گزارش «شرق» از تحرکات اسرائیل در قفقاز و مناسبات پشت پرده باکو – تل‌آویو
ساخت اردوگاه موقت، یهودی‌سازی قفقاز یا برگ برنده انتخاباتی؟
پس از حمله پوتین به خاک اوکراین، شکاف روسیه و اسرائیل هر روز ابعاد جدیدی پیدا می‌کند و به همین دلیل هم عمیق‌تر می‌شود تا جایی که بسیاری از کارشناسان و ناظران امر معتقدند مناسبات دو طرف به یک نقطه بازگشت‌ناپذیر رسیده است که در میان‌مدت قابل ترمیم نیست. در تازه‌ترین مورد رسانه‌ها از تلاش اسرائیل برای حضور بیشتر در جمهوری آذربایجان با بهانه‌های تازه خبر دادند که این خبر در صورت صحت می‌تواند وضعیت ملتهب قفقاز و قره‌باغ را تشدید کند.
شرق: پس از حمله پوتین به خاک اوکراین، شکاف روسیه و اسرائیل هر روز ابعاد جدیدی پیدا می‌کند و به همین دلیل هم عمیق‌تر می‌شود تا جایی که بسیاری از کارشناسان و ناظران امر معتقدند مناسبات دو طرف به یک نقطه بازگشت‌ناپذیر رسیده است که در میان‌مدت قابل ترمیم نیست. در تازه‌ترین مورد رسانه‌ها از تلاش اسرائیل برای حضور بیشتر در جمهوری آذربایجان با بهانه‌های تازه خبر دادند که این خبر در صورت صحت می‌تواند وضعیت ملتهب قفقاز و قره‌باغ را تشدید کند. وبگاه میدل‌ایست مانیتور به نقل از روزنامه جروزالم‌پست روز شنبه هفته جاری نوشت که اسرائیل با بهانه کمک به یهودیان مقیم روسیه و انتقال آنها به خارج از این کشور، در تلاش است تا اردوگاه‌های موقتی را برای آوارگان در جمهوری آذربایجان برپا کند. در ادامه رسانه‌های اسرائیلی مدعی شده‌اند که تل‌آویو بودجه ۲۵ میلیون دلاری را برای یهودیان روسی که به دنبال مهاجرت هستند در نظر گرفته است. بهانه تل‌آویو در اجرای این طرح کمک به فرار یهودیان مقیم روسیه از عدم اعزام به جبهه نبرد با اوکراین در لباس ارتش روسیه است. در این میان آنچه که می‌تواند نگرانی جدی را برای بازیگران منطقه قفقاز و به‌خصوص ایران ایجاد کند، آن است که اساسا این خبر و ادعا در صورت واقعیت صرفا به ساخت و اسکان موقت یهودیان روس‌تبار مخالف پوتین در جمهوی آذربایجان محدود خواهد شد و پس از مهیاشدن بسترها امکان مهاجرتشان به سرزمین‌های اشغالی یا هر کشور دیگر فراهم است یا در یک سناریوی دیگر تل‌آویو با همراهی باکو به دنبال یهودی‌سازی منطقه قفقاز و تغییر بافت جمعیتی آن هستند؟
توافقات باکو – تل‌آویو
امکان تحقق سناریوی یهودی‌سازی قفقاز توسط اسرائیل با کمک جمهوری آذربایجان زمانی پررنگ می‌شود که به دنبال تلاش‌های تل‌آویو برای ساخت اردوگاه‌هایی با هدف اسکان آوارگان یهودی روس‌تبار در جمهوری آذربایجان اخیرا رسانه‌ها از توافقات دو طرف بین باکو و تل‌آویو در حوزه ترابری هوایی و امنیت سایبری خبر دادند. به گزارش خبرگزاری دولتی آذرتاج، رشاد نبی‌اف، وزیر توسعه دیجیتال و حمل‌ونقل آذربایجان چندی قبل در سفر به فلسطین اشغالی دیدارهای دوجانبه‌ای با مقام‌های اسرائیل برگزار کرد. در این سفر و بازدید، توافق‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین وزارت حمل‌ونقل جمهوری آذربایجان و وزارت حمل‌ونقل و ایمنی راه تل‌آویو امضا شد. بر این اساس، این توافق‌نامه سفرهای متقابل اتباع جمهوری آذربایجان و اسرائیل را تسهیل می‌کند. مراو میکائیلی، وزیر حمل‌ونقل و ایمنی راه اسرائیل نیز از روابط رو به رشد دو طرف ابراز خرسندی و از توافق‌نامه حمل‌ونقل هوایی قدردانی کرد. در این دیدار درباره همکاری‌های حمل‌ونقل اسرائیل و جمهوری آذربایجان تبادل نظر شد. در عین حال باکو و تل‌آویو روابط نظامی گسترده دارند به طوری که رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان اخیرا در یک اعتراف رسمی عنوان داشت که این کشور به طور گسترده از اسرائیل پهپادهای موسوم به «مهاجم آسمان» و «هاروپ» خریداری کرده است و این موضوع دیگر بر کسی پوشیده نیست؛ پهپادهایی که هم برای شناسایی و هم نبرد کاربرد دارند. به تازگی نیز الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در باکو با بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل دیدار و گفت‌وگو کرده بود.
