بازگشت قدرت به خاندان «شریف»

عمران خان هم سه سال و هفت ماه جایگاه نخست‌وزیری پاکستان را در اختیار داشت تا مانند تمام اسلاف خود پس از استقلال پاکستان در سال 1947، نتواند یک دوره کامل نخست‌وزیری را سپری کند. همان‌طورکه انتظار می‌رفت دیوان عالی پاکستان حکم عمران خان برای انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام را مغایر قانون اساسی تشخیص داد و آن را لغو کرد. پس از آن هم نمایندگان پارلمان در حالی با 174 رأی، نخست‌وزیر پاکستان را برکنار کردند که 172رأی از 342 کرسی پارلمان برای عزل عمران خان کفایت می‌کرد. با این حال این نخستین بار است که در پاکستان نخست‌وزیری با لایحه عدم اعتماد مجلس برکنار می‌شود. پس از برکناری عمران خان، سیر تحولات سیاسی در پاکستان همچنان با سرعت بالایی ادامه دارد. «خالد جاوید خان» دادستان کل پاکستان، «اسد قیصر» رئیس پارلمان و «قاسم سوری» معاون عمران خان نیز در ساعات بعد از عزل عمران خان از مقام خود کناره‌گیری کردند. رئیس پارلمان پاکستان در شرح دلیل استعفای خود با تکرار ادعاهای عمران خان گفته بود که نمی‌تواند در «توطئه خارجی با هدف برکناری نخست‌وزیر» شرکت کند.

پارلمان پاکستان پس از برکناری خان، از داوطلبان نخست‌وزیری برای ثبت‌‌نام دعوت کرد اما مدت‌هاست نام شهباز شریف، رهبر حزب «اتحادیه مسلمانان پاکستان - نواز» چهره اصلی گروه مخالف که نام برادرش نوازشریف نخست‌وزیر سابق پاکستان را بر خود دارد به ‌عنوان گزینه احتمالی برای جایگزینی نخست‌وزیر مطرح است. نخست‌وزیر موقت پاکستان قرار است امروز معرفی شود و این احتمال مطرح است که شریف تا برگزاری انتخابات در اکتبر ۲۰۲۳ در این سمت باقی بماند. عمران خان پیش از این، نمایندگان مخالف دولت خود را به همدستی با آمریکا متهم کرده بود. در مقابل، مخالفان نیز عمران خان را به ناتوانی در بهبود شرایط اقتصادی و عمل‌نکردن به وعده‌های انتخاباتی متهم کرده بودند. با این حال گفته می‌شود که عامل اصلی برکناری او ناخرسندی ارتش از عملکرد دولت و شخص نخست‌وزیر بوده است. شهباز شریف گفته است که ائتلاف جدید پاکستان را از نو احیا می‌کند. او تأکید کرده که دولت جدید از کسی انتقام نمی‌گیرد و کسی را به زندان نمی‌فرستد و به روندی قانونی اتکا خواهد کرد.

اپوزیسیونی که موفق شد ۱۷۴ رأی را برای برکناری عمران خان جمع کند متشکل از احزاب مختلفی است: از حزب شریف تا «حزب مردم پاکستان»،‌ حزب خانواده سیاسی بوتو که گرایش سوسیالیستی دارد تا احزابی لیبرال‌ و اسلام‌گرا. عمران خان که در دوران نخست‌وزیری خود فاصله اسلام‌آباد با سیاست‌های واشنگتن را بیشتر کرده بود، در روزهای گذشته مدعی شده بود که این توطئه آمریکاست که او را سرنگون می‌کند. اما شطرنج سیاسی پاکستان نشان می‌دهد که او اکثریت پارلمانی خود را از دست داده است. تورم شدید باعث نارضایتی مردم شده و ارتش پاکستان که قبلا از حامیان اصلی خان بود نیز ظاهرا دل خوشی از او نداشت.

عمران خان در سال 1996 حزب اصلاح‌طلب «جنبش انصاف» را بنیان‌ نهاد و در میان بسیاری از پاکستانی‌های طبقه متوسط در خارج از این کشور محبوب شد. او در سال ۲۰۱۸ بالاخره توانست به نخست‌وزیری برسد. او در سال ۲۰۱۹، با نقض وعده‌های پیشین خود تقاضای بسته نجات شش میلیارد دلاری از صندوق جهانی پول کرد. در سال‌های گذشته، او دست به سرکوب مخالفان زده بود و انتقاد گسترده گروه‌های حقوق بشری را برانگیخته بود. عمران خان با وعده ساختن نوع جدیدی از دولت رفاه اسلامی و مقابله با فساد اقتصادی گسترده در پاکستان به قدرت رسیده بود. واقعیت اقتصادی امروز اما بدهی عظیم دولت و سه سال متوالی تورم دورقمی است. تلاش او برای نزدیک‌ترکردن کشورش به چین و روسیه و دورترکردن آن از آمریکا نیز مخالفان بسیاری داشت. پاکستان با بیش از ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت پس از اندونزی دومین کشور پرجمعیت مسلمان جهان و همچنین از معدود کشورهای دارای سلاح هسته‌ای است. در تمام ۷۵ سالی که از استقلال پاکستان می‌گذرد بی‌ثباتی سیاسی در این کشور مشهود است و ارتش قدرتمندترین نهاد در پاکستان محسوب می‌شود و کودتاهای متعددی انجام داده است. با وجود برکناری عمران خان از قدرت بعید به نظر می‌رسد که عمر سیاسی این قهرمان سابق کریکت پایان‌یافته تلقی شود. «عایشه صدیق» تحلیلگر سیاسی در دانشگاه لندن، به «نیویورک‌تایمز» می‌گوید: «فکر نمی‌کنم عمران خان از سیاست پاکستان کنار رفته باشد. او همین حالا هم موضع بهتری دارد. توجه‌ها را کاملا از تورم و اقتصاد پرت کرده و به موضوع توطئه خارجی جلب کرده و این به نفع اوست. عمران خان این فرصت را دارد تا در انتخابات بعدی موقعیت خود نزد افکار عمومی پاکستان را بسنجد».