جنگ، دیپلماسی و بازی منابع

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ رئیس جمهور امریکا در حمله‌ای لفظی بی‌سابقه به ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، او را در پست جدیدی در پلتفرم «تروث سوشیال» نه تنها یک «دیکتاتور فاقد انتخابات» خواند، بلکه ادعا کرد: «از هر دلار کمک آمریکا به اوکراین، ۵۰ سنت در جیب مافیای سیاسی کی‌یف ناپدید می‌شود». این اظهارات که همزمان با پیشروی نیروهای روسیه به سمت ذخایر استراتژیک لیتیوم در منطقه دونتسک منتشر شد، واکنش‌های گسترده‌ای را در محافل بین‌المللی برانگیخت. ترامپ در ادامه با لحنی پیشگویانه افزود: «اگر این بازیگر سابق (اشاره به زلنسکی) امروز تسلیم نشود، فردا مجبور خواهد شد در خیابان‌های خالی کیف به دنبال ملتی بگردد که دیگر وجود ندارد» – عبارتی که همزمان تهدید، تحقیر و پیش‌بینی یک فاجعه را در خود جای داده است.

اولاف شولتس صدراعظم آلمان و کی یراستارمر نخست وزیر بریتانیا در اقدامی هماهنگ، با محکوم کردن ادعاهای ترامپ، تعلیق انتخابات اوکراین تحت حکومت نظامی را «مطابق با استانداردهای دموکراتیک» توصیف کردند. صدراعظم آلمان، اولاف شولتس، با محکوم کردن ادعاهای دونالد ترامپ درباره «دیکتاتور» خواندن ولودیمیر زلنسکی، این اظهارات را «نادرست و تهدیدآمیز» توصیف کرد. همزمان، کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در تماسی تلفنی با رئیس‌جمهور اوکراین، پشتیبانی بی‌قید و شرط لندن از مشروعیت دموکراتیک او را تأکید نمود و تعلیق انتخابات در شرایط جنگی را منطبق با تجربه تاریخی بریتانیا دانست.اما پشت پرده، نگرانی از تضعیف جبهه متحد غرب آشکار است. برخی مقامات اروپایی به طور خصوصی به «خستگی از جنگ» اعتراف می‌کنند، در حالی که کی‌یف اصرار دارد هرگونه مذاکره باید با خروج کامل روسیه از تمامی خاک اشغالی آغاز شود.

جنگ بر سر لیتیوم

همزمان با تشدید تنش‌های لفظی، پیشروی نیروهای روسیه به سمت ذخایر لیتیوم شوچنکو در دونتسک، ابعاد جدیدی به مناقشه بخشیده است. داده‌های نظامی نشان می‌دهد ارتش روسیه اکنون در فاصله حدود 7 کیلومتری این معادنِ حاوی حداقل ۵۰۰ هزار تن لیتیوم با خلوص 98 درصد – ماده حیاتی صنایع فناوری – قرار دارد.

تحلیلگران ژئوپلیتیک تاکید می‌کنند که اشغال معادن شوچنکوتنها یک پیروزی نظامی برای روسیه محسوب نمی‌شود، بلکه مسکو را به بازیگری کلیدی در بازار جهانی باتری‌های لیتیوم-یونی تبدیل می‌کند؛ بازاری که ارزش آن تا ۲۰۳۰ به ۱۳۰ میلیارد دلار خواهد رسید. این واقعیت، ادعای ترامپ مبنی بر «لزوم دسترسی متقابل آمریکا به منابع معدنی اوکراین» را از حاشیه به متن معادلات سیاسی کشانده است. اما کی‌یف بر لزوم همراه بودن این مذاکرات با تضمین‌های امنیتی پایدار اصرار دارد. زلنسکی در واکنشی آتشین به این پیشنهاد، طی سخنرانی در پارلمان اوکراین گفت: "ما گدایان نیستیم که خاک خود را با سکه‌های نقره معامله کنیم! هر طرح صلحی که حاکمیت ملی ما را زیر پا بگذارد، خیانت به خون هزاران کشته شده خواهد بود. ما نه کشورمان را می فروشیم و نه منابعمان را."

نشست ریاض و غایبان

در همین حال، نشست محرمانه ریاض میان آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، و سرگئی لاوروف، همتای روسی او، که با غیبت عمدی نمایندگان اوکراین و اتحادیه اروپا همراه بود، به بحران مشروعیت در فرآیندهای صلح دامن زده است. بر اساس اسناد محرمانه‌ای که توسط گروه هکری «سایبریانکا» افشا شده، طرح پیشنهادی واشینگتن شامل سه مرحله است:  آتش‌بس فوری ۹۰ روزه با خطوط تماس کنونی  - برگزاری انتخابات ریاست جمهوری تحت نظارت ناظران بین‌المللی مستقل  و امضای توافقنامه صلح دائم با تضمین حضور روسیه در کریمه . البته این شروط هنوز مورد تایید منابع مستقل و معتبر قرار نگرفته اند.

