رویکرد هالیوودی در طب زیبایی جایی ندارد
فیلرها یا پرکننده‌ها، پرطرفدارترین موادی هستند که در طب زیبایی استفاده می‌شوند و اقبال بانوان به این محصولات بسیار بالا بوده است. کسانی که ورزش سنگین انجام می‌دهند از این فیلرها و از فرایند تزریق ژل برای پرکردن نواحی‌ای از چهره که در اثر ورزش دچار ریزش می‌شود و به مرور افت می‌کند استفاده می‌کنند. افراد عادی و غیر ورزشکار هم، رویکردی جوان‌گرایانه نسبت به این ژل‌ها دارند و برای جوان‌سازی یا احیای بافت ناحیه، به سمت تزریق ژل می‌آیند. واقعیت این است که رویکرد هالیوودی به صنعت زیبایی و تزریق ژل، با رشد آگاهی بانوان و صد البته هزینه روانی و جسمی که بانوان در اثر تزریق محصولات فیک پرداختند، رنگ باخته و بانوان و حتی آقایانی که از ژل‌ها برای جوان‌سازی استفاده می‌کنند آگاهی و سواد بیشتری نسبت به این حوزه پیدا کرده‌اند.
دکتر آذر محمدی* : فیلرها یا پرکننده‌ها، پرطرفدارترین موادی هستند که در طب زیبایی استفاده می‌شوند و اقبال بانوان به این محصولات بسیار بالا بوده است. کسانی که ورزش سنگین انجام می‌دهند از این فیلرها و از فرایند تزریق ژل برای پرکردن نواحی‌ای از چهره که در اثر ورزش دچار ریزش می‌شود و به مرور افت می‌کند استفاده می‌کنند. افراد عادی و غیر ورزشکار هم، رویکردی جوان‌گرایانه نسبت به این ژل‌ها دارند و برای جوان‌سازی یا احیای بافت ناحیه، به سمت تزریق ژل می‌آیند. واقعیت این است که رویکرد هالیوودی به صنعت زیبایی و تزریق ژل، با رشد آگاهی بانوان و صد البته هزینه روانی و جسمی که بانوان در اثر تزریق محصولات فیک پرداختند، رنگ باخته و بانوان و حتی آقایانی که از ژل‌ها برای جوان‌سازی استفاده می‌کنند آگاهی و سواد بیشتری نسبت به این حوزه پیدا کرده‌اند. در این مقاله کوشیده‌ام اطلاعات مستند مطالعه‌شده‌ای درباره فیلرهایی ارائه بدهم که با حضورشان در طب زیبایی، انقلابی به پا کردند. این ژل‌ها کمتر تهاجمی هستند، زیبایی طبیعی ایجاد می‌کنند، عوارضی ندارند، کوتاه‌مدت هستند و دوستدار زیست بدن. انقلابی که این محصولات در طب زیبایی ایجاد کردند جوان‌سازی زیبایی انحصاری هر فرد با تمرکز بر آناتومی اوست. نکته مهمی که در رویکرد زیباسازی‌های هالیوودی مغفول مانده و زیبایی فردی اشخاص، فدای نگرش و باور اشتباهی می‌شد که آن صنعت در پی جهانی‌کردن بود.
عمر صنعت زیبایی در دنیا به صد سال می‌رسد. موضع اصلی در این صنعت، بحث داغ پرکننده‌هاست که فرمول‌های متعددی دارند. یکی از پرکننده‌ها، ژل‌ها هستند که در اصطلاح عامیانه فیلر (Filler) نامیده می‌شود.
با ورود ژل‌های نسل نو در طب زیبایی، انقلابی حاصل شد. یکی از ساختارهای مفید در ترکیب این ژل‌ها، چربی طبیعی بدن است. سابق بر این ساختار ژل‌های موجود در بازار، ترکیبات مصنوعی (Synthetic) بود و حواشی زیادی هم داشت. ژل‌هایی که ماندگاری دائمی داشتند، با زیست بدن انسان سازگاری نداشتند و بعد از مدتی، به عنوان جسم خارجی شناسایی شده و با حالت تدافعی بدن مواجه می‌شدند. کم‌کم درصد ناخالصی‌های موجود در ژل‌های زیبایی کم شد تا جایی که امروزه محصولات بسیار مرغوبی را می‌بینیم که حاصل اصلاح ترکیبات هستند و به مرور جزء زیست بدن می‌شوند، اما ماندگاری آنها کوتاه است. این ژل‌ها ترکیبات مختلفی دارند. متداول‌ترین‌ها از اسید هیالورونیک تشکیل شده و برخی منشأ حیوانی و برخی دیگر منشأ صنعتی دارند. داستان اصلی مربوط به عوارض خطرناک است و زمانی شروع می‌شود که هیالورونیک‌ها با ترکیبات دیگر جهت دستیابی به ماندگاری بالاتر یا فرمول جدیدتر مخلوط شوند.
