نهادها و استادان باستان‌شناسی: این طرح را لغو کنید

پیش‌نویس طرح «استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج‌ها» واکنش‌های زیادی را در نهادهای باستان‌شناسی به دنبال داشت. باستان‌شناسان خواهان لغو این پیش‌نویس شدند. انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی با «خطرناک» و «شرم‌آور» توصیف‌کردن این طرح، از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواسته توجه جدی به حفظ میراث فرهنگی کشور داشته باشند. در بخشی از این نامه خطاب به محمدباقر قالیباف آمده: «ناآگاهی نویسندگانِ طرح از موضوع و هدف مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد نویسندگان اصلی آن به احتمال بسیار زیاد نمایندگان محترم امضاکننده طرح نبوده و تهیه‌کنندگانِ آن، سوداگرانِ اشیای عتیقه و سودجویانی بوده‌اند که همچنان در دوره قاجار زیست می‌کنند». انجمن علمی باستان‌شناسی ایران افزوده: «به نظر می‌رسد این طرح نه‌تنها قرار است مجوزی باشد برای حفاری‌های گسترده غیرعلمی توسط سودجویانی که برایشان میراث بشری ذره‌‌ای اهمیت ندارد بلکه آنچه مهم است، اشیائی است که به احتمال بسیار کمی در برخی از این محوطه‌ها به دست می‌آید. از سوی دیگر، این طرح شکل جدیدی از قانون موقتی «حفاری‌های تجاری» در حکومت پهلوی است که احیای آن، دور از جایگاه و منزلت مجلس شورای اسلامی است. تداوم سراب گنج، ریشه در استعمار گذشته کشور دارد؛ بنابراین در طرح جدید نویسندگان آن تصمیم دارند تا شرایط کشور را یک بار دیگر برای استعماری نو در همان قالب کهنه خود فراهم کنند». جامعه باستان‌شناسی ایران نیز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «به گذشته، به صد سال نه، 200 سال پیش برمی‌گردیم که بی‌خبر از گذشته شکوهمند تاریخی و تمدنی و بی‌توجهی به ارزش و اهمیت آثار باستانی و فرهنگی، محوطه‌های باستانی ایران، عراق، مصر، ترکیه، سوریه و همه کشورهای صاحب تمدن، زیر تیغ نگاه‌ها و سیاست‌های استعماری غربیان به‌ویژه انگلیس و فرانسه با همراهی و عاملیت دولت‌های ممالک محروسه زخمی می‌شدند (به روایت آن روزها؛ «تیله کنی») تا موزه‌های بریتانیا، لوور، اِرمیتاژ و مجموعه‌های لوردها پر شوند از تاراج مدارک و شواهد تاریخی ملل متمدن جهان باستان و اینک پس از سال‌ها عده‌ای در مجلس شورای اسلامی در پوشش خودی و نمایندگان مردم، با همان سیاق و شیوه استعمارگران و نه هیچ تغییری، طرحی برای تاراج آثار تاریخی تهیه و ارائه کردند». در همین حال ۶۱ نفر از استادان باستان‌شناسی دانشگاه‌های سراسر کشور نیز در نامه‌ای سرگشاده به رئیس مجلس شورای اسلامی نوشتند: «تنها یک نگاه گذرا به طرح از جانب هر دانش‌آموخته باستان‌شناسی کافی‌ است تا روشن سازد که تهیه‌‌کنندگان طرح یادشده، نه‌تنها از بدیهیات و الفبای رشته باستان‌شناسی بی‌اطلاع بوده‌اند، بلکه از مشاوره هیچ‌یک از نهادهای رسمی باستان‌شناسی کشور (پژوهشکده باستان‌شناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، کارگروه باستان‌شناسی در وزارت علوم) نیز کوچک‌ترین بهره‌ای نبرده‌اند؛ نفس حضور واژه سخیف و گمراه‌کننده «گنج» در عنوان طرح، خود بسیار گویاست». این نامه می‌افزاید: «این طرح به نوعی به سودجویان و عتیقه‌جویان در قبال اخذ مدرکی در ازای شرکت در دوره‌های کاوش (به جای ۱۱ سال تحصیل و سال‌ها شرکت و کسب تجربه در محوطه‌های باستانی) اجازه خواهد داد تا این‌بار رسمی و تحت نام قانون به غارت و آسیب‌رسانی به آثار باستانی و مواریث ملی کشورمان بپردازند». استادان باستان‌شناسی نوشته‌اند: «دیر زمانی است که عنان محافظت از دستاوردها و مواریث فرهنگی ایران عزیزمان از کف متولیان امر خارج شده است. شمار محوطه‌های باستانی آسیب‌دیده و به‌تاراج‌رفته از عدد خارج است و تنها چاره کار، اقدام به مُر قانون است نه تغییر آن به نفع طرف سودجو. امضاکنندگان این نامه که از اعضای هیئت‌ علمی گروه‌های باستان‌شناسی سراسر کشور هستند، ضمن بیان اعتراض علنی و آشکار خود نسبت به این طرح، با اعتماد و وثوق کامل به مدیریت و درایت موجود در بدنه مجلس شورای اسلامی محترم، امید دارند تا با منفک‌کردن این طرح، متخصصان دلسوز را در پیشبرد اهداف بلند و متعالی باستان‌شناسی در این سرزمین یاری رسانید». حکمت‌اله ملاصالحی، استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی نیز در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی نوشت: «آقای مهندس ضرغامی، سکوت را بشکنید و دلیری کنید و خاموش ننشینید و مانع به بحث نهاده‌شدن طرح پیشنهادی ضد ملی و فاجعه‌بار و خطرناک و خطرخیز ... بشوید».