ریاضیات در خدمت مردم‌سالاری مالیاتی

فریبا نوروزی، عضو انجمن حسابداران خبره ایران: امسال سازمان مالیاتی در پی تفاهم با نمایندگان مشاغل، سقف رسیدگی قطعی را تا 48 میلیارد ریال اعلام کرده است. کلیه صاحبان مشاغلی که درآمد یا فروش آنها در سال عملکرد 1400 تا این مبلغ باشد، می‌توانند از طریق سایت سازمان مالیاتی موافقت خود را با رسیدگی سازمان مالیاتی اعلام کنند و در مقابل از ارائه به اظهارنامه مالیاتی و سایر اسناد و مدارک مربوطه معاف باشند. اگرچه عدالت مالیاتی حکم می‌کند همه مؤدیان با ارائه اظهارنامه مالیاتی تکلیف خود را انجام دهند و این امر استثنا‌‌بردار نیست، اما به دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم شاید این توافق کم‌هزینه‌ترین راهکار مالیاتی تلقی شود. در واقع سازمان مالیاتی با اتخاذ یک روش عقلایی الگوریتم ریاضی و کاربرد ریاضی در محاسبات مالیاتی توانسته بسیاری از مشاغل را اولا شناسایی و در‌ثانی با اعمال روش منطقی مقایسه خود‌اظهاری سنواتی و سیستمی یک رابطه معقول مالیاتی ایجاد کند. یادآور می‌‌شود این تسهیلات صرفا برای مؤدیانی است که درآمد یا فروش آنها در سال 1400 کمتر از 48 میلیارد ریال و تا پایان خرداد از طریق سایت سازمان مالیاتی فرم مخصوص توافق با سازمان درباره پذیرش مالیات سیستمی را ارسال کرده باشند. در روش محاسبه مالیاتی اعلام‌شده، صاحبان مشاغل با درآمد تا 48 میلیارد ریال به سه طبقه به شرح زیر تقسیم شده‌اند:

1- صاحبان مشاغل با کمتر از 10 میلیارد ریال درآمد/ فروش

2- صاحبان مشاغل با درآمد یا فروش بین 10 تا 30 میلیارد ریال

3- صاحبان مشاغل با درآمد یا فروش بین 30 تا 48 میلیارد ریال.

الف‌- سیستم مکانیزه مستقر در سامانه سازمان مالیاتی، مالیات صاحبان مشاغل گروه اول را محاسبه و به صورت خودکار آن را با سه برابر مالیات سابقه تطبیق می‌دهد. اگر مالیاتی که سیستم مالیاتی برای دارندگان تا 10 میلیارد ریال برآورد کرده است، کمتر از پنج میلیون تومان باشد، این رقم که کمتر از پنج میلیون تومان است، بدون توجه به سابقه مالیات مؤدی قطعی اعلام خواهد شد. اما چنانچه مالیات سیستمی بیش از پنج میلیون تومان بوده و سه برابر مالیات سابقه هم کمتر از پنج میلیون تومان باشد، در این حالت مبلغ مالیات قطعی همان پنج میلیون تومان اعلام خواهد شد. ولی چنانچه مالیات سیستمی و سه برابر مالیات سابقه هرکدام بیش از پنج میلیون باشند، هرکدام که رقم کمتری باشند به‌عنوان مالیات قطعی اعلام می‌شوند.

ب- برای صاحبان مشاغل با درآمد بین 10 تا 30 میلیارد ریال نیز اگر مالیات سیستم هر مبلغی کمتر از 10 میلیون تومان باشد، این مبلغ مالیات قطعی مؤدی اعلام می‌شود. اما اگر مالیات سیستمی بیش از 10 میلیون تومان و سه برابر مالیات سابقه هم کمتر از 10 میلیون تومان شود، در این حالت مالیات مؤدی به مبلغ 10 میلیون تومان قطعی اعلام خواهد شد. ولی در حالتی که مالیات سیستمی و سه برابر مالیات سابقه هرکدام به تنهایی بیش از 10 میلیون تومان باشند، هر‌کدام که کمتر هستند (‌و طبیعتا بیش از 10 میلیون تومان است‌) به‌عنوان مالیات قطعی اعلام خواهد شد.

