اردوغان و چالش انتخابات

در‌حال‌حاضر ۶۰ میلیون رأی‌دهنده در ترکیه برای انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری که قرار است ژوئن ۲۰۲۳ برگزار شود، آماده می‌شوند. در‌حالی‌‌که ترکیه در آستانه صدمین سالگرد تأسیس خود قرار دارد، شاید این انتخابات مهم‌ترین انتخابات در این کشور باشد؛ چراکه برایند آن آینده سیاسی ترکیه را رقم خواهد زد. اینکه آیا مسیر حاکمیت مرد نیرومند به شیوه رجب طیب اردوغان را ادامه می‌دهد یا به روند دموکراسی بازمی‌گردد.

از دید بعضی‌ از تحلیلگران، با توجه به ۲۰ سال حکومت اقتدارگرایانه اردوغان، شکست او غیرممکن به نظر می‌رسد؛ اما با توجه به رکود اقتصادی موجود، بروز چندپارگی درون حزب حاکم و اتحاد شش حزب مخالف دارای دیدگاه‌های مختلف علیه اردوغان برای بازگرداندن دموکراسی پارلمانی، می‌توان پیش‌بینی کرد که او دیگر بالاترین شانس پیروزی را در اختیار نخواهد داشت. شاید ائتلاف احزاب مخالف بتواند در انتخابات پیروز شود و اردوغان را شکست دهد؛ ولی تنها پیروزی در انتخابات به معنای پیروزی در اهداف و برنامه‌ها نیست. با توجه به دیدگاه‌های سیاسی متناقض درون ائتلاف احزاب مخالف، به فرض اینکه اکثریت آرا را در انتخابات به دست آورد و حکومت تشکیل دهد، بیرون‌کشیدن ترکیه از بحران اقتصادی، اصلاح روند دموکراسی و بازگرداندن نظام پارلمانی به‌ جای نظام ریاستی، مسئولیت‌هایی‌ هستند که برآمدن از عهده آنها برای حکومت جدید، مانند پیروزی در انتخابات دشوار خواهد بود. نظر‌سنجی‌ها نشان می‌دهد محبوبیت حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در سال ۲۰۲۱، به سبب بحران اقتصادی و بالا‌رفتن میزان تورم و بی‌کاری، به‌ شکلی جدی پایین آمد. گرچه حزب عدالت و توسعه با حزب افراط‌گرای «جنبش قومی» ائتلاف کرد و از پشتیبانی آن برخوردار است، پیش‌بینی‌ می‌شود کسب ۵۰ درصد آرا در انتخابات آینده برای اردوغان دشوار باشد. در مقابل، نظرسنجی‌ها حاکی از این است که رقبای احتمالی اردوغان شانس بیشتری دارند. این در حالی است که همبستگی در اردوگاه مخالف اردوغان از چپ میانه به رهبری حزب «جمهوری مردم» از هر وقت دیگر بیشتر شده است. به‌همین‌ترتیب دو حزب منشعب از عدالت و توسعه، یعنی حزب آینده به رهبری احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر پیشین و حزب دموکراسی و پیشرفت به رهبری علی باباجان، وزیر خارجه پیشین، هر دو در کنار ائتلاف ملت قرار گرفته‌اند. از «حزب خوب ملی»، حزب «سعادت اسلام‌گرا» و «حزب دموکراسی» از راست میانه تشکیل شده است. با‌وجود‌این، اردوغان بخش بزرگی از رسانه‌های ترکیه را در اختیار دارد. از‌این‌رو احزاب مخالف باید خود را برای یک رقابت سخت و نفس‌گیر آماده کنند. البته ممکن است اردوغان برای جلب پشتیبانی رأی‌دهندگان قوم‌گرای داخل اردوگاه مخالفان، به سرکوب جدید کردها متوسل شود و فعالیت حزب دموکراتیک خلق‌ها را از طریق دادگاه قانون اساسی ممنوع کند یا برای جلب