عوارض همیشه ناشی از نوع ناخالصی‌هایی است که حاصل دست‌کاری فرمولاسیون اصلی در درصد هیالورونیک موجود در ژل است. ترکیبات بسیار متنوعی از ژل‌ها موجود است. متداول‌ترین آنها ترکیبات اسید هیالورونیک است. هیالورونیک در بدن انسان موجود است به همین دلیل عوارضی ندارد. هر چه درصد هیالورونیک ژل بیشتر باشد، عوارض کمتر، ماندگاری کمتر اما قیمت بیشتری دارد و با بدن تطابق و سازگاری بالاتری دارد، طبیعی‌تر است و مشکلات کمتری دارد.
عمده‌ترین تمایز میان ژل‌های مرغوب و نامرغوب در میزان خلوص هیالورونیک آنهاست. درحقیقت ژل‌هایی که به عنوان ژل‌های دائمی می‌شنوید درصد ناخالصی بالایی دارند و ماندگاری آنها به دلیل ترکیبات پلاستیکی است که به فرمولاسیون آنها افزوده شده و این پلاستیک‌ها جذب بدن نمی‌شوند و پس از آنکه هیالورونیک ژل جذب بدن شد، این پلاستیک‌ها در محل می‌مانند و عوارض ناگواری به جا می‌گذارند و بسته به محل تزریق، سرطان‌زا هم هستند. بنابراین می‌بینید هزینه‌ای که ژل‌های نامرغوب و ارزان‌قیمت در میان‌مدت به فرد و سیستم درمانی کشور وارد می‌کنند بسیار بالاتر از هزینه اولیه خرید ژل است که متأسفانه، ارزان‌بودن، به عنوان یک مزیت، به مردم معرفی می‌شود. به عبارت دیگر قیمت‌های پایین این ژل‌ها باعث شده که با اقبال عمومی بیشتری مواجه شوند اما حقیقت این است که ناخالصی‌های موجود در این ژل‌ها که سبب ماندگاری بیشتر آنها می‌شود، از بدن دفع نمی‌شود و به عنوان یک جسم خارجی با واکنش تدافعی زیست بدن مواجه می‌شود.
ما مراجعه‌کنندگانی داریم که برای دریافت تراپی و اصلاح طبی عوارض حاصل از تزریق این ژل‌ها به کلینیک ما می‌آیند. در موارد متعددی، کاری نمی‌توانیم برایشان انجام دهیم جز اینکه به جراح ارجاع دهیم تا مواد را از محل تزریق تخلیه کند. میزان موفقیت برای درمان عوارض هم بستگی زیادی به جنس ناخالصی‌ها دارد.