ج- برای دارندگان مشاغل که درآمد یا فروش سال 1400 خود را بین 30 تا 48 میلیارد ریال اعلام کرده‌اند، چنانچه مالیات سیستمی کمتر از 15 میلیون تومان باشد، این رقم بدون توجه به سابقه مالیاتی مؤدی (‌چون توسط سیستم مالیاتی برآورد شده‌) علی‌رغم آنکه کمتر از 15 میلیون تومان است، به‌عنوان مالیات قطعی اعلام می‌شود. اما چنانچه مالیات سیستمی بیش از 15 میلیون تومان و سه برابر مالیات سابقه کمتر از 15 میلیون تومان باشد، مالیات قطعی مؤدی در این حالت 15 میلیون تومان قطعی اعلام خواهد شد. ولی اگر مالیات سیستمی و سه برابر مالیات قطعی هرکدام به تنهایی بیش از 

15 میلیون تومان باشند، هر‌کدام که مبلغ کمتری شوند (‌که این مبلغ بیش از 15 میلیون تومان است‌) به‌عنوان مالیات قطعی مؤدی اعلام می‌‌شود.

بدیهی است چنانچه خوداظهاری مؤدیان از طریق داده‌های مالیاتی مندرج در سامانه مالیاتی راستی‌آزمایی نشود و مدرک و مستندات خلاف اظهارات مؤدی وجود داشته باشد، نه‌تنها از این تسهیلات بهره‌مند نمی‌‌شوند، بلکه شامل جرائم مربوطه نیز خواهند شد. بنابراین به کلیه صاحبان مشاغلی که خواهان استفاده از تسهیلات موضوع تبصره 100 قانون مالیات هستند، توصیه می‌شود از ابراز و اظهار خلاف واقع اجتناب کنند‌. از طرف دیگر، با توجه به اجرائی‌شدن قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، توصیه می‌شود صاحبان مشاغل از دست یازیدن به انواع ترفندهای لو‌رفته نظیر کارت به کارت، استفاده از کارت‌های دیگران و... خودداری کنند؛ چرا‌که تسهیلات مالیاتی من‌بعد صرفا شامل مؤدیانی خواهد شد که راستی‌آزمایی شوند‌. صدالبته سازمان مالیاتی هم باید در فرایند مالیات‌ستانی بر اساس مستندات واقعی (‌و نه تخمین و شبهات و برآوردهای مبتنی بر ضرایبی که در دوران کرونا و رکود حساسیت بهره‌برداری از آنها از بین رفته است‌) عمل کند تا موجبات نارضایتی صاحبان مشاغل را فراهم نیاورد. بارها گفته شده که مالیات‌ستانی بر مبنای اعتماد دولت و مؤدیان می‌تواند مناسبات مالیات‌ستانی را بر مبنای عدالت و انصاف قرار دهد که امیدواریم این موضوع مدنظر دستگاه مالیات‌ستانی هم قرار گیرد‌. درس اول اقتصاد به ما می‌آموزد که مالیات بر مبنای سود است نه درآمد؛ زیرا عملا چندین سال است فروش/‌درآمد به دلیل افزایش قیمت‌ها بالا رفته، اما موجب سود نشده است که عملکرد بزرگ‌ترین شرکت‌های بورسی خودرو‌ساز کشور نمونه مشخص این ادعاست. مضافا در علم اقتصاد فرمولی وجود ندارد که اگر پارسال سود برده‌ایم، امسال نیز حتما سود خواهیم برد‌! بنابراین توجه صرف به مالیات سابقه یا درآمد/فروش سنوات قبل نیز معیار مستندی برای مالیات‌ستانی سنوات بعدی نیست؛ مگر رسیدگی بر مبنای قانون و رعایت دو اصل عدالت و انصاف مالیاتی.