افکار عمومی، یک لشکرکشی دیگر در مرز سوریه انجام دهد. گذشته از آن، حزب عدالت و توسعه در همه مناطق ترکیه میلیون‌ها عضو دارد و روابطش با بقیه گروه‌های مردمی هم مستحکم است. درباره اینکه آیا اردوغان پشتیبانی کامل نهادهای امنیتی را هم با خود دارد یا خیر، نمی‌توان مطمئن بود؛ اما این نهادها در خاموش‌کردن اعتراض‌های احتمالی مردمی پس از برگزاری انتخابات، نقش کلیدی خواهند داشت. البته قرائن نشان می‌دهند که ممکن است در پارلمان آینده، تشکل سیاسی حاکم اکثریت را از دست بدهد. حتی برخی از تحلیلگران طرفدار حکومت ضمن اینکه از پیروزی احتمالی اردوغان سخن می‌گویند، اعتراف می‌کنند او با پارلمانی رو‌به‌رو خواهد شد که اکثریت آن در دست مخالفان است؛ اما در چارچوب نظام ریاستی فعلی، رئیس‌جمهوری برای تشکیل حکومت، به موافقت پارلمان نیازی نخواهد داشت و بدون نظارت جدی پارلمان، بر کشور حکومت خواهد کرد. نگران‌کننده‌ترین سناریو برای اردوغان شکست‌خوردن از نامزد ائتلاف ملت است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که احتمال دارد اردوغان از یکی از سه نامزد احتمالی ائتلاف مخالف یعنی کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و منصور یافاش، شهردار آنکارا، شکست بخورد. شکست اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری برای او ضربه بزرگی خواهد بود؛ چراکه منابع عمومی برای فعال نگه‌داشتن حزب عدالت و توسعه را از دست خواهد داد و به دلیل وضعیت سلامتی و بالابودن سنش، از رهبری مقتدرانه حزب برای مدت طولانی در جایگاه اپوزیسیون، ناتوان خواهد بود. اگرچه حزب عدالت و توسعه در اوج بحران اقتصادی از پشتیبانی نیرومند مردمی برخوردار بود، آینده آن بدون اردوغان نگران‌کننده است؛ چون حزب عدالت و توسعه این اواخر رنگ یک سازمان شخصی را به‌ خود گرفته و نهادهایش به‌شدت ضعیف شده است و در‌صورتی‌‌که از قدرت خارج شود و در جایگاه اپوزیسیون قرار گیرد، در حفظ جایگاه مردمی‌ خود با دشواری رو‌به‌رو خواهد شد. ترکیه این اواخر از هر لحاظ به‌ویژه از نگاه اقتصادی در حال عقب‌گرد است؛ اما به نظر می‌رسد تنها اندکی از نخبگان سیاسی به این موضوع اهتمام دارند. ترکیه از سیستم دموکراسی به نظام ریاستی دیکتاتوری تغییر کرد و اگرچه تا حدود زیادی، اردوغان مسئول این دگرگونی تأسف‌بار است، ائتلاف مخالف متشکل از شش حزب سیاسی موسوم به ائتلاف ملت نیز در این مسئولیت شریک است؛ زیرا نحوه کار این ائتلاف به گونه‌ای است که راه را برای یکه‌تازی اردوغان هموار می‌کند و در نتیجه احتمال دارد نظام استبدادی کنونی در ترکیه نهادینه شود. با پیروزی در انتخابات ۲۰۲۳، قدرت اردوغان بیشتر و دستش برای نهادینه‌کردن خودکامگی و بیرون‌کشیدن ترکیه از روند دموکراسی و لیبرالیسم بازتر خواهد شد. از‌این‌رو هر تیمی‌ که در انتخابات آینده برنده شود، مسئولیت دارد پیش از اینکه وقت از دست برود، این کشور را به روند دموکراسی بازگرداند.

منبع: ایندیپندنت