|

در میانه تنش میان آمریکا و روسیه و با هدف جلوگیری از بروز تنش هسته‌ای صورت می‌گیرد

محرمانه‌های واشنگتن و مسکو

ایالات متحده و روسیه با وجود تنش بر سر اوکراین، راه‌های ارتباطی برای جلوگیری از خارج از کنترل‌شدن این تنش را نبسته‌اند. یک روز پس از آنکه رسانه‌ها از پیام محرمانه کاخ سفید به اوکراین حامل توصیه و پیشنهاد به کی‌یف برای مذاکره با مسکو خبر دادند، وال استریت ژورنال در گزارشی فاش کرد که یک مقام ارشد کاخ سفید در‌حال گفت‌وگوهای فاش‌نشده با دستیاران ارشد ولادیمیر پوتین است.

محرمانه‌های واشنگتن و مسکو

ایالات متحده و روسیه با وجود تنش بر سر اوکراین، راه‌های ارتباطی برای جلوگیری از خارج از کنترل‌شدن این تنش را نبسته‌اند. یک روز پس از آنکه رسانه‌ها از پیام محرمانه کاخ سفید به اوکراین حامل توصیه و پیشنهاد به کی‌یف برای مذاکره با مسکو خبر دادند، وال استریت ژورنال در گزارشی فاش کرد که یک مقام ارشد کاخ سفید در‌حال گفت‌وگوهای فاش‌نشده با دستیاران ارشد ولادیمیر پوتین است. بر‌اساس این گزارش، جیک سالیوان، مشاور ارشد امنیت ملی جو بایدن، در ماه‌های اخیر با دستیاران ارشد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، گفت‌وگوهای محرمانه‌ای داشته تا خطر درگیری گسترده‌تر بر سر اوکراین را کاهش دهد و مانع استفاده مسکو از سلاح‌های هسته‌ای یا سایر سلاح‌های کشتار جمعی شود. بنا بر گفته برخی از مقام‌های آمریکایی، جیک سالیوان با یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین، در تماس بوده است. اوشاکوف پیش‌از‌این به‌عنوان سفیر در واشنگتن خدمت می‌کرد. این منابع افزودند که سالیوان با نیکولای پاتروشف، همتای خود در دولت روسیه، هم صحبت کرده است. هدف از این گفت‌وگوها، محافظت در برابر خطر تشدید تنش و باز نگه‌داشتن کانال‌های ارتباطی اعلام شد؛ نه بحث درمورد حل‌وفصل جنگ در اوکراین.

آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی، در پاسخ به این سؤال که آیا جیک سالیوان با اوشاکوف یا پاتروشف گفت‌وگو داشته است، گفت: «مردم خیلی چیزها می‌گویند». او از اظهارنظر بیشتر در این زمینه خودداری کرد. کرملین نیز به درخواست برای اظهار‌نظر در این زمینه پاسخ نداد. کاخ سفید همچنین هیچ تماسی بین مشاور ارشد امنیت ملی آمریکا و مقام ارشد روسیه را به‌طور علنی تأیید نکرد. با‌این‌حال منابع اطلاعاتی می‌گویند گفت‌وگوهای اعلام‌نشده درحالی صورت گرفتند که تماس‌های دیپلماتیک سنتی بین واشنگتن و مسکو کاهش یافته و پوتین و دستیارانش اشاره کرده‌اند که او ممکن است برای حفاظت از خاک روسیه به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای متوسل شود. با وجود حمایت ایالات متحده از اوکراین و اقدام‌های تنبیهی علیه روسیه پس از تهاجم به کی‌یف، در شرایطی که روابط آمریکا و روسیه در پایین‌ترین سطح خود از زمان پایان جنگ سرد قرار دارد، کاخ سفید اعلام کرده که حفظ سطحی از تماس با مسکو برای دستیابی به برخی از منافع امنیت ملی متقابل ضروری است. چندین مقام آمریکایی گفتند که جیک سالیوان در داخل دولت به دلیل فشار‌ آوردنش برای ایجاد خط ارتباطی با روسیه شناخته شده است؛ حتی در شرایطی که دیگر سیاست‌مداران ارشد معتقدند مذاکرات در فضای سیاسی و نظامی کنونی موفق نخواهد بود. این منابع اطلاعاتی، تاریخ و شماره تماس‌های مشخصی ارائه نکردند و این را هم نگفتند که آیا تماس‌ها میان سالیوان و مشاوران پوتین سازنده بوده‌ است یا خیر. جو بایدن در سال اول ریاست‌جمهوری خود، به دنبال برقراری ارتباط با پوتین بود. این تلاش در نشستی در ژنو در ژوئن ۲۰۲۱ به اوج خود رسید. با‌این‌حال، هنگامی که اطلاعات ایالات متحده نشان داد، نیروهای روسیه در‌حال آماده‌شدن برای حمله به اوکراین‌اند، ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا، در اوایل نوامبر ۲۰۲۱ به مسکو فرستاده شد تا به پوتین درمورد این تهاجم هشدار دهد. رئیس‌جمهوری آمریکا دو بار در دسامبر ۲۰۲۱ و بار دیگر در فوریه ۲۰۲۲ با پوتین صحبت کرد تا از حمله به اوکراین جلوگیری کند و در همان زمان، دیپلمات‌های آمریکایی با همتایان روسی خود مذاکره می‌کردند. پس از حمله نیروهای روسی به اوکراین در ۲۴ فوریه، تماس‌های دیپلماتیک و نظامی بین دو طرف به‌شدت کاهش یافت. جیک سالیوان که در هماهنگی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت بایدن در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین نقش مهمی ایفا کرد، در تلاش‌های دیپلماتیک شرکت داشت. از‌جمله این تلاش‌ها می‌توان به سفر او به کی‌یف برای گفت‌وگو با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین و الکسی رزنیکوف، وزیر دفاع، اشاره کرد. چنین دیدارهایی را به‌طور سنتی وزرای خارجه یا دفاع برگزار می‌کنند. به گفته یک مقام آمریکایی، سالیوان با رهبران اوکراین صحبت کرده و از آنها خواسته است تمایل خود را برای حل این مناقشه آشکارا اعلام کنند. این مقام افزود که ایالات متحده، اوکراین را برای مذاکره تحت فشار قرار نمی‌دهد؛ بلکه به متحدان خود نشان می‌دهد به دنبال راه‌حلی برای درگیری‌‌هایی است که بر قیمت‌های جهانی نفت و مواد غذایی تأثیر گذاشته است.

