بودجه‌ برای مردم

مجید  فراهانی-رئیس کمیته بودجه شورای پنجم تهران:‌ شهرداری تهران سازمانی با 9 معاونت، 22 منطقه، 124 ناحیه، 45 سازمان و شرکت وابسته با بیش از 60 هزار نفر پرسنل در قلمرو جغرافیایی به وسعت 751 کیلومتر مربع با 375 محله و 9 میلیون شهروند ساکن در این کلان‌شهر مشغول فعالیت و خدمت‌رسانی است. منابع و مصارف بودجه که همه ساله با مشارکت شهروندان در پرداخت عوارض، بهای خدمات و... برای اداره این شهر تأمین و هزینه می‌شود در سال جاری برابر با بیش از 50 هزار میلیارد تومان توسط شورای ششم مصوب شده است. در ارزیابی فرایند تهیه و تصویب و نظارت بر این مقدار بودجه در گستره این حجم از پراکندگی این ابهامات وجود دارد که آیا روند فعلی بودجه‌ریزی در شهرداری‌ها سبب رضایت شهروندان از تصویب و اجرای بودجه شده است؟

   مصارف بودجه عادلانه توزیع شده است؟

   مشکلات محلی و خواسته‌های مردم محله مورد توجه قرار گرفته‌اند؟

پاسخ واقع‌بینانه به این سؤالات می‌تواند ما را به سوی تجربه‌ای راهنما شود که متأسفانه مدتی است در تهران و غالبا در اکثر کلان‌شهرهای کشور کمتر به آن توجه شده است؛ این تجربه چیزی نیست جز بودجه‌ریزی مشارکتی! 

در شهر تهران نیز با آغاز به کار شورای شهر از دوره اول هرچند قدم‌های جدی در مسیر اصلاح و بهبود بودجه‌ریزی در شهرداری تهران و ارتقای آن از بودجه‌ریزی سنتی به بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد برداشته شد و شورا بودجه را به جای تخصیص به فهرستی از هزینه‌ها به نتایج عملکردی تخصیص می‌داد اما متأسفانه موضوع بودجه‌ریزی متناسب با خواست مردم که آن را بودجه‌ریزی مشارکتی می‌نامیم آن‌چنان که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گرفت.

این الگوی مشارکت، از آمریکای لاتین آغاز شد و در فرانسه، اسپانیا، پرتغال، ایتالیا، انگلیس و بلژیک مورد استقبال قرار گرفت و در دنیا فراگیر شد. امروز در تهران ما نیازمند توجه به این تجربه و پیاده‌سازی آن هستیم تا شهروندان تهرانی از باغ آذری تا باغ فردوس هم بتوانند درباره مصارف و اولویت‌های بودجه شهرداری در آن محله مثل ساکنان محلات 27 شهر نیویورک یا محله 1 شهر گرینزبورو در کالیفرنیای شمالی نظر بدهند.

برای تحقق بودجه‌ریزی مشارکتی در تهران از افتخارات شورای پنجم است که 1-همه‌ساله در بخش اول مصوبه سیاست‌های اجرائی و الزامات تدوین لایحه بودجه شهرداری را موظف کرد تا در تدوین بودجه از مشارکت فعال و بهره‌گیری از نظرات شورایاران، سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های تخصصی استفاده کند و براساس همین بند در موسم بررسی بودجه همه جلسات بررسی بودجه مناطق با حضور نمایندگان مردم در شورایاری منطقه در کمیته بودجه و نظارت مالی در شورای شهر برگزار می‌شد. متأسفانه این بند در مصوبه امسال شورای ششم نادیده گرفته و حذف شد و بدیهی است با اجرائی‌نشدن آن در یک سال گذشته دست نمایندگان مردم در محلات و مناطق در اعلام نظر درخصوص بودجه کوتاه مانده است.

2-همه‌ساله در مصوبه سیاست‌های اجرائی و الزامات تدوین لایحه بودجه شهرداری تهران، «اختصاص هزینه‌کرد 1 تا 5 درصد بودجه تملک دارایی سرمایه‌ای مناطق منوط به اخذ نظر مشورتی شورایاران با توجه به نتایج شاخص‌های برخورداری برآمده از ماده بیست‌و‌سوم برنامه پنج‌ساله سوم شهر تهران دانسته شده است. متأسفانه این بند نیز در مصوبه امسال شورای ششم نادیده گرفته و حذف شد و بدیهی است در عمل نیز تعریف و نظارت بر اجرای پروژه‌های توسعه شهری نیز بدون مشارکت مردم و نمایندگان آنها در محلات صورت می‌پذیرد.

3- هر ساله اقدام لازم برای شناخت مشکلات و تعیین اولویت‌های محله؛ در چارچوب سند تحویل و تحول شورایاری محله و انتشار آن هم‌زمان با آموزش و توانمندسازی برای بودجه‌ریزی مشارکتی ویژه اعضای شورایاری محلات صورت می‌پذیرفت که متأسفانه تاکنون اثری از این مستند مهم در شورای ششم ملاحظه نشده است.

4- هر ماهه در صحن اصلی شورا گزارش مشکلات هر منطقه توسط دبیر شورایاری منطقه و با حضور شهردار منطقه و معاونان وی و نیز سایر اعضای شورایاری منطقه ارائه شده سپس با بحث و بررسی اعضای شورای شهر به واکاوی نحوه حل مشکلات پرداخته می‌شد. موضوعی که با گذشت یک سال از فعالیت شورای ششم تاکنون به این مهم پرداخته نشده است.

5- برای اولین بار با رأی اعضای شورای شهر در دوره پنجم در بودجه سال‌های 98 اعتبارات توسعه محلی برای پروژه‌های کوچک‌مقیاس سطح محلات پیش‌بینی و تصویب شد. این روند در بودجه سال 1399 و 1400 نیز ادامه پیدا کرد و شهرداری موظف شد تا اعتبارات مربوط به توسعه پروژه‌های سطح محلات را در پروژه‌های مورد تأیید شورایاران به عنوان نمایندگان مردم محله هزینه کرده و صورت‌جلسه تأیید پروژه‌ها توسط شورایاران را به شورا ارائه کند. متأسفانه تلاش‌های شورای پنجم در پیش‌بینی پروژه‌های کوچک‌مقیاس سطح محلات با مشارکت تام شورایاران در سال 1401 ادامه پیدا نکرد و همه تلاش‌ها در مسیر توجه به تحقق بودجه‌ریزی مشارکتی عقیم ماند.

امیدوارم در چارچوب اختیارات شورا مجددا روزی شاهد حرکت به سمت اجرائی‌شدن بودجه‌ریزی مشارکتی که زمینه‌ساز تحول و اصلاح در نظام بودجه‌ریزی شهر و کشور است، باشیم تا در پرتو آن ضمن کاهش هزینه اداره شهرداری و دولت، منابع و اعتبارات به نیازهای واقعی و مشکلات اساسی مردم تخصیص یابند و «بودجه برای مردم» معنا یابد.