ژل‌های اسید هیالورونیک اورجینال که ما هم استفاده می‌کنیم، کمترین عارضه را دارند. در مجموع ژل‌ها دارای دو طیف عارضه هستند؛ طیف اول عوارض کوتاه‌مدت که در چند هفته اول مشاهده می‌شود و شامل واکنش‌های آلرژیک بدن در پاسخ به ناخالصی‌هاست که از خود بروز می‌دهد و عفونتی که در اثر تزریق ایجاد می‌شود. طیف دوم، عوارض بلندمدت است که بعد از چند سال که از تزریق می‌گذرد و هیالورونیک ژل جذب بدن می‌شود، ایجاد می‌شود و این در حالی است که وقتی ناخالصی‌ها باقی می‌ماند، این طیف عوارض بروز می‌کند و بدن واکنش تدافعی نشان می‌دهد. متأسفانه برای این عوارض حاصل از ناخالصی‌ها نمی‌توان اقدام کارآمدی انجام داد چون ناخالصی‌ها را نمی‌توان از بدن بیرون کشید. در موارد متعددی، این ناخالصی‌ها حتی در محل تزریق هم نمی‌مانند و در سطح بدن جابه‌جا می‌شوند و به فراخور قرارگرفتن در هر محل، سبب بروز عوارض بعضا خطرناک می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین عوارض مواد ناخالص، سرطان‌زا بودن است. یکی دیگر از عوارض شایعی که بسیاری از بانوان تجربه کردند گلوله‌گلوله‌شدن ژل در محل تزریق یا حرکت آن به جاهای مختلف است. با حرکات عضلات صورت یا بدن، ناخالصی‌ها هم حرکت می‌کنند و نازیبایی زننده و گاه غیرطبیعی ایجاد می‌کنند و رفته‌رفته چهره حالت زامبی به خود می‌گیرد. عارضه دیگر، عدم امکان اقدامات اصلاحی روی صورت یا محلی است که قبلا از ژل‌های نامرغوب و دارای ناخالصی، برای زیباسازی یا شکل‌دهی یا پرکردن استفاده کرده‌اند. در بسیاری موارد حتی نمی‌توان ناخالصی‌ها را تخلیه کرد، در نتیجه عضو دچار آسیب‌های ناشی از ناخالصی‌ها شده و از سیستم درمان هم، کاری برای مداوا یا اصلاح برنمی‌آید. مگر اینکه جراح ناچار شود جهت حفظ سلامت شخص، کل بافتی که ناخالصی در آن حضور دارد را بردارد و محل تخلیه را گرفت (Graft) بزند. جراحی هم ریسک خاص خود را دارد چراکه موفقیت آن به ماندگاری گرفت و واکنش بدن بستگی دارد.
متأسفانه نکته مهمی که نادیده گرفته شده این است که هزینه‌ای که اشخاص بابت عوارض ژل‌های غیراستاندارد پرداخت می‌کنند بسیار گران‌تر از هزینه اولیه ژل‌های استاندارد است.
این ژل‌های غیراستاندارد همواره در طول تاریخ زیبایی در مارکت حضور داشته و متأسفانه توسط دلالان در اختیار غیرپزشکان و افراد عادی که دانش پزشکی کافی هم ندارند، قرار می‌گیرد و به دلیل ارزان‌بودن، مخاطب خاص خود را دارد. فاجعه‌ای که اخیرا شاهدش بودم فروش این ژل‌های غیراستاندارد در ردیف قیمت ژل‌های استاندارد است که متأسفانه سودجویان هیچ مسئولیتی در قبال سلامت افراد جامعه ندارند. بازار قاچاق هم همیشه در تمام صنوف حضور دارد و فروش موازی و غیرقانونی همواره ضربه‌های خود را به جامعه مصرف، زده است و صنف پزشکان و طب نوین زیبایی هم از این سودجویی در امان نمانده و مستثنی نیستند.
من اعتقاد دارم اگر آگاهی و شناخت مخاطب از محصولی که قصد استفاده دارد بالا برود، مارکت قاچاق تأثیر خود را از دست می‌دهد. اگر مردم آگاهی کافی درباره کیفیت و عوارض ژل‌های فیک داشته باشند، به هیچ عنوان به سمت خرید محصولات ارزان و حتی گران فاقد مجوز -به اصطلاح زیرزمینی- نمی‌روند.
یکی از رسالت‌هایی که بر گرده ما پزشکان حوزه زیبایی است آگاهی‌رسانی درباره مارکت زیبایی و تمام محصولاتی است که به بازار عرضه می‌شود.
