ساز همیشه ناکوک هوای پایتخت

‌شرق: 264 روز از سال 1401 گذشته و در این مدت پایتخت تنها دو روز هوای پاک را تجربه کرده است. از ابتدای سال تاکنون ۱۴۴ روز هوا قابل قبول بوده است. ۱۰۲ روز هوا برای گروه‌های حساس ناسالم بود. ۱۰ روز هوا برای همه افراد جامعه ناسالم بود. دو روز هوا بسیار ناسالم و دو روز هم این شهر هوای خطرناک را پشت سر گذاشته است. در چهار سال گذشته هم تعداد روزهای پاک تهران فقط 36 روز بوده است. پاییز تهران معروف است؛ همان‌طور که شانه به شانه برگ‌های زرد و نارنجی جلو می‌رود، وارونگی هوا و آلودگی را هم یدک می‌کشد و راه نفس را به روی شهروندان می‌بندد. در یکی، دو روز گذشته هم به علت افزایش غلظت آلاینده‌ها، کیفیت هوا کاهش پیدا کرده و دیگر فقط موضوع کودکان و گروه‌های حساس مطرح نیست. این وضعیت برای تمام گروه‌های سنی خطرناک است و البته قصه جدیدی هم نیست. دیروز میانگین شاخص آلودگی هوای تهران به عدد ۱۵۱ در شرایط ناسالم قرار داشت و شاخص منطقه ۱۹ تهران روی عدد ۲۲۰ به وضعیت «بسیار ناسالم» رسیده بود. برای همین اعلام شد که با ادامه‌داربودن این شرایط احتمال دارد جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوا تشکیل شود تا برای امروز، شنبه، تصمیم‌گیری کنند. سازمان هواشناسی هم طبق معمول توصیه‌هایی دارد؛ کاهش تردد خودروها و کنترل فعالیت واحدهای صنعتی، مدیریت منابع آلاینده، تأکید بر عدم تردد غیرضروری برای تمام گروه‌ها، پرهیز از فعالیت فیزیکی و ورزشی در فضای باز و اتخاذ تدابیر مدیریتی لازم برای جلوگیری از افزایش غلظت آلاینده‌ها تا حد بسیار ناسالم. ماجرایی که چند سالی است دوره می‌شود و تاکنون هم راه‌حلی برای این مشکل مهم پایتخت پیدا نشده است. بد ماجرا اینکه مدتی است آلودگی هوا زودتر از موعد مقررش که معمولا فصل خزان است، سر می‌رسد. مثلا امسال تیر‌ماه، اولین ماه فصل تابستان، 29 روز هوای تهران آلوده بود و یعنی دیگر از زنگ هشدار و آلارم‌های معمول هم گذشته است. گرچه در سال‌های اخیر راه‌ها و ایده‌های مختلفی برای کنترل آلودگی هوای پایتخت مطرح شده، اما تاکنون هیچ‌کدام آنها کارگر نبوده و گره کور آلودگی هوای تهران را باز نکرده است. 25 آبان امسال، رضا بیانی، مدیر‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران گسترش فضای سبز و همکاری و مشارکت همه مردم و مسئولان در نگهداری فضاهای سبز را راحت‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا دانسته و گفته بود: «در راستای ماده ۳ قانون حفاظت و بهره‌برداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و دستورالعمل احاله طرح‌های جنگل‌کاری و پارک‌ها در چارچوب ارائه طرح برابر شرح خدمات، این امر در کوتاه‌ترین زمان با همکاری ادارات مربوطه محقق می‌شود». اما جالب اینکه علیرضا زاکانی که 11 شهریور 1400 سکانداری شهرداری تهران را به دست گرفته است، همین دو هفته پیش در حاشیه جلسه هیئت دولت و در جمع خبرنگاران گفته بود: «شهرداری تهران مسئول مستقیم مقابله با آلودگی هوا نیست». جمله‌ای که با واکنش‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی همراه بود. زاکانی در توضیحاتی گفته بود: «۲۲ دستگاه در این زمینه مسئولیت دارند، اما شهرداری تهران برای این کار توسعه حمل‌ونقل عمومی را در دستور کار قرار داده تا بتوان تردد خودروهای شخصی را نیز کاهش داد. همچنین هزارو ۵٠٠ هکتار فضای سبز در ۱۵ اسفند امسال افتتاح می‌شود و امیدواریم میزان فضای سبز پیرامونی و داخل شهر تهران را به بیش از ۶۱ هزار هکتار برسانیم». اما یکی از دلایل اینکه معمولا کمیت هوای تهران و سایر کلان‌شهرها لنگ می‌زند، ماجرای بودجه است. تا جایی که اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارشی را درباره ۱۵ راهکار کم‌هزینه و زودبازده برای کاهش آلودگی هوا در کلان‌شهرها منتشر و اعلام کرده است که با اجرای این راهکارها، انتشار آلاینده‌های گازی به میزان ۲۷.۸ درصد و انتشار ذرات معلق به میزان ۱۹.۶ درصد در کلان‌شهر تهران کاهش خواهد یافت. البته در گزارش این مرکز آمده است که اجرای این راهکارها به ۱۰.۷ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز خواهد داشت، اما با اجرای آنها ۱۷.۶ هزار میلیارد تومان در طول یک سال از محل کاهش آلودگی هوا و عوارض ناشی از آن برای دولت عایدی اقتصادی ایجاد خواهد شد و بنابراین اجرای راهکارهای ۱۵گانه پیشنهادی برای دولت به‌صرفه خواهد بود. با این حال یوسف رشیدی، پژوهشگر حوزه آلودگی هوا و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به ایلنا گفته است: «با توجه به مشکلات اقتصادی شدید و کسری بودجه دولت، در شرایط فعلی باید به جای اجرای راهکارهای هزینه‌بر و غیرقابل اجرا، به فکر عملیاتی‌کردن برنامه‌هایی باشیم که بدون صرف اعتبارات دولتی، به شکل محسوس در کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها نقش داشته باشند. او گفته مادام‌العمرشدن گارانتی کاتالیست خودروها توسط شرکت‌های خودروساز، یکی از همین راهکارهایی است که اصطلاحا از نظر مالی خودگردان هستند، یعنی بدون دریافت بودجه مستقیم دولت می‌توانند هزینه خود را تأمین کنند. باید دید راهکار جدی و عملی دستگاه‌های مسئول در این رابطه چه خواهد بود.