سایه مسکو بر نشست مادرید

نشست «تاریخی» رهبران کشورهای عضو ناتو در شرایطی از روز گذشته در مادرید پایتخت اسپانیا آغاز شد که قاره اروپا درگیر جنگی فرسایشی است و همین موضوع باعث شد تا مهم‌ترین ائتلاف نظامی جهان، بزرگ‌ترین بازنگری در دفاع جمعی از زمان جنگ سرد را اعلام کند. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در آستانه این نشست، با اشاره به حمله روسیه به خاک اوکراین و درخواست عضویت سوئد و فنلان، این نشست را «تاریخی و تعیین‌کننده» خوانده است.

به گفته استولتنبرگ، ناتو قرار است تعداد نیروهای آماده‌ عملیات خود را از ۴۰ هزار نفر به ۳۰۰ هزار نفر افزایش دهد. دبیرکل ناتو، این افزایش بیش از هفت‌برابری را بزرگ‌ترین بازنگری دفاع جمعی از زمان جنگ سرد خواند. استولتنبرگ همچنین تأیید کرد ناتو استقرار نیرو در کشورهای اروپایی عضو را که به روسیه نزدیک‌تر هستند، گسترش می‌دهد. به گفته او، متحدان غربی هم دفاع هوایی خود را تقویت می‌کنند و ذخایر تجهیزات نظامی‌ خود را افزایش خواهند داد.

ناتو تعابیر خود در مورد روسیه را هم که در آخرین راهبرد متحدان در سال ۲۰۱۰ همچنان «شریک راهبردی» خوانده می‌شد، تغییر خواهد داد. این ائتلاف همچنین به‌صراحت اعلام کرد روسیه اکنون «مهم‌ترین و جدی‌ترین تهدید برای امنیت ما» محسوب می‌شود. استولتنبرگ گفت: «نشست مادرید برای اعضای ناتو به دلایل مختلف بسیار سرنوشت‌ساز و تاریخی است. اول اینکه این نشست در میانه بحران اوکراین برگزار می‌شود؛ بحرانی که بعد از جنگ جهانی دوم به‌عنوان بزرگ‌ترین بحران تلقی می‌شود. دوم اینکه در جریان این نشست، تصمیمات مهمی اتخاذ خواهد شد و درخصوص بزرگ‌ترین تحول در زمینه دفاع جمعی از زمان پایان جنگ سرد تاکنون توافق خواهیم کرد. علاوه بر بررسی موضوع بحران اوکراین، مسئله تروریسم و بی‌ثباتی در شمال آفریقا و منطقه ساحل را مورد بررسی قرار خواهیم داد. همکاری با کشورهای جنوب را نیز افزایش خواهیم داد و درباره کمک‌های جدید به موریتانی در زمینه مبارزه با تروریسم و کنترل مرزهای خود و تقویت امنیت و دفاع این کشور توافق خواهیم کرد».

استولتنبرگ می‌گوید: «انتظار دارم متحدان صریحا اعلام کنند روسیه تهدید مستقیم برای امنیت، ارزش‌های ما و نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون است». او با تشریح حمایت بیشتر از اوکراین گفت: «شجاعت و تعهد آنان الهام‌بخش است و من از اینکه رئیس‌جمهوری زلنسکی در نشست سران ناتو به ما می‌پیوندد، استقبال می‌کنم». انتظار می‌رود در نشست سران ناتو، متحدان با بسته کمک جامع تقویت‌شده به اوکراین شامل سیستم‌های ارتباطی امن، سیستم‌های ضدپهپاد و سوخت موافقت کنند. در روزهای اخیر رسانه‌ها گزارش دادند جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، قرار است اعلام کند ایالات متحده یک سیستم موشکی پیشرفته زمین‌به‌هوا و همچنین پشتیبانی توپخانه‌ای در اختیار اوکراین قرار می‌دهد تا از خود دربرابر تهاجم چهارماهه روسیه دفاع کند. بر همین اساس، ایالات متحده در حال خرید یک سیستم ضدهوایی نروژی به نام ناسماس (NASAMS) است تا با تحویل آن به اوکراین، دفاع هوایی این کشور را تقویت کند. ناسماس همان سیستمی است که در ایالات متحده برای محافظت از حریم هوایی حساس اطراف کاخ سفید و ساختمان کنگره در واشنگتن استفاده می‌شود.

ساز  مخالف اردوغان

موضوع درخواست سوئد و فنلاند برای پیوستن به این ائتلاف پس از ارائه درخواست این دو کشور در واکنش به افزایش تهدید روسیه نیز یکی از مهم‌ترین و جنجالی‌ترین موضوعات مورد بحث در نشست ناتو است. قاعده پذیرش عضو جدید در ناتو این است که تمام اعضا با پذیرش عضو جدید موافقت کنند، اما ترکیه مخالف عضویت سوئد و فنلاند در ناتو است و در ماه‌های اخیر رایزنی‌ها برای رفع اختلاف‌ها میان طرفین افزایش یافته است.

بر همین اساس، قرار است رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پیش از آغاز رسمی نشست سالانه کشورهای عضو ناتو با رهبران سوئد و فنلاند دیدار کند. ترکیه یکی از اعضای دائم ناتو است و ارتش آن دومین نیروی نظامی بزرگ این سازمان محسوب می‌شود. آنکارا تاکنون با درخواست عضویت فنلاند و سوئد در ناتو مخالفت کرده و رجب طیب اردوغان نیز تهدید کرده چنین درخواستی را وتو خواهد کرد.

هم‌زمان با تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین، فنلاند که مرز مشترک زیادی با روسیه دارد و همسایه‌اش سوئد با دست‌کشیدن از سیاست بی‌طرفی خود خواستار پیوستن به ناتو شدند. نمایندگان این دو کشور حوزه اسکاندیناوی چند روز پیش در بروکسل تقاضای رسمی کتبی خود را تقدیم دبیرکل ناتو کرده بودند. اکنون قرار است رهبران این کشور بار دیگر با رهبر ترکیه دیدار و گفت‌وگو داشته باشند تا شاید بتوانند نظر او را در مادرید تغییر دهند. ترکیه معتقد است هلسینکی و استکهلم از سازمان‌هایی که به‌زعم او تروریستی هستند، حمایت می‌کنند و اعضای چنین گروه‌هایی را در خاک خود اسکان داده‌اند.

ترکیه برای قبول تقاضای این دو کشور شرایطی از‌جمله استرداد افرادی از اعضای پ‌ک‌ک و مظنونان همکاری در کودتای نافرجام ۲۰۱۶ را تعیین کرده است. آنکار همچنین خواهان برچیده‌شدن محدودیت‌های فروش سلاح به ترکیه است که هر دو کشور سوئد و فنلاند در سال ۲۰۱۹ و به‌ دلیل عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، علیه آنکارا به اجرا گذاشته‌اند. ترکیه پیش‌تر گفته بود پیشنهادهای این دو کشور با توقعات ترکیه فاصله زیادی دارد.