سه گام اساسی شناخت اصل از تقلبی
اولین گام در آگاهی‌رسانی، جلب توجه مردم به «محل تولید» محصولات است. مردم دقت کنند محصولی که انتخاب می‌کنند در کجا تولید شده است، آیا مجوزهای لازم و کافی را از سازمان‌های مربوطه داخلی و بین‌المللی اخذ کرده است، آیا بارکد بهداشتی دارد، آیا تأییدیه FDA را داراست، آیا مقاله یا مقالات تحقیقاتی درباره محصول مورد نظر در پایگاه‌های معتبر علمی دنیا منتشر شده است و... مهم‌ترین سرتیفیکیتی که سلامت و اطمینان را درباره ژل‌ها تأیید می‌کند تأییدیه FDA درباره این ژل‌هاست. تأییدیه CE اروپا، از موارد مهم دیگری است که من بشخصه در روند انتخاب محصول، دقت و بررسی می‌کنم. ژل‌های کره‌ای یا کانادایی که تأییدیه کشور سازنده را دارند، در ایران باید تأییدیه وزارت بهداشت را اخذ کنند. تأییدیه‌ها برای ما اعتبار ایجاد می‌کند و حتم داریم که پیش از اخذ تأییدیه، تحقیقاتی روی محصول انجام شده و مطالعاتی صورت گرفته است. برای تولید هم کارخانه نیاز است که استانداردهای تولید را داشته باشد.
گام دوم که مردم باید بدانند، مرحله مربوط به روند انتقال به کشورهای مقصد است که درباره ژل‌های استاندارد، روند انتقال، فرایند استاندارد و سلامتی است اما ژل‌های غیراستاندارد و فیک، حتی در فرایند انتقال به کشور مقصد هم، فاقد استاندارد بهداشتی برای انتقال هستند. مثال می‌زنم: فرض کنید وارد هایپرمارکت می‌شوید و قصد خرید بستنی دارید. برق دو ساعت قطع بوده است و یخچال‌ها از کار افتاده، قطعا بستنی‌ها در مدت قطعی برق، آب شده و شکل و شمایل اولیه خود را از دست داده‌اند. آیا شما ترجیح می‌دهید از داخل یخچالی که خاموش بوده یک بستنی انتخاب کنید که نمی‌دانید در مدت قطعی چه بلایی بر سر محتوای داخل پاکت آمده یا اینکه ترجیح می‌دهید از داخل یخچالی که روشن بوده و کیفیت خوراکی‌ها را حفظ کرده محصولی بردارید. درباره ژل‌های قاچاق هم شاهد چرخه سالمی در روند انتقال نیستیم و اصلا نمی‌دانیم طی چه فرایندی به کشور وارد شده است چون در سردخانه حمل نمی‌شوند. درباره زنجیره سرما و نوع ورود ژل‌های فیک و غیراستاندارد، هیچ فکت و دیتایی وجود ندارد.
مسئله مهم بعدی روند توزیع ژل‌ها در مارکت است که مردم باید بدانند چه تفاوتی میان روند توزیع ژل‌های استاندارد با ژل‌های فیک وجود دارد. من بشخصه هرگز از واسطه‌ها خرید نمی‌کنم بلکه از شرکت اصلی واردکننده، خریدم را انجام می‌دهم. شرکت‌های واردکننده سردخانه‌های استانداردی برای نگهداری ژل‌ها دارند تا زمانی که محصول را در میان پزشکان توزیع کنند. همچنین این شرکت‌ها صرفا با پزشکان کار می‌کنند و به افراد غیرکارشناس و غیرپزشک، محصولی نمی‌فروشند و همین امر، اعتبار و اطمینان‌بخشی بیشتری ایجاد می‌کند. متأسفانه واسطه‌ها در مارکت قاچاق، استاندارد مناسبی برای نگهداری ژل‌ها ندارند و در چند سال اخیر شاهد رشد فزاینده تزریق ژل در سالن‌های زیبایی بودیم که آن هم قصه پرغصه خود را دارد و از حوصله این مقاله خارج است. ژل‌های ارزان و بعضا غیراستاندارد که در سالن‌های زیبایی استفاده می‌شود توسط دلالان این مارکت به تزریق‌کنندگان غیرپزشک فروخته می‌شود و عوارض حاصله هم، کم نبوده و همه می‌دانند. توصیه من به همکاران پزشک این است که حتما از شرکت اصلی واردکننده ژل، اقدام به خرید کنند.
