چگونه از خودم در مقابل خشونت خانگی محافظت کنم؟

مائده پروین: بسیاری از زنانی که از سوی همسر خود مورد آزار و خشونت قرار می‌گیرند، چنین مسئله‌ای را اساسا انکار می‌کنند و برای خروج از این وضعیت تلاشی نمی‌کنند. اگرچه هیچ دلیل جامعی برای این موضوع وجود ندارد‌ اما این رفتار به‌ویژه در جوامعی که فقدان حمایت اجتماعی و قانونی از چنین زنانی وجود دارد، گاهی به‌دلیل تهدید به اعمال خشونت بیشتر در آینده‌ و گاه به دلیل ترس ازدست‌دادن حمایت‌های مالی همسر زمانی‌ که او تنها منبع تأمین مالی خانواده و حمایت از فرزندان باشد، روی می‌دهد، زیرا در این‌ صورت تحمل رفتارهای آزارگرانه کم‌هزینه‌تر از فقر یا عدم امنیت اجتماعی به‌ نظر می‌رسد. اگر شما توسط همسرتان مورد خشونت قرار گرفته‌اید، باید بدانید داشتن احساسات متناقض درباره رابطه زناشویی‌تان عجیب و غیرطبیعی نیست. ممکن است گیج‌ باشید و احساس کنید قدرت تصمیم‌گیری‌تان را از دست داده‌اید. این نوشتار که پیش‌تر در خبرآنلاین منتشر شده به شما کمک می‌کند تا دید روشنی از وضعیتی که در آن قرار دارید به‌دست آورید و نسبت به حقوق خود و امکان‌های مختلف دریافت کمک آگاه شوید.

برخلاف گذشته، امروزه دیگر واردکردن جراحت فیزیکی به دیگران تنها مصداق خشونت در نظر گرفته نمی‌شود. خشونت دایره گسترده‌ای از رفتارهای آزارگرانه مانند رفتارهای کنترلگر، آزار روانی، خشونت جنسی و در‌نهایت آسیب‌های جسمی را شامل می‌شود. یک رابطه زناشویی نابهنجار که در آن زن توسط همسر خود مورد رفتارهای آزارگرانه و خشونت‌آمیز قرار می‌گیرد ممکن است تنها ذیل یکی از این عنوان‌ها قرار بگیرد یا موارد دیگر را نیز شامل شود. گاهی دامنه این رفتارها به قدری گسترده است که فرزندان خانواده نیز مورد آسیب قرار می‌گیرند. مصرف الکل و مواد روان‌گردان یا مشکلات سلامت روان درمان‌نشده مانند افسردگی یا سابقه اقدام به خودکشی دو ماشه‌چکان مشترک در اغلب موارد مربوط به خشونت خانگی است. این موارد قدرت قضاوت را مختل می‌کند، بازدارندگی را کاهش و پرخاشگری را افزایش می‌دهد. مقصردانستنِ خود در زنانی که مورد خشونت خانگی قرار گرفته‌اند، بسیار شایع است. ممکن است شریک زندگی شما با گفتن جمله‌هایی مانند «تقصیر خودت بود، اگر فلان کار را نمی‌کردی این اتفاق نمی‌افتاد» تلاش کند تا رفتار خود را توجیه کند و توپ را در زمین شما بیندازد؛ اما واقعیت این است که شما هرگز مقصر رفتار نابهنجار شخص دیگری نیستید و هیچ‌کس حتی نزدیک‌ترین فرد زندگی‌تان تحت هیچ شرایطی حق آزاردادن یا تهدید شما به این کار را ندارد. موضوع این نیست که شما چه رفتاری انجام داده‌اید یا علایق و اخلاق خاص شما چیست، از حقوق ابتدایی شما در زندگی مشترک دریافت احترام بی‌قید‌و‌شرط از شریک زندگی‌تان است. تجربه‌کردن خشونت جسمی، روانی، جنسی و... از جانب شریک زندگی‌تان می‌تواند اوضاع را بسیار پیچیده و گیج‌کننده جلوه دهد و قدرت پیش‌بینی‌کردن آینده را از شما بگیرد. وقتی همسرتان شما را به‌طور‌جدی آزار داده است، نمی‌دانید باید منتظر چه چیزی باشید، پایان این رفتار یا تکرار دوباره آن در آینده دور یا نزدیک؟ این افکار و تردید زمانی تشدید می‌شود که این اتفاق برای اولین‌بار رخ داده باشد. آمار و پرونده‌های پرشمار خشونت خانگی در ایران و سایر نقاط دنیا نشان می‌دهند که اگر همسرتان یک بار شما را مورد خشونت قرار دهد، بسیار محتمل است که بار دیگر رفتار خود را تکرار کند. حتی اگر ابراز پشیمانی کند یا به شما قول بدهد که دیگر چنین رفتاری را تکرار نمی‌کند.

