چرا نباید اخبار مربوط به خودکشی را به صورت گسترده منتشر کرد؟‌

شهرزاد همتی: اخبار مرتبط با خودکشی کیومرث پوراحمد در هفته‌های گذشته در ابعاد مختلف منتشر می‌شد و مخاطب هر چند دقیقه یک بار با جزئیات شوکه‌کننده و جدیدی از نحوه مرگ او روبه‌رو می‌شد. اینکه کارگردانی که بخش مهمی از خاطرات دوران نوجوانی و جوانی‌ات را رقم زده و همیشه شیفته شوخ‌طبعی و البته رک‌گویی او بودی، خودکشی کرده، به‌تنهایی برای خراب‌کردن یک هفته تو آن هم در روزهایی که همه ما چندان حال و روز خوبی نداریم، کفایت می‌کند؛ اما این همه ماجرا نبود... . کمتر از یک ساعت از خودکشی نگذشته بود که ما متوجه شدیم او چگونه خودش را از بین برده، بعد جزئیات بیشتری مثل نامه‌ای که از او باقی مانده بود و اینکه کجا خودکشی کرده بود منتشر شد؛ اما این همه ماجرا نبود... . چند ساعتی پس از مرگ او تصاویری از پیکر بی‌جانش منتشر شد؛ تصاویری تلخ و بهت‌آور و شوکه‌کننده که می‌توانست نه‌تنها شوک روحی بزرگی به بار آورد؛ بلکه می‌توانست به یک فردی که دنبال فرصت مناسبی برای خودکشی است، نشان دهد وقتی به شیوه پوراحمد می‌خواهی خودکشی کنی، چه باید بکنی و اصلا چه شکلی می‌شوی!

در این شکی نیست که پوشش گسترده یک خودکشی در رسانه‌ها می‌تواند منجر به خودکشی‌های کپی‌برداری در عموم مردم شود. در سال 1774، رمان «رنج‌های ورتر جوان» اثر گوته، رمانی که در آن قهرمان به دلیل شکست عشقی خودکشی می‌کند، در بسیاری از مکان‌های اروپایی ممنوع شد؛ چرا‌که این کتاب به‌عنوان دلیل خودکشی‌های تقلیدی در کشورهایی مانند ایتالیا، لایپزیگ و کپنهاگ تلقی می‌شد.

تحقیقات علمی سیستماتیک درباره خودکشی کپی با کار دیوید فیلیپس در دهه 1970 آغاز شد. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمونه تحقیقی او،‌ ستاره مشهور سینما مرلین مونرو بود. در طول ماه خودکشی او در آگوست 1962، 303 مورد خودکشی دیگر رخ داد که نشان از افزایش 12‌درصدی خودکشی‌ها داشت. با این حال به طور کلی، آمار کنونی حاکی از آن است که اخبار بسیار تبلیغاتی، نرخ خودکشی ملی را 2.51 درصد در ماه افزایش می‌دهد.

شواهد مستقیم برای تأثیر رسانه‌ای روی خودکشی

بسیاری از شواهد تا به امروز نشان می‌دهند که بین وجود یک داستان خودکشی و افزایش نرخ خودکشی اجتماعی ارتباط وجود دارد؛ هرچند دقیقا مشخص نمی‌شود که کسی که قصد خودکشی دارد، چقدر از خودکشی‌های مشابه در اطراف یا رسانه‌ها خبر دارد، باوجود‌این، شواهد قانع‌کننده‌ای برای اثر کپی مستقیم وجود دارد. به‌عنوان مثال در کتاب خروج نهایی، راهنمای خودکشی برای بیماران لاعلاج، خفگی وسیله توصیه‌شده برای خودکشی است. در سالی که کتاب Final Exit منتشر شد، تعداد خودکشی‌های ناشی از خفگی در شهر نیویورک 313 درصد یعنی از هشت به 33 افزایش یافت. علاوه‌براین یک نسخه از کتاب خروج نهایی در صحنه 27 درصد از این خودکشی‌ها یافت شد. از کِبِک از سوی توسینانت و همکارانش از 71 گزارش پزشکی قانونی مشخص شد که حداقل 14 درصد از خودکشی‌ها در ماه پس از خودکشی گسترده یک روزنامه‌نگار محبوب کبکی حداقل تا حدی با این داستان مرتبط بوده است. 90 درصد از خودکشی‌ها از همان روش (‌حلق‌آویز) به‌عنوان الگوی داستان استفاده کردند.

توضیحاتی درباره تأثیر رسانه‌ها بر خودکشی

توضیح تأثیرات رسانه‌ها بر خودکشی عموما بر‌اساس نظریه یادگیری اجتماعی شکل گرفته است. اساسا فرد می‌آموزد که افراد غمگین یا آشفته مثل او وجود دارند که مشکلات زندگی خود (مثلا طلاق، بیماری لاعلاج، بی‌حرمتی) را از طریق خودکشی حل می‌کنند. افراد دارای مشکل روانی در جامعه ممکن است به‌سادگی از رفتار افراد مشکل‌دار در داستان‌های خودکشی کپی کنند. