بررسی جرائم اطفال و نوجوانان
طفل شخصی است که در سایه خانواده با تبیین روش‌های صحیح تربیتی بالنده می‌شود و در صورت تربیت‌نشدن صحیح، ممکن است از همان ابتدا دست به اعمالی بزند که جنبه مجرمانه داشته باشند.
طفل شخصی است که در سایه خانواده با تبیین روش‌های صحیح تربیتی بالنده می‌شود و در صورت تربیت‌نشدن صحیح، ممکن است از همان ابتدا دست به اعمالی بزند که جنبه مجرمانه داشته باشند. مسائل مربوط به اطفال و نوجوانان به لحاظ حقوقی اهمیت بسیاری دارد و هنگامی که مرتکب جرمی می‌شوند، موضوع اهمیت بیشتری نیز پیدا می‌کند؛ زیرا از یک طرف باید جامعه را از جرائم اطفال و نوجوانان مصون نگه داشت و از طرف دیگر اقدامات مؤثری در اصلاح و تربیت آنها انجام داد تا بیشتر به راه‌های مجرمانه کشیده نشوند. مهم‌ترین اقداماتی که در این راستا صورت می‌گیرد، بررسی شخصیت طفل یا نوجوان بزهکار و عوامل مؤثر در ارتکاب جرم و در نهایت راه‌حل‌هایی برای اصلاح و بازگشت او به اجتماع است. طبق قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 اطفال به سه دسته تقسیم می‌شوند:
الف- اطفال تا 9 سال: این افراد به علت نرسیدن به بلوغ و فقدان قوه تشخیص و تمییز، فاقد مسئولیت کیفری هستند.
ب- اطفال بین 9 تا 15 سال: در صورت ارتکاب جرائم تعزیری از سوی این افراد، مجازات بزرگسالان برای آنها اعمال نمی‌شود و در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز در نهایت به یک سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می‌شوند (ماده 88 قانون مجازات اسلامی).
ج- اطفال و نوجوانانی که هنگام وقوع جرم 15 تا 18 سال دارند: در مورد این افراد نیز مانند گروه دوم مجازات بزرگسالان اعمال نمی‌شود و در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز در نهایت به پنج سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می‌شوند (ماده 89 قانون مجازات اسلامی). در همه موارد ذکرشده، سن شمسی ملاک است.
رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان مستلزم وجود دادرسی ویژه برای آنان است؛ به همین دلیل امروزه یکی از پیشرفت‌های درخور توجه در حقوق کیفری کودکان، پیش‌بینی سیستم دادرسی مختص آنان است که مورد توجه و استقبال اکثر کشورها قرار گرفته است. به جرائم اطفال در دادسرا و دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می‌شود.
الف- دادسرای ویژه اطفال: در کنار دادگاه اطفال و نوجوانان شعبه‌ای از دادسرای عمومی و انقلاب با عنوان دادسرای ویژه نوجوانان به سرپرستی یکی از معاونان دادستان و با حضور یک یا چند بازپرس تشکیل می‌شود. تحقیقات مقدماتی درباره جرائم افراد 15 تا 18 سال از سوی این دادسرا انجام و سپس پرونده برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه ویژه اطفال فرستاده می‌شود. البته در این زمینه استثنا وجود دارد و آن این است که به جرائم زنا، لواط، سایر جرائم منافی عفت و نیز جرائم تعزیری درجه 7 و 8 طبق مواد 306 و 340 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 93 مستقیما در دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می‌شود.
ب- دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان: در هر حوزه قضائی شهرستان، یک یا چند شعبه دادگاه اطفال و نوجوانان بر حسب نیاز تشکیل می‌شود و تا زمانی که دادگاه اطفال و نوجوانان در محلی تشکیل نشده است، به همه جرائم اطفال و نوجوانان به‌جز جرائم مشمول ماده 315 این قانون، در شعبه دادگاه کیفری 2 یا دادگاهی که وظایف آن را انجام می‌دهد، رسیدگی می‌شود. تحقیقات مقدماتی اطفال
9 تا 15 سال مستقیما از سوی این دادگاه انجام شده و دادگاه در این زمینه همه وظایفی را که طبق قانون بر عهده ضابطان دادگستری و دادسرا است، انجام داده و پس از تکمیل تحقیقات مبادرت به رسیدگی و صدور رأی می‌کند. دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور یک قاضی مشاور تشکیل می‌شود و نظر مشاور مشورتی است و رئیس دادگستری یا رئیس کل دادگاه‌های شهرستان مرکز استان، در هر استان و هر حوزه حسب مورد، ریاست دادگاه‌های اطفال و نوجوانان را نیز بر عهده دارد.
مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان
برای رسیدگی به جرائم اطفال در جلسه رسیدگی یک مشاور نیز حضور دارد. طبق ماده 410 قانون آیین دادرسی کیفری این مشاوران از بین متخصصان علوم تربیتی، روان‌شناسی، جرم‌شناسی، مددکاران اجتماعی، دانشگاهیان و فرهنگیان آشنا به مسائل روان‌شناختی و تربیتی کودکان و نوجوانان اعم از افراد شاغل و بازنشسته انتخاب می‌شوند. طبق تبصره 2 ماده 315 قانون آیین دادرسی کیفری حضور مشاوران با رعایت شرایط مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری برای رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم آنان الزامی است. همچنین در صورتی که طفل متهم، مؤنث (دختر) باشد، حضور مشاور زن الزامی است.