زنانی که در نوجوانی ازدواج کرده‌اند یا آنهایی که هیچ اطلاعی از موضوع خشونت خانگی ندارند، ممکن است تصور کنند رفتارهای کنترلگر یا حتی آزاردهنده همسرشان نشانه عشق یا غیرت آنهاست. به‌‌ویژه زمانی که آنها بعد از یک واقعه خشونت‌آمیز تلاش می‌کنند با بهانه‌‌آوردن، عذرخواهی‌کردن و وعده تغییردادن، اوضاع را توجیه کنند یا حتی آن را عادی و بی‌اهمیت جلوه دهند. اما یک رابطه بهنجار و سالم، رابطه‌ای نیست که در آن یکی از طرفین کنترل شود، آسیب ببیند یا تحقیر شود. در چنین رابطه‌ای بسیار بعید و دشوار است که وعده تغییر بدون دریافت کمک‌های حرفه‌ای از جانب روان‌شناس یا مشاور عملی و صادق باشد. اصلاح یا خروج از رابطه‌ای که در آن خشونت روی می‌دهد ممکن است برای شخص آسیب‌دیده ترسناک یا حتی غیرممکن به‌ نظر برسد. طبیعی است که شما از عکس‌العمل همسرتان بترسید یا احتمال دهید این اقدام شما با رفتارهای تلافی‌جویانه او روبه‌رو شود. حتی ممکن است از تصور آینده بدون او، احساس ناامنی کنید و اگر هیچ منبع درآمد مستقلی ندارید، نگرانی‌های مالی به سراغتان بیاید. به‌علاوه حضور فرزند می‌تواند تردید شما درباره هر تصمیمی را چند برابر کند. باید به‌خاطر داشته باشید در یک رابطه کنترل‌گرانه و آزاردهنده، کودکان نیز آسیب می‌بینند که گاه جبران آن بسیار دشوار و زمان‌بر است. هرگز قدرت خودتان را دست‌کم نگیرید و فراموش نکنید افرادی آموزش دیده‌اند تا به شما برای طی‌کردن این مسیر کمک‌ کنند.

به خودتان باور داشته باشید: حفظ خودباوری و اعتمادبه‌نفس در رابطه‌ای که مکررا آزار می‌بینید یا به آن تهدید می‌شوید، بسیار دشوار است. طبیعی است از کسی که شما را آزار می‌دهد بترسید، احساس ناامنی کنید و فکر کنید به‌قدری آسیب دیده‌اید که توان کمک‌کردن به خودتان را از دست داده‌اید؛ اما در حقیقت شما فقط به کمی زمان نیاز دارید تا از آشفتگی خارج شده و مجددا به احساساتتان مسلط شوید. هرکس مسئول رفتارهای خود است و رفتار خشن و آسیب‌رسان دیگران تقصیر شما نیست. خودتان را به‌خاطر آن سرزنش نکنید و مقصر ندانید. به‌خاطر داشته باشید افرادی که به دیگران آسیب می‌زنند و رفتارهای خشن از خود نشان می‌دهند، از مشکلات و اختلالات روان‌شناختی رنج می‌برند و بهبود آنها منوط به دریافت مداخلات حرفه‌ای است.

درخواست کمک کنید: حتما در زندگی‌تان افرادی حضور دارند که مشتاق کمک‌کردن به شما باشند‌ اما ازآنجایی‌که وضعیت موسوم به خشونت خانگی غالبا پشت درهای بسته خانه اتفاق می‌افتد، حتی نزدیک‌ترین افراد خانواده و دوستانتان بدون آنکه خودتان چیزی بگویید، متوجه اوضاع شما نخواهند شد. مطرح‌کردن موضوع با شخصی که به آن اعتماد دارید، به شما کمک می‌کند آرام شوید و احساس امنیت کنید. کسی را انتخاب کنید که به تصمیم شما احترام می‌گذارد و قادر است بدون قضاوت‌کردن، به حرف‌هایتان گوش دهد. این فرد می‌تواند دوست یا عضوی از خانواده شما باشد. بهتر است پیش از شروع گفت‌وگو انتظارتان از طرح این مسئله را روشن کنید تا هر دو‌ شما در وضعیت بهتری قرار بگیرید.

اورژانس اجتماعی را بشناسید: در شرایط بحرانی با اورژانس اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرید. تیم اورژانس اجتماعی که متشکل از روان‎‌شناس و مددکار اجتماعی است، به محض تماس شما وارد عمل شده و اقدامات ضروری و مداخلات اورژانسی را انجام می‌دهد. این شماره را به خاطر بسپارید و به فرزندتان نیز آموزش دهید که در صورت تنهابودن در منزل و قرارگرفتن در معرض خطر، سریعا با این شماره تماس بگیرند و درخواست کمک کنند. مداخله پزشکی/ روان‌شناختی دریافت کنید: اگر در جریان درگیری با همسرتان دچار آسیب فیزیکی شدید، حتما آن را پیگیری کنید. رهاکردن درد جسمانی، زخم، شکستگی، سوختگی و سایر آسیب‌های احتمالی می‌تواند شرایط را برایتان دشوارتر کند. از علائم و نشانه‌های بیماری‌هایی که از طریق رابطه جنسی محافظت‌نشده انتقال می‌یابد نیز آگاه باشید. هپاتیت نوع ب و HIV از جمله این موارد است که باید حتما از طریق انجام آزمایش‌های مربوطه و پزشک متخصص پیگیری شود.

برخلاف صدمات جسمی که آثار آن بلافاصله قابل مشاهده است، آسیب‌های روانی در طول زمان، بر بهزیستی روانی و کیفیت زندگی شما اثر می‌گذارند. نشانه‌های اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی از شایع‌ترین شکایت‌های زنان قربانی خشونت خانگی است. ازاین‌رو مراجعه به روان‌شناس و دریافت کمک حرفه‌ای به‌طور چشم‌گیری می‌تواند به بهبود وضعیت شما کمک کند.

گام‌های بعد را برنامه‌ریزی کنید: تجربیات و شناختی که از زندگی خود و همسرتان دارید، شما را به بهترین شخص برای تصمیم‌گیری درباره زندگی‌تان تبدیل می‌کند. حالا که تصمیم گرفته‌اید رابطه‌تان را اصلاح و از خود محافطت کنید، بهتر است برای مسیر پیش‌رو برنامه‌ریزی کنید. گام‌های آتی شما باید هرچه‌بیشتر واقع‌گرایانه و متناسب با شرایط خاص زندگی شخصی و نیازهای شما باشد. می‌توانید از راهنمایی‌های خانواده‌ درمان‌گران بهره بگیرید، مشاوره‌های حقوقی دریافت کنید و با افرادی که شرایطی مشابه شما داشته‌اند صحبت کنید تا به نقشه عمل جامعی برسید.