چرچیل؛ مایه مباهات یا دیکتاتور‌؟

وینستون چرچیل از رهبران برجسته سیاسی جهان و یکی از رهبران مهم قرن بیستم است. چرچیل فردی شوخ‌‌طبع، مردی با تناقضات متعدد، شجاع و یکی از پیشگامان موضوعات بهداشتی، آموزش‌و‌پرورش و رفاه اجتماعی کشورش شناخته می‌شود. او در 30 نوامبر 1874 در لندن به‌ دنیا آمد.

روزنامه‌نگاری که نخست‌وزیر شد

چرچیل در سال 1893 وارد ارتش بریتانیا شد، اما در 1899 ارتش را به قصد انجام فعالیت‌های سیاسی ترک کرد؛ بااین‌حال قبل از آن به‌عنوان روزنامه‌نگار به آفریقای جنوبی -‌که در آن «جنگ دوم بوئر» در جریان بود‌– رفت و در آنجا به اسارت در‌آمد، اما موفق به فرار شد. فرار چرچیل به‌گونه‌ای باورنکردنی بزرگ‌نمایی شد. او از این موفقیت استفاده کرد و با شرکت در انتخابات از حزب محافظه‌کار موفق به ورود به پارلمان شد. در 1900 از سوی حزب محافظه‌کار نامزد نمایندگی مجلس عوام انگلستان شد، ولی در مدت نمایندگی پارلمان با محافظه‌کاران بر سر مسائل اقتصادی اختلاف پیدا کرد و در 1904 به حزب لیبرال پیوست. از سال 1922 عضو حزب لیبرال و چندین دوره نماینده پارلمان بود. در 1910 وزیر کشور شد. از 1911 تا 1915 لرد اول نیروی دریایی بود و در تجهیز و تدارک نیروی دریایی انگلیس در آستانه جنگ جهانی اول نقش مهمی ایفا کرد. پس از یک سال خدمت در ارتش و شرکت در عملیات جنگی، دوباره به خدمات دولتی فراخوانده شد و در اواخر جنگ جهانی اول به مقام وزارت تدارکات رسید. پس از پایان جنگ، به وزارت جنگ و نیروی هوایی منصوب شد. در انتخابات هفتم نوامبر سال 1924 به‌‌ سمت وزارت دارایی انگلیس در دولت «بالدوین» منصوب شد. در 1925 به حزب محافظه‌کار برگشت و تا 1964 همواره در فهرست نامزدهای حزب محافظه‌کار به نمایندگی مجلس عوام انتخاب می‌شد.

خاک ایران سد راه آلمان‌ها

در 10 ماه می‌ 1940، هم‌زمان با حمله آلمان به باختر اروپا، مأموریت تشکیل کابینه به چرچیل سپرده شد. در بهار سال 1941، با جعل خبر آمادگی شوروی برای حمله به آلمان که از سوی سازمان اطلاعات انگلیس صورت گرفت و آمریکایی‌ها آن را در اختیار آلمان قرار دادند، آلمان را به جنگ با شوروی ترغیب کرد. پس از حمله آلمان به روسیه، در یک نطق رادیویی از روسیه حمایت و آمریکا را به ورود به جنگ با آلمان ترغیب ‌کرد. در ماه‌های اولیه جنگ که احتمال شکست انگلیس و متحدانش مقابل آلمان زیاد شده بود، تصمیمی از سوی سران متفقین گرفته شد و آن استفاده از خاک ایران جهت جلوگیری از نفوذ آلمان به خاورمیانه و امداد‌رسانی به شوروی برای دفاع در برابر حملات آلمانی‌ها بود. این در حالی بود که ایران اعلام بی‌طرفی کرده و ارتش رضاشاه در عرض چندین ساعت از سوی قوای انگلیسی و شوروی از جنوب، غرب و شمال محاصره شد. در تمام مدت جنگ، همه تلاش خود را به کار برد تا گشودن جبهه دوم در باختر اروپا را هر‌چه بیشتر به تأخیر اندازد. هدف او از این طرح، دادن اجازه کافی به ماشین جنگی آلمان برای تخریب هر‌چه بیشتر زیر ساخت‌های شوروی بود که این طرح نیز با موفقیت انجام شد. در جنگ جهانی دوم، چرچیل موفق به جلب نظر آمریکا علیه آلمان شد و توانست با دشمن دیرینه کشورش، استالین، علیه آلمان هیتلری متحد شود. پس از تسلیم آلمان در هشتم می‌ 1945 که موجب ریختن مردم به خیابان‌ها و جشن همگانی شد، گفته بود به نظر من تهدید شوروی‌ جای آلمان نازی را گرفته است. چرچیل یکی از شرکت‌کنندگان اجلاس سران انگلیس، شوروی و آمریکا در 28 نوامبر تا اول دسامبر 1943 (6 تا 9 آذر 1322) در تهران بود.