تهران و مخالفت با استقرار هرگونه نیروی خارجی در منطقه
در پی انتشار این اخبار و دیگر تحولات مربوط به قفقاز جنوبی وزیر امور خارجه دولت رئیسی ابتدای هفته جاری و در پاسخ به تماس تلفنی جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، در مورد مهم‌ترین موضوعات در عرصه دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو و تبادل‌نظر کرد. امیرعبداللهیان حضور نیروهای بیگانه در قفقاز را نگرانی مشترک کشورهای منطقه دانست و بر مخالفت جمهوری اسلامی ایران با استقرار هرگونه نیروی خارجی در منطقه تأکید کرد. جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز در این گفت‌وگو روابط دو کشور را مهم و متین خواند. وی ضمن مخالفت با حضور نیروهای خارجی در منطقه، از موضع جمهوری اسلامی ایران در این زمینه حمایت کرد. حسین امیرعبداللهیان در این گفت‌وگو با اشاره به عمق روابط ایران و جمهوری آذربایجان، دیدار اخیر رؤسای جمهور دو کشور در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو کنفرانس سیکا در آستانه قزاقستان را مهم توصیف کرد. وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به تحولات اخیر در منطقه قفقاز، بر حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها از جمله جمهوری آذربایجان و ارمنستان تأکید کرد و این رویکرد را سیاست دائمی جمهوری اسلامی ایران دانست.
آیا لاپید به دنبال برگ برنده انتخاباتی است؟
با وجود آنکه اسرائیل طرح ساخت اردوگاه‌هایی در جمهوری آذربایجان برای آوارگان عمدتا یهودی روس‌تبار که در پی جنگ این کشور با اوکراین قصد مهاجرت به سرزمین اشغالی را دارند، کلید زده است، حتی با وجود شائبه تلاش برای یهودی‌سازی قفقاز، از آن سو می‌توان این اخبار و ادعاها را یک بازی سیاسی از سوی لاپید در آستانه انتخابات زودهنگام کنست دانست. به ویژه آنکه کابینه لاپید تصمیم دارد تا با اصلاح قانون موسوم به «قانون بازگشت» برای یهودیان، زمینه‌ای را فراهم آورد تا نسل چهارم بازماندگان یهودی روسیه نیز که قصد فرار از خدمت در ارتش روسیه و حضور در جبهه‌های جنگ با اوکراین را دارند، بتوانند به فلسطین اشغالی بگریزند.
بنا بر ادعای روزنامه جروزالم‌پست، کابینه اسرائیل در ابتدای ماه جاری میلادی طرحی را به تصویب رساند تا مهاجرت یهودیان روسیه به سرزمین اشغالی را تسهیل کند. موج اخیر مهاجرت یهودیان روسیه به فلسطین اشغالی پس از سال‌های فروپاشی شوروی سابق در دهه ۱۹۹۰، بزرگ‌ترین موج مهاجرت یهودیان روس‌تبار به این سرزمین به شمار می‌رود. براساس قانون به اصطلاح بازگشت به سرزمین اشغالی، تنها فردی که حداقل دارای یک جد یهودی باشد، می‌تواند تابعیت اسرائیل را به دست آورد. در همین رابطه آمارها و برآورد‌ها نشان می‌دهد که حداقل ۶۰۰ هزار یهودی ساکن در روسیه براساس این قانون قادر به مهاجرت به سرزمین اشغالی هستند. اما در مقابل چنین به نظر می‌رسد مسکو مشخصا پس از فرمان پوتین برای اعزام ۳۰۰ هزار سرباز ذخیره به جبهه‌های جنگ در اوکراین به سادگی اجازه خروج اتباعش را از خاک روسیه نمی‌دهد. حال باید دید که اساسا چنین طرحی از سوی لاپید تا چه اندازه امکان تحقق دارد؟ و آیا او می‌تواند از این موضوع به عنوان برگ برنده انتخاباتی استفاده کند؟
