سال خوبی نبود و دولت جدید هم روند و برنامۀ امیدبخشی برای بهبود وضعیت اجرا نکرد. در آخر امیدوارم در سال جدید گوش مسئولین برای شنیدن مهاجرین شنواتر شود و شاهد همتی برای بهبود و اصلاح وضعیت باشیم.