استعفا

در 23 می‌ 1945، یعنی تنها 15 روز پس از تسلیم آلمان، چرچیل ناچار به استعفا شد. دلیل این مسئله این بود که مردم می‌خواستند به کسی رأی دهند که اداره امور صلح را بر عهده داشته باشد. در سومین کنفرانس متفقین، حزب چرچیل رأی لازم را نیاورد و جای خود را به رهبر حزب کارگر داد. چرچیل بار دیگر در 1951/1330 و به‌ دنبال ملی‌شدن صنعت نفت در ایران، به‌ نخست‌وزیری رسید. مصدق، در سمت نخست‌وزیری، به‌ عهد خود وفا کرد و شرکت نفت انگلیس و ایران را که سودآورترین بنگاه تجاری بریتانیا در جهان به‌ شمار می‌آمد، ملی کرد. بریتانیا از این اقدام برآشفت و مصدق را به سرقت اموال خود متهم کرد! آنها ابتدا از دیوان عالی بین‌المللی و سازمان ملل، مجازات او را خواستار شدند و سپس کشتی‌های جنگی خود را به خلیج‌فارس گسیل داشتند و سرانجام تحریم ایران را اعمال کردند.

علیه مصدق

چرچیل، مصدق را بیمار روانی سالخورده‌ای می‌دانست که درصدد از بین‌بردن کشور خود و تحویل آن به کمونیست‌هاست. شوری که مصدق در مصر برانگیخت، به چرچیل ثابت کرد او نه فقط یک خطر برای منافع نفتی بریتانیا، بلکه نمادی غیرقابل‌تحمل از احساسات ضد انگلیسی در سراسر جهان به‌ شمار می‌رود. چرچیل در این سمت به کمک آمریکا طرح سرنگونی دولت دکتر مصدق و کودتای 

28 مراد 1332 را به اجرا گذاشت.

برنده نوبل ادبیات

او جایزه نوبل ادبیات در سال 1953 را به‌خاطر نوشته‌هایش دریافت کرد. خاطرات زمان جنگ او یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی است که ارزش ادبی نیز دارد. این کتاب در 1953 جایزه نوبل گرفت. از چرچیل کتاب‌هایی همچون «سفر آفریقای من، آزادی بحران جهان، قدم به قدم، جنگ رودخانه، تاریخ مردم انگلیسی‌زبان، معاصران بزرگ، جنگ جهانی دوم، پیروزی و تراژدی و مجموعه سخنرانی‌ها» باقی مانده است. چرچیل را باید از معماران اصلی سیاست بین‌المللی انگلستان در یک قرن اخیر دانست. سیاست‌مدار و نویسنده بریتانیایی در رأی‌گیری نوامبر 2002 شبکه بی‌بی‌سی، از سوی مردم کشورش به‌عنوان «بزرگ‌ترین بریتانیایی تمام تاریخ» برگزیده شد که در حساس‌ترین برهه تاریخ، فرماندهی بریتانیا در جنگ دوم جهانی را بر عهده گرفت. زمانی که از مردم بریتانیا خواسته شد چرچیل را در یک یا دو کلمه توصیف کنند، از او به‌عنوان «تاریخ‌ساز»، «با‌نمک»، «جنگ‌طلب»، «سگ نگهبان بریتانیا»، «انگلیسی تمام‌عیار»، «مایه قدرتمندی بریتانیا» و «نابغه» نام بردند و مخالفان نیز از او با کلمات «پست‌فطرت»، «چاق و خپل»، «دیکتاتور» و «فاسد» یاد کردند. چرپیل در میان عامه مردم مظهر زیرکی و نیرنگ است. زیرکی و ترفندهای سیاسی او باعث شده تا در ایران نیز به‌ چنین افرادی «چرچیل» گفته شود. چرچیل در 24 ژانویه 1965 (چهارم بهمن 1343) در 91‌سالگی درگذشت.