این سه چرخه حتما باید انجام شده باشد تا پزشک اطمینان حاصل کند محصولی که وارد کلینیک یا مطب شده، محصول امن و سالمی است. مرحله بعدی در زنجیره تزریق ژل‌های زیبایی، فرایند تزریق و تکنیک انتخابی پزشک است. پزشکی که فرایند تزریق را به عهده می‌گیرد، به فراخور آناتومی و پوست فرد، تکنیک مناسب و مربوط به تزریق را انتخاب می‌کند. اهمیت تکنیک، در مرحله تزریق به اندازه‌ای است که نقش اساسی در میزان موفق‌بودن یک تزریق ایفا می‌کند. مهارت و تبحر پزشک، حرف اول و آخر را می‌زند. البته به ازای تزریق برای هر نقطه از بدن، تکنیک‌های متنوع و تأییدشده‌ای وجود دارد. اما نیاز است که پزشکان مدام علم خود را نسبت به علم زیبایی به‌روز کنند چراکه در حوزه زیبایی، دائم شاهد تکنیک‌های جدیدی هستیم که اگر قبلا سالانه یک بار بازآموزی می‌رفتیم، اکنون به فصلی یک مرتبه کاهش یافته و پزشکانی که برای به‌روزرسانی علم و دانش خود اهمیت قائل هستند در سمینارها و کنگره‌های بین‌المللی که در دنیا برگزار می‌شود، اقدام می‌کنند. انقلابی که در عرصه زیبایی و دانش مربوطه حاصل شده نسبت به سایر علوم با سرعت فزاینده‌ای رو به توسعه و پیشروی است و ما پزشکان برای آپدیت‌بودن در حوزه کاری خود، نباید از روند تغییرات غافل بمانیم. ضمن اینکه تکنیک‌ها مدام در حال تغییر هستند و به سمت طبیعی‌تربودن، کم‌عارضه‌تربودن و کمتر تهاجمی‌بودن پیش می‌روند و ما باید خودمان را به دانش روز مسلط کنیم.
مثال می‌زنم: در گذشته تکنیک‌های حجیم‌سازی لب به شکلی بود که نتیجه تزریق فیلر در تمام فرم‌ها و آناتومی‌ها در افراد مختلف منتهی به ایجاد لب‌هایی می‌شد که در میان عامه لب‌های اردکی خوانده می‌شد و پزشک یا تزریق‌کننده تسلطی در نتیجه حاصله نداشت، اما امروزه تکنیک‌ها آن‌قدر تغییر کرده و بهبود یافته که بسته به آناتومی هر فردی می‌توان یک تکنیک برای تزریق، انتخاب و عضو مربوطه را زیباسازی یا حتی اصلاح کرد. علاوه بر تکنیک، ژل‌های جدید و دوستدار بدن هم وارد بازار شدند و به حصول بهترین نتیجه ناشی از اجرای هر تکنیک کمک شایانی کرده است.
اکنون تکنیک‌ها و محصولات به سمتی توسعه یافته که با حجم کم ژل، به‌راحتی بتوان فرم دلخواه را روی محل تزریق ایجاد کرد؛ در حالی‌که در گذشته پزشک یا تزریق‌کننده ناچار بود حجم زیادی ژل را به بدن بیمار تزریق کند تا تغییرات، محسوس و مشخص باشد و عضو مربوطه اصلاح شود. به اعتقاد من، بهترین تکنیک، تکنیکی است که با میزان تزریق ژل کمتر، نتیجه بیشتر و بهتر حاصل شود.
تفاوت پزشکان آپدیت با پزشکان غیرآپدیت یا غیرپزشکان سالن‌های زیبایی در همین تکنیک‌ها و نکات ظریفی است که انجام می‌شود. تکنیک در تزریق بسیار اهمیت دارد و آگاهی مردم درخصوص نوع تکنیک هم نقش مهمی در میزان رضایت آنان بعد از تزریق دارد.
تکنیک‌های زیادی در دنیا تدریس می‌شود و پزشکانی که در پی به‌روزرسانی دانش خود هستند، این تکنیک‌ها را دنبال می‌کنند. پزشکان برای حصول نتیجه عالی از فرایند تزریق در هر ناحیه، باید خود را به روزآمدترین تکنیک‌ها مسلط کنند.
هر گونه مواد مصرفی در عرصه زیبایی باید سه مرحله فنی که ذکر کردم را طی کند و با دانش فنی پزشک در فرایند انتخاب بهترین و مؤثرترین تکنیک برای هر آناتومی ترکیب شود تا حاصل کار، مطلوب‌ترین نتیجه با کمترین عوارض و طبیعی‌ترین زیبایی را برای فرد متقاضی به ارمغان آورد.
*پزشک متخصص زیبایی
