شتاب بازی‌های برجامی

این روزها که عملا مذاکرات برجام در سایه اعتراضات یک ماه اخیر و نیز موضوع ارسال پهپاد به روسیه به در بسته خورده است، تهران از مذاکره می‌گوید. این در حالی است که بسته‌های تحریمی اروپا و فشارها برای اجماع جهانی علیه ایران موجب شده مسیری برای مذاکره فراهم نباشد. با‌این‌حال دولت سیزدهم با طرح‌کردن آمادگی خود برای گفت‌وگو و مذاکره به دنبال  تعدیل فشارهاست.

در همین زمینه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه دولت سیزدهم، روز دوشنبه در نشست خبری در پاسخ به سؤالی درباره آخرین روند مذاکرات رفع تحریم‌ها اظهار کرد: «با مذاکراتی که صورت گرفته، زمینه برای جمع‌بندی توافق و بازگشت طرف‌ها به توافق فراهم است. صورت‌مسئله در این زمینه روشن است. جزئیات و گام‌هایی که باید برداشته شود، مشخص است و به نظر می‌رسد که در این زمینه اراده سیاسی آمریکایی‌ها محل تردید است و اگر آنها از اراده سیاسی لازم برخوردار باشند، زمینه برای انجام گام‌های بعدی جهت حصول توافق فراهم است». او در پاسخ به این سؤال که برخی می‌گویند در این زمینه ایران منتظر فر‌ارسیدن زمستان در اروپاست، گفت: «ما منتظر چیزی در این زمینه نیستیم. منتظر زمستان نیستیم و در اولین روزی که آمریکایی‌ها اراده خود را نشان دهند، ما می‌توانیم در مسیر حصول توافق حرکت کنیم. ما نیازمند هیچ بازه زمانی‌ای نیستیم. ما اثبات کرده‌ایم که پایبند به میز مذاکره هستیم. ما مذاکره برای مذاکره انجام نمی‌دهیم. مذاکره می‌کنیم که به اجرای توافق برگردیم. همان‌طور‌که پیش‌ازاین گفته‌ام ایران کشوری است که در عمل نشان داده که اگر توافق کند، به روند اجرای توافق پایبند است و به تعهدات خود عمل می‌کند و ما با طرفی مواجه هستیم که پیش‌ازاین از توافق خارج شده و به تعهدات خود عمل نکرده، در همین چارچوب برای توافق نیازمند تضمین هستیم که رفتار گذشته تکرار نشود». به فاصله ساعاتی پس از این اظهارنظرهای کنعانی، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در توییتی نوشت: «چنانچه از ابتدای مذاکرات رفع تحریم‌ها به‌صراحت اعلام شد، جمهوری اسلامی ایران آگاهانه و برای کسب منافع ملی به گفت‌وگوها ورود کرد و با توجه به فعال‌بودن این روند، تا زمان حصول توافق قوی میز مذاکرات را ترک نخواهد کرد». افزون بر اینها رئیس‌جمهور نیز در جمع مدیران ارشد رسانه‌های بین‌المللی عضو اتحادیه خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) به مذاکرات هسته‌ای ایران پرداخت و گفت: «ما به دنبال حق جمهوری اسلامی ایران هستیم. آنچه در برجام بود با نقض از سوی آمریکایی‌ها مواجه شد، اروپا هم به تعهدات خود عمل نکرد، فقط جمهوری اسلامی به تعهداتش عمل کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۵ بار به‌طور رسمی اعلام کرده که فعالیت‌های هسته‌ای ایران هیچ انحرافی ندارد؛ در مذاکرات نیز ایران حرف‌های خود را با منطق و استدلال بیان کرد و آمریکا باید تصمیم بگیرد؛ اما تأخیر می‌کند و زمان را می‌گذراند». رئیسی با تأکید بر اینکه ما مصمم هستیم که حقوق ملت را دنبال کنیم، افزود: «ایران رفع و خنثی‌کردن تحریم‌ها را هم‌زمان در دستور کار دارد. آمریکایی‌ها در مواجهه با ایران برای چندمین بار دچار خطا و اشتباه در برداشت شدند، جمهوری اسلامی ایران امروز قدرتمندتر از هر زمانی است و حضور بسیار مؤثری در منطقه داشته و بنا دارد این حضور قدرتمندانه را برای حمایت از مظلومان عالم و مردم تحت ستم و آزادی‌خواهان ادامه دهیم». در مقابل ایالات متحده موضعی متفاوت دارد. رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در گفت‌وگویی با شبکه سی‌ان‌ان گفت: «مذاکرات احیای برجام در‌حال‌حاضر حتی در دستور کار دولت بایدن قرار ندارد و کاخ سفید تمرکزی روی آن ندارد». مالی در ادامه تصریح کرد: «ما باید ببینیم که آیا این دولت ایران، دولتی است که می‌خواهد به یک توافق دست پیدا کند یا نه؟ اما در‌حال‌حاضر، تمرکز روی اتفاقاتی است که می‌افتد؛ چون مذاکرات متوقف شده است». نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، درباره وضعیت مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین مدعی شد: «دلیل اینکه مذاکرات در یک بن‌بست قرار دارد و دلیل اینکه پیش نمی‌رود، این است که ایران در دو ماه گذشته، موضعی در این مذاکرات اتخاذ کرده که واقعا مغایر با بازگشت به توافق است. آنها درخواست‌هایی مطرح می‌کنند که هیچ ارتباطی به برجام ندارند. تا زمانی که این‌طور باشد، مذاکرات در وقفه خواهد بود». آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، هم اعلام کرد که احیای توافق هسته‌ای برجام قریب‌الوقوع نخواهد بود. به گزارش رویترز، بلینکن جمعه گذشته عنوان کرد: «از نظر ایالات متحده دیپلماسی بهترین راه برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران است؛ اما به دلیل درخواست‌های اضافی ایران، احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را قریب‌الوقوع نمی‌داند». ساعاتی پیش از این موضع‌گیری بلینکن، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز در کنفرانس خبری درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران گفت: «درحال‌حاضر مشخص است که حصول توافق قریب‌الوقوع نیست. توافق در‌حال‌حاضر در دسترس نیست؛ چراکه تقاضاهای ایران از مرزهای برجام فراتر رفته‌اند. ما طی هفته‌های اخیر اخباری درخصوص آمادگی ایران برای تغییر رویه دریافت نکرده‌ایم». البته ند پرایس در نشست هفتگی خود با خبرنگاران که دیروز سه‌شنبه برگزارشد، در پاسخ به گفته وزیر امور خارجه ایران مبنی بر اینکه پیامی از آمریکا دریافت کرده که نشان می‌دهد واشنگتن برای دست‌یافتن به یک توافق در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای عجله دارد، گفت: «مسلما چنین پیامی به ایران داده نشده است. این گزارش‌ها به‌هیچ‌وجه صحت ندارند. پیام ما تنها این است که فرستادن سلاح به روسیه برای کشتن اوکراینی‌ها را متوقف کنید. پیام‌هایی که ما به‌طور علنی داده‌ایم و به‌طور محرمانه نیز منتقلش می‌کنیم، اینها هستند». این اظهارات پرایس به دنبال آن مطرح ‌شد که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، شنبه هفته جاری عنوان کرد: «سه روز پیش پیامی بین ما و طرف آمریکایی منعقد شد و ما پیامی از طرف آنها دریافت کردیم. آمریکایی‌ها در تبادل پیام‌ها حتی تعجیل دارند که هرچه زودتر به نقطه توافق برسیم». آن‌گونه که از سخنان مقامات کاخ سفید برمی‌آید، تا اطلاع ثانوی مذاکرات هسته‌ای در بن‌بست باقی خواهد ماند. البته پیش‌تر هم مشخص بود که دولت بایدن ادامه مذاکرات را تا پس از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به تعویق انداخته است. در کنار آن سرخوردگی و ناامیدی اروپا از ایران برای احیای برجام باعث شده است که مذاکرات هسته‌ای فعلا در سایه اعتراضات یک ماه گذشته و موضوع ارسال پهپاد ایران به روسیه قرار بگیرد؛ حال دولت سیزدهم که فرصت‌های پیشین توافق را یکی پس از دیگری از دست داد و به امید پاییز و زمستان سرد اروپا، تأخیر در مذاکرات را پیش گرفت و به توصیه روزنامه کیهان که خواستار توقف دوماهه گفت‌وگوها تا آغاز فصل سرما در قاره سبز بود، اکنون با وضعیت ادامه بن‌‌بست مذاکرات مواجه شده است.