برجام؛ گروگان سیاسی غرب

‌شرق: بعد از مطرح‌شدن ادعای غنی‌سازی 84‌درصدی در تأسیسات هسته‌ای ایران از سوی بلومبرگ و حضور بازرسان آژانس برای بررسی این موضوع، طیفی از تحلیلگران و ناظران معتقدند در صورت ادامه این وضعیت در آستانه نشست فصلی شورای حکام، احتمال وقوع سناریوهای ضدایرانی بسیار بالاست. به همین دلیل تهران به موازات افزایش همکاری‌ها با آژانس، دست به روشنگری‌هایی در‌این‌باره زده است. افزون بر مواضع محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، بهروز کمالوندی، سخنگوی این سازمان نیز در مصاحبه‌ای تلویزیونی به برخی ابهام‌ها و سؤال‌ها پاسخ داد. کمالوندی مشخصا درباره غنی‌سازی 84‌درصدی گفت: «اخیرا نشریه بلومبرگ مطلبی را منتشر کرده است و آنها موضوع جدیدی را ضد‌ایران مطرح کرده‌اند. آنها مدعی شده‌اند ایران غنی‌سازی ۸۴‌درصدی را آغاز کرده است. اول از همه باید بگویم این غنی‌سازی نبود‌ بلکه بخشی از اتم بود که حتی نمی‌توان آن را در زیر میکروسکوپ مشاهده کرد. آنها حالا مدعی شده‌اند این ذره را دیده‌اند و مدعی مشاهده آن شده‌اند. حتی اگر این موضوع را مشاهده کرده باشند، این یک موضوع طبیعی است».

سخنگوی سازمان انرژی اتمی برای روشنگری عنوان می‌‌کند: «غنی‌سازی ما در ۶۰ درصد است. ما اگر بخواهیم بیشتر غنی‌سازی کنیم، آن را اعلام می‌کنیم و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. ما هنوز این احساس را نداریم که غنی‌سازی را بیشتر انجام دهیم. اگر بخواهیم اورانیوم را 20 درصد بیشتر غنی‌سازی کنیم، به آسانی آن را اعلام می‌کنیم. به‌خوبی مشاهده می‌شود که یک توطئه در اینجا در جریان است. در موارد گذشته آژانس اعلام کرده است گزارشی را آماده می‌کند و این گزارش را به اعضای آژانس می‌دهد. متأسفانه گزارش‌ها را همین اعضا در اختیار رسانه‌ها می‌گذارند. آنها این ادعاها را مطرح می‌کنند که کاملا نادرست هستند». البته کمالوندی عنوان کرد تهران در نامه‌ای به سؤالات آژانس پاسخ داده است اما به گفته او محتوای این نامه افشا شده است. با همین نگاه، سخنگوی سازمان انرژی اتمی معتقد است‌ «اگر در گذشته آژانس مدعی بود که گناهکار نیست اما در این مورد کاملا گناهکار است. مکاتبات ما باید محرمانه باشد، اما این‌گونه نیست. سؤالات آنها در رسانه‌ها منتشر می‌شود، اما پاسخ‌های ما منتشر نمی‌شوند. این، فضایی را برای آنهایی فراهم می‌کند که می‌خواهند ایران را متهم کنند. آنها هم‌اکنون ایران را متهم کرده‌اند که تعهدات خود را نقض و به پادمان‌ها بی‌احترامی کرده است. ما تاکنون ۱۵ گزارش به آژانس ارائه و اعلام کرده‌ایم ایران کاملا به تعهدات خود عمل کرده است. با توجه به تجربیات دیپلماتیکی که دارم، هیچ منطقی در اقدامات آژانس مشاهده نمی‌شود. در پس این موارد اهداف سیاسی وجود دارد. هدف آنها بد جلوه‌دادن چهره جمهوری اسلامی ایران است». کمالوندی به ادعای رافائل گروسی مبنی بر انجام تغییراتی در تأسیسات فردو هم جواب داد و عنوان کرد: «اخیرا آژانس مدعی شده است ما وضعیت زیرساخت‌ها برای غنی‌سازی را در تأسیسات فردو تغییر داده‌ایم تا غنی‌سازی ۶۰ درصد را انجام دهیم. آژانس اعلام کرده است ما این موضوع را اعلام نکرده‌ایم. ما به آژانس پاسخ داده‌ایم و اعلام کرده‌ایم که زیرساخت‌های غنی‌سازی را تغییر نداده‌ایم. ما گفتیم که زیرساخت‌های غنی‌سازی ما به گونه دیگری است. شاید از نظر شما این تغییرات در رابطه با غنی‌سازی