رئیس‌جمهور چین در روزهای آینده به عربستان سفر می‌کند
ریاض چشم‌انتظار «شی»
رئیس‌جمهور چین در اولین سفر مهم بین‌المللی خود پس از شیوع همه‌گیری کرونا در سال 2020، راهی عربستان می‌شود. این سفر که چند هفته بعد از سفر جو بایدن به منطقه برنامه‌ریزی شده، در شرایطی انجام می‌شود که تنش میان پکن و واشنگتن بر سر تایوان افزایش یافته است.
زینب همتی- رئیس‌جمهور چین در اولین سفر مهم بین‌المللی خود پس از شیوع همه‌گیری کرونا در سال 2020، راهی عربستان می‌شود. این سفر که چند هفته بعد از سفر جو بایدن به منطقه برنامه‌ریزی شده، در شرایطی انجام می‌شود که تنش میان پکن و واشنگتن بر سر تایوان افزایش یافته است. خبر این سفر را که قرار است در روزهای آینده انجام شود، روزنامه گاردین منتشر کرده است. به نوشته این روزنامه، مقام‌های سعودی می‌خواهند مراسم استقبالی مانند استقبالی که از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۷ به عمل آمد ترتیب دهند. مراسمی که در مقایسه با استقبال اخیر از جو بایدن، رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا، به مراتب باشکوه‌تر ارزیابی شد.
در سال ۲۰۱۷، زمانی که ترامپ در نخستین سفر خارجی خود به عربستان سعودی سفر کرد، ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی در فرودگاه به استقبال او رفت. در حالی که در مراسم استقبال از بایدن در فرودگاه تنها امیر مکه و سفیر عربستان سعودی در واشنگتن حضور داشتند.
روزنامه گاردین در بخش دیگری از گزارش خود نوشت «استقبال بی‌سابقه» از رئیس‌جمهوری چین میتواند نشان از تحکیم روابط پکن و ریاض و نشان‌‌دادن چین در جایگاه یک «متحده» عربستان سعودی باشد. تحکیم روابط چین و عربستان سعودی از این جهت اهمیت دارد که روابط ریاض و واشنگتن، در دوره ریاست‌جمهوری بایدن، همچنان رو به سردی است و سفر اخیر بایدن هم تأثیر چندانی در بهبود این مناسبات نداشته است.
پس از انتشار گزارش گاردین، سخنگوی وزارت خارجه چین، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد در حال حاضر نمی‌تواند اطلاعاتی از سفر احتمالی رئیس‌جمهوری چین به ریاض ارائه دهد؛ با این حال گزارش گاردین را تکذیب نکرد. روابط و همکاری‌های چین و عربستان سعودی در دو دهه گذشته گسترده بوده است. اما بعد از شروع ولیعهدی شاهزاده محمد بن‌سلمان در سال ۲۰۱۶، این روابط در سطح دیگری گسترش یافت و عمیق‌تر شد. ریاض از رفتار چین با اقلیت مسلمان اویغور و قانون امنیت ملی هنگ‌کنگ دفاع کرده که درباره مسائل کلیدی حقوق بشر با ایالات متحده در تضاد قرار گرفته است. روابط تجاری بین دو کشور هم‌زمان با دورشدن واشنگتن از خاورمیانه تقویت شده است. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری عربستان سعودی، بزرگ‌ترین خریدار نفت عربستان است.
خاورمیانه از نظر ژئوپلیتیکی برای چین منطقه‌ای بسیار مهم است و این کشور به پایگاه‌های نظامی در آفریقا و جاهای دیگر چشم دوخته است. در گذشته منافع آن صرفا مرکانتیلیستی بود و کاملا بر تجارت متمرکز بود. اکنون آنها به طور فزاینده‌ای به مسائل از طریق یک لنز استراتژیک نگاه می‌کنند. آنها به‌ویژه به تضمین جریان آزاد نفت علاقه‌مند هستند.
شی اولین بار در ماه مارس به ریاض دعوت شد. سفر او احتمالا مهم‌ترین دیدار یک مقام خارجی از عربستان از زمان ورود ترامپ در ماه می ۲۰۱۷، خواهد بود، جایی که از او با شمشیرهای نقره‌ای، گوی درخشان و هدایای گران‌قیمت استقبال شد. چین درباره حمله عربستان سعودی به یمن، بایکوت قطر یا قتل جمال خاشقجی مخالف این کشور که منجر به محکومیت شدید آمریکا و اروپا شد، اظهار نظر علنی نکرد. پکن همچنین به‌طور فزاینده‌ای در حال قدم‌گذاشتن به خلأ منطقه‌ای ناشی از کاهش تمایل واشنگتن به حضور پررنگ در خاورمیانه است. سفر ماه ژوئن بایدن تأثیرات چندانی به همراه نداشت و نتوانست شاهزاده محمد را متقاعد کند تا عرضه نفت را افزایش دهد – اقدامی که می‌توانست به کاهش قیمت‌های سوخت در ایالات متحده در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره کمک کند.
در آماده‌سازی برای این سفر که انتظار می‌رود در ریاض، جده و کلان‌شهر برنامه‌ریزی‌شده نئوم در سواحل غربی عربستان انجام شود، برنامه‌هایی برای نصب هزاران بنر چینی و پذیرایی از صدها نفر از مقامات بلندپایه در دست اجراست.
رقابت پکن و واشنگتن
چین مهم‌ترین مشتری نفت خام عربستان سعودی است. پکن حدود یک‌چهارم صادرات نفت عربستان را خریداری می‌کند که بیش از سه برابر سهم ایالات متحده است. عربستان بزرگ‌ترین منبع واردات نفت چین در سال ۲۰۲۱ بود، اگرچه امسال توسط صادرکنندگان نفت روسی جایگزین شد که به دنبال بازار‌هایی خارج از شمول تأثیر تحریم‌های غرب به دلیل جنگ روسیه در اوکراین بودند. این تجارت دوجانبه برای اقتصاد هر دو کشور اساسی است و به خودی خود به منافع ایالات متحده آسیب نمی‌رساند. با این حال، ایالات متحده میتواند به دنبال جلوگیری از یک مشارکت استراتژیک گسترده‌تر بین چین و عربستان باشد. انتقال تسلیحات چین به عربستان سعودی در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۲۰ نسبت به سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۵ تا ۳۸۶ درصد افزایش یافته است. این رشد را بیشتر می‌توان ناشی از فروش پهپاد‌های مسلح چینی دانست که سعودی‌ها نتوانسته‌اند از تأمین‌کنندگان آمریکایی خریداری کنند. عربستان سعودی هواپیما‌های بدون سرنشین چینی را در سال ۲۰۱۷ خریداری کرد و دو کشور قرارداد سرمایه‌گذاری مشترکی را برای طراحی و ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین در عربستان سعودی در مارس سال جاری امضا کردند.
اگرچه سعودی‌ها هنوز بیشتر به هواپیما‌های سرنشین‌دار ارائه‌شده توسط ایالات متحده و اروپا متکی هستند، برنامه‌های آنها برای تولید ۳۰۰ هواپیمای بدون سرنشین وینگ لونگ نشان می‌دهد که در آینده از پهپاد‌های بیشتری استفاده خواهند کرد. پیشرفت قابل توجه در ساخت این پهپاد‌ها میتواند برای همیشه در‌های فروش پهپاد‌های آمریکایی به عربستان سعودی را ببندد.
ایالات متحده همچنان تأمین‌کننده اصلی تسلیحات به عربستان سعودی و سایر کشور‌های عربی خلیج فارس است، اما چنین معاملاتی با چین نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها با توجه به تمایل برای ایفای نقشی کوچک‌تر در خاورمیانه، شاید به زودی با چین جایگزین شوند. در مواجهه با تهدیدات منطقه‌ای، سعودی‌ها به منبع قابل اعتماد تسلیحات نیاز دارند تا در برابر این رقبای خود بازدارندگی ایجاد کرده و در صورت عدم موفقیت، در برابر آنها دفاع کنند. اگر چین به تأمین‌کننده اصلی تسلیحات سعودی‌ها تبدیل شود، پکن میتواند روزی ریاض را تحت فشار قرار دهد تا در صورت بروز درگیری بین آمریکا و چین، صادرات نفت به اروپا و ایالات متحده را قطع کند. این امر باعث تضعیف وحدت متحدان و توانایی‌های جنگی ایالات متحده می‌شود.