لاوروف در کنفرانس خبری پس از نشست، این طرح را «پایه‌ای واقع‌بینانه» خواند، اما هشدار داد: «هرگونه تاخیر در اجرای فاز دوم، روسیه را مجبور به اتخاذ اقدامات قاطع خواهد کرد». 

مذاکرات محرمانه ریاض میان مقامات آمریکایی و روسی – بدون حضور نمایندگان اوکراین و اروپا – خشم زلنسکی را برانگیخت. او این گفت‌وگوها را اقدامی برای کاستن از انزوای پوتین و تهدیدی برای موازنه امنیتی منطقه خواند. در مقابل، ترامپ با انتقاد از «عدم حضور کی‌یف و اروپایی ها در مذاکرات»، مسئولیت آغاز جنگ را به اوکراین نسبت داد و ادعا کرد: «آنها سه سال فرصت داشتند؛ باید جنگ را تمام می‌کردند. اصلا نباید آن را آغاز می کردند».

او همچنین از عدم برگزاری انتخابات در اوکراین از زمان حمله روسیه به این کشور انتقاد کرد و افزود: «زلنسکی اعتراف می‌کند نیمی از پولی که ما برای او فرستادیم، «گم» شده است. او نمی‌خواهد انتخابات برگزار کند، در نظرسنجی‌ها بسیار ضعیف ظاهر شده و تنها چیزی که در آن خوب عمل کرده، فریب دادن بایدن بوده است.»

ترامپ در ادامه نوشته است: «من عاشق کشور اوکراین هستم، اما زلنسکی کار وحشتناکی انجام داده است. کشورش متلاشی شده است و میلیون‌ها نفر بی‌دلیل جانشان را از دست داده‌اند و این وضعیت همچنان ادامه دارد…»

سقوط محبوبیت

بر اساس آخرین نظرسنجی مؤسسه «ریسرچ اند پالیسیز» که توسط فاکس نیوز منتشر شده، محبوبیت زلنسکی از اوج ۷۳ درصد در مارس ۲۰۲۲ به ۳۳ درصد در فوریه ۲۰۲۵ سقوط کرده است. این گزارش اشاره می‌کند که ۶۸ درصد مردم اوکراین، تعلیق انتخابات را ناقض اصول دموکراتیک می‌دانند، اما ۵۵ درصد نیز معتقدند برگزاری رأی‌گیری در شرایط کنونی «غیرممکن» است. ترامپ با استناد به این آمار در مصاحبه با نیوزمکس ادعا کرد: «زلنسکی حتی از پوتین هم غیردموکراتیک‌تر عمل می‌کند؛ او با نگه داشتن قدرت به هر قیمتی، آینده کشورش را به تباهی می‌کشاند». 

ترک های پنهان در جبهه غرب

اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، در نشست اضطراری مجلس فدرال با اشاره به تاریخ جنگ جهانی دوم هشدار داد: «تضعیف مشروعیت رهبران در بحبوحه نبرد، همان اشتباهی است که هیتلر را به قدرت رساند». در سوی دیگر، کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، با انتشار بیانیه‌ای ۱۵ بندی، تعلیق انتخابات اوکراین را «مطابق با ماده ۸۳ کنوانسیون ژنو درباره حکومت‌های نظامی» دانست. اما منابع آگاه در ناتو به گاردین خبر داده‌اند که حداقل ۹ کشور عضو، به طور محرمانه خواستار آغاز مذاکرات بدون پیش‌شرط با روسیه شده‌اند – حرکتی که زلنسکی آن را «خنجری بر پیکر مقاومت اوکراین» توصیف کرده است. 

تحلیلگران مؤسسه رند در گزارش ۴۰ صفحه‌ای خود چهار سناریو را پیش‌بینی کرده‌اند: 

۱. فروپاشی جبهه اوکراین (با احتمال ۳۵ درصد): در صورت توقف کمک‌های غرب تا ژوئن ۲۰۲۵ 

۲. جنگ فرسایشی دهه‌ای (۴۰درصد): تثبیت خطوط تماس کنونی تا ۲۰۳۰ 

۳. مداخله نظامی ناتو (درصد۱۰): در صورت استفاده روسیه از تسلیحات شیمیایی 

۴. معجزه دیپلماتیک (۱۵درصد ): بر اساس طرح صلح چین-برزیل 

در همین حال، زلنسکی در مصاحبه‌ای با رویترز پذیرفت که «حفظ وحدت ملی در سال ششم جنگ، شبیه راه رفتن روی طناب بی‌انتهاست»، اما تأکید کرد: «اگر فردا مردم با صندوق‌های رأی به من نه بگویند، فردای همان روز کابینه ام را تحویل خواهم داد». این در حالی است که منابع اطلاعاتی اوکراین از افزایش ۳۰۰ درصدی فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی طرفدار روسیه در استان‌های مرزی خبر می‌دهند – نشانه‌ای از اینکه بحران کنونی، تنها نوک کوه یخ یک جنگ تمام‌عیار هویتی است.