متفاوت باشد. ورودی و خروجی ممکن است متفاوت باشد. زمانی که تغییراتی در زیرساخت‌های غنی‌سازی انجام می‌شود، شما باید این موضوع را با آژانس مورد بررسی قرار دهید. شما باید جزئیات پادمان‌ها با آژانس را مورد بررسی قرار دهید. شما باید در رابطه با این مسائل شفاف باشید». در ادامه سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران خاطر‌نشان کرد‌: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ابتدا و زمانی که برای بازدید آمد، موارد زیادی بازدید انجام داد. آنها اعلام کردند تغییراتی در زیرساخت‌ها انجام شده است اما باید بگویم زیرساخت‌ها تغییر نکرده است. هیچ تغییری ایجاد نشده است. ما به آنها گفتیم که بازرس شما اشتباه اعلام کرده است؛ زیرا زیرساخت‌های غنی‌سازی تغییر نکرده بود. به نظرم آژانس به فوریت نظر ما را به دلیل منافع سیاسی برخی‌ها قبول نکرد. آنها از ما درخواست توضیح کردند و ما به آنها توضیح دادیم. آنها همچنان از ما توضیح می‌خواهند و ما به این مسائل پاسخ می‌دهیم. ما این توضیحات را بر اساس موافقت‌نامه‌ای که با آژانس داشته‌ایم، ارائه می‌دهیم. ما نباید هیچ تغییری بر اساس بند ۴۵ داشته باشیم. به نظرم آژانس مطلبی در این رابطه نمی‌داند؛ زیرا دفعات بازرسی‌ها باید به‌طور تخصصی انجام شود. ما می‌دانستیم که باید چگونه کار خود را انجام دهیم اما آژانس تصور می‌کند نتوانسته است توضیحات ویژه در این زمینه را دریافت کند. ما توضیحات را ارائه کردیم و به نظر می‌رسد بازرسان اشتباه کرده‌اند. پس از اینکه بازرسان به اینجا آمدند و بازرسی دوباره انجام دادند و پس از بازرسی‌های انجام‌شده و ارائه توضیحات از طرف ما، او به وین اعلام کرد ایران تغییری در زیرساخت‌های غنی‌سازی ایجاد نکرده است. ما توضیحات بیشتری را به بازرسان درباره زیرساخت‌های غنی‌سازی ارائه کردیم. ما برای شفاف‌‌سازی تمامی موارد توضیحات لازم را ارائه کردیم. لازم نبود گزارشی ارائه شود. متأسفانه آژانس گزارشی ضد ما ارائه کرد. دو یا سه روز پس از این گزارش، سه کشور اروپایی و آمریکا بیانیه‌ای ضد‌ ایران منتشر کردند اما وضعیت در این تأسیسات هیچ تغییری نکرده است. سرعت این کشورها در انتشار بیانیه نشان داد از پیش به دنبال انتشار آن بوده‌اند. آنها بسیار در این نمایش خود شتاب‌زده عمل کردند. آنها حتی به خود زحمت ندادند برای دو تا سه روز منتظر گزارش جدید بمانند. متأسفانه اقدامات آنها هم‌اکنون نیز روی می‌دهد». سخنگوی سازمان انرژی اتمی این را هم افزود: «زمانی که آنها از فشار حداکثری صحبت می‌کنند، این به‌معنای فشار با همه ابزارها‌ست. گاهی آنها از مسائل اقتصادی در این راه استفاده می‌کنند. گاهی اوقات از مسائل سیاسی استفاده می‌کنند. گاهی اوقات آنها از مسائل مربوط به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضد ایران استفاده می‌کنند. گاهی اوقات هم از موضوع حقوق بشر استفاده می‌کنند. گاهی اوقات اتهام تروریسم را وارد می‌کنند. زمانی که آنها نمی‌توانند از بهانه‌های قدیمی خود استفاده کنند، بهانه‌ها و اتهام‌های ساختگی را ضد ایران مطرح می‌کنند. آنها هیچ کشوری را با تبلیغات منفی خود به اندازه ایران بمباران نمی‌کنند. آنها شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی فارسی‌زبان زیادی را ایجاد کرده‌اند که ضد جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند. آنها همچنین رسانه‌های زیادی را ضد چین ایجاد کرده‌اند. بسیاری از اظهارات آنها دروغ است اما بیشتر این تبلیغات ضد ایران با اهداف سیاسی انجام می‌شود». بهروز کمالوندی قبل‌تر هم عنوان کرده بود: «وجود ذرات با غنای بالا در هر یک از روندهای غنی‌سازی امری طبیعی است. برای مثال در روند غنی‌سازی اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد، اورانیوم ۴۷ درصد هم دیده می‌شود و در روند تولید اورانیوم ۶۰ درصد، اورانیوم با غنای بالاتر هم دیده می‌شود». او با بیان اینکه این یک موضوع عادی است و ایران نیازی به پنهان‌کاری چنین موضوعی ندارد، گفت: «حتی آژانس هم چنین موردی را گزارش نداده است». سخنگوی سازمان انرژی اتمی اوسط هفته گذشته خاطرنشان کرد: «ایران تاکنون به غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد مبادرت نکرده است». کمالوندی انتشار چنین اخباری را با اهداف سیاسی و سیاه‌نمایی دانست و گفت: «آنچه آژانس با ایران مطرح کرده، درباره وجود ذره (particale) از اورانیوم با غنای بالای ۶۰ درصد در محل برداشت محصول از طریق نمونه‌برداری‌های مرسوم و عادی است». او تأکید کرد: «آنچه در روند غنی‌سازی حائز اهمیت است، محصول و تولید نهایی است که ایران تاکنون برای بالاتر از ۶۰ درصد اقدام نکرده است». در کنار آن، وزیر امور خارجه نیز در نشست خبری مشترک روز چهارشنبه خود با فؤاد حسین، با بیان اینکه هیئت آژانس به‌زودی به تهران سفر خواهد کرد، گفت: «امیدواریم گروسی با نگاه فنی و به دور از هیجانات سیاسی نسبت به حل‌وفصل موضوعات با همکاران ما در سازمان انرژی اتمی به جمع‌بندی و توافق برسد». امیرعبداللهیان تأکید کرد: «ایران هیچ‌گاه به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای و بمب اتمی نبوده و نخواهد بود و فتوای مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای نیز بر این موضوع تأکید دارد».

در‌عین‌حال، محمد اسلامی صبح روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیئت دولت با بیان اینکه روابط‌ ما در چارچوب پادمان با آژانس برقرار است، درباره مطالب مطرح‌شده از سوی برخی از بازرسان آژانس درباره میزان غنی‌سازی صورت‌گرفته در ایران و انتشار این ادعا از سوی رسانه بلومبرگ گفت: «درباره این موضوع که یکی از بازرسان آژانس مطرح کرده بود، مسئولان آژانس در تهران هستند و از دیروز (سه‌شنبه) در‌حال مذاکره، بازدید و بازرسی هستند تا ابهاماتی که بر اساس برداشت ناصواب یک بازرس ایجاد شده بود، برطرف شود. این ابهامات در‌حال برطرف‌شدن و رفع‌و‌رجوع است». ‌‌وی با بیان اینکه ما به تعامل و همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهیم، گفت: «همواره به این موضوع توجه داریم که از تولید ابهام جدیدی در فرایند همکاری‌مان با آژانس جلوگیری شود و همواره از این موضوع جلوگیری می‌کنیم». این مقام مسئول در سازمان انرژی اتمی عنوان کرد: «اینکه یک جریان پرفشار سیاسی به دنبال این است که تعهدات برجامی به‌صورت یک‌طرفه انجام شود و آنها خود به تعهدات‌شان در این توافق عمل نکنند، یک موضوع کاملا غیرقابل‌قبول است. ما فشارهای سیاسی، جوسازی‌ها و مسئله‌آفرینی‌ها را بر‌نمی‌تابیم‌». پیرو آنچه حسین امیرعبداللهیان، محمد اسلامی و بهروز کمالوندی در روزهای اخیر مطرح کرده‌اند، جواد ترابی در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، عملا به کم‌اثری این‌دست مواضع اذعان دارد و تأکید می‌کند که روشنگری‌های لازم در‌باره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سوی مقامات اگر‌چه فی‌نفسه مثبت است‌ اما به باور این تحلیلگر چندان کارساز نیست؛ چرا‌که از نگاه او، وضعیت این پرونده (فعالیت‌های هسته‌ای ایران) در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از حالت «فنی و حقوقی» به حالت «سیاسی و امنیتی» تغییر ماهیت داده است. خود این «تغییر ماهیت» به زعم ترابی یک روند و پروژه عمدی برای ایجاد اهرم فشار بر تهران در کنار موضوع جنگ اوکراین و حقوق بشر است. ترابی مؤید این گزاره تحلیلی خود را مواضع وزیر امور خارجه، رئیس سازمان انرژی اتمی و همچنین سخنگوی سازمان انرژی اتمی در روزهای اخیر و بعد از مطرح‌شدن غنی‌سازی 84‌درصدی می‌داند که نشان می‌دهد حسین امیرعبداللهیان، محمد اسلامی و بهروز کمالوندی و در کل تهران از رفتار سیاسی و غیرفنی آژانس در قبال پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران، آن‌هم در آستانه نشست فصلی شورای حکام نگران هستند.

صدای پای واشنگتن در تل‌آویو

این روشنگری‌های تهران درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای در حالی ادامه دارد که قانون‌گذاران آمریکایی با هدف ترسیم مسیر تقابل با ایران، در اسرائیل به سر می‌برند. به نظر می‌رسد نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه و سرنوشت توافق هسته‌ای از موضوعات اصلی رایزنی‌های این گروه از قانون‌گذاران آمریکایی در دیدارشان با مقامات ارشد اسرائیلی بوده است. در همین زمینه روزنامه تایمز آو اسرائیل هم عنوان کرد گروهی از قانون‌گذاران جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکایی در چارچوب هیئت‌های مختلفی به نمایندگی از کنگره آمریکا به اسرائیل سفر کرده و با مقامات ارشد، از‌جمله اسحاق هرتزوگ، رئیس و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر دیدار کرده‌اند. موضوع ایران، نقش آن در منطقه و توافق هسته‌ای از محورهای گفت‌وگوهای آنها بوده است.هرتزوگ در دیدار با قانون‌گذاران آمریکایی گفت: «شما اینجا شاهد مسائل داخل و خارجی در دستور کار ما خواهید بود؛ ایران شماره یک است. متأسفانه تهدیدی بزرگ علیه منطقه است». طبق اعلام دفتر نتانیاهو، او در این دیدارها بر اهمیت «روابط دوحزبی میان اسرائیل و آمریکا» تأکید کرده و درباره توافق ابراهیم و فعالیت‌های هسته‌ای ایران با قانون‌گذاران آمریکایی گفت‌وگو کرد. افزون بر این دیپلماسی پارلمانی توسط آمریکایی‌ها، کاخ سفید هم ادعای علی علیزاده، نماینده مجلس و عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، مبنی بر احتمال سفر سلطان عمان به ایران با هدف میانجیگری برای احیای برجام را رد کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در این راستا تأکید کرد کماکان پیگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران اولویت ندارد. خبرنگارى از پرایس پرسید که علی علیزاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران گفته که سلطان عمان برای گفت‌وگو درباره مذاکرات برجام به‌زودی به تهران سفر خواهد کرد ولی سخنگوی دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده در پاسخ ضمن اشاره به دیدار رابرت مالی در مسقط، آن را حاکی از تحولی در رابطه با مذاکرات ندانست. بر اساس گفته پرایس، رابرت مالی با مقامات عمانی مشورت می‌کند اما علت مطرح‌شده از سوی عضو مجلس ایران برای سفر سلطان عمان را رد کرد.