واشنگتن پست پیش‌تر نیز از تلاش‌های سالیوان برای متقاعدکردن مقام‌های اوکراینی برای جست‌وجوی راه‌حل گزارش داده بود. زمانی که پوتین و دستیاران ارشد او در ماه سپتامبر اشاره کردند که روسیه ممکن است از تسلیحات هسته‌ای استفاده کند، جیک سالیوان گفت که دولت بایدن «مستقیما و به طور خصوصی در سطوح بسیار بالا با کرملین ارتباط برقرار کرده است و هشدار داد هرگونه استفاده از سلاح‌های هسته‌ای پیامدهای فاجعه‌باری برای روسیه خواهد داشت». در آن زمان، کاخ سفید از توضیح اینکه چطور چنین پیامی را ابلاغ کرده است، خودداری کرد. لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده و چند نفر از همتایان کشورهای متحد آمریکا ماه گذشته با وزیر دفاع روسیه، سرگی شویگو، صحبت کردند. این گفت‌وگو پس از آن انجام شد که مسکو مدعی شد کی‌یف در‌حال آماده‌شدن برای استفاده از بمب کثیف است. بنا بر اعلام پنتاگون، تماس اولیه را (که اولین گفت‌وگوی آنها از ماه می ‌بود)، آستین گرفت تا بر اهمیت حفظ خطوط ارتباطی تأکید کند و سپس شویگو تماس دوم را برقرار کرد. بنا بر اعلام کاخ سفید، در گفت‌وگوی ماه مارس مشاور ارشد امنیت ملی جو بایدن با پاتروشف، سالیوان به این مقام روسی گفت نیروهای مسکو باید حمله به شهرها و روستاهای اوکراین را متوقف کنند. او همچنین به کرملین هشدار داد که از سلاح‌های شیمیایی یا بیولوژیکی استفاده نکند. پاتروشف که در دهه ۱۹۷۰ به کاگ‌ب پیوست و از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۸ مدیر سرویس امنیت فدرال شد، از نظر مقام‌های آمریکایی یک تندرو شناخته می‌شود که در ایجاد بسیاری از سوء‌ظن‌های پوتین به ایالات متحده سهیم است. در همین حال، در بیانیه روسیه درمورد مکالمه ماه مارس بین سالیوان و پاتروشف آمده است که این گفت‌وگو به ابتکار ایالات متحده انجام شد و پاتروشف بر لزوم توقف حمایت واشنگتن از «نئونازی‌ها» و «تروریست‌ها» در اوکراین و همچنین امتناع از ادامه ارائه تسلیحات به کی‌یف تأکید کرد. حتی با بدترشدن روابط واشنگتن و مسکو، ایالات متحده به دنبال حفظ برخی زمینه‌های همکاری از‌جمله در زمینه کنترل تسلیحات راهبردی و ایستگاه فضایی بین‌المللی بوده است. واشنگتن و مسکو به «پیمان استارت نو» ملحق شده‌اند که تسلیحات هسته‌ای دوربرد آمریکا و روسیه را محدود می‌کند و قرار است در سال ۲۰۲۶ منقضی شود. به گفته مقام‌های آمریکایی و بنا بر گزارش یک رسانه روسی، مقام‌های ایالات متحده و روسیه قصد دارند جلساتی با کمیسیون مشورتی دوجانبه برگزار کنند تا درباره این معاهده بحث کنند. به گفته مقام‌های آمریکایی، یکی از اهداف این گفت‌وگو، مذاکره درمورد از‌سرگیری بازرسی‌ها تحت «پیمان استارت نو» است که با شروع همه‌گیری کووید-۱۹ به حالت تعلیق درآمد.

در‌حالی‌که سوئیس میزبان سنتی این مذاکرات بود، مسکو اعلام کرد که دیگر آن را کشوری بی‌طرف نمی‌داند؛ زیرا مانند سایر کشورهای اروپایی، در پی حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های اقتصادی اعمال کرده است. از سوی دیگر، به گفته مقام‌ها، تحریم‌های غرب امکان سفر را برای روس‌ها پیچیده کرده‌اند؛ بنابراین برای برگزاری این نشست در اواخر نوامبر در قاهره، برنامه‌هایی درحال اجراست. با تمام اینها، وزارت خارجه آمریکا و دولت روسیه از اظهارنظر درباره این دیدارها خودداری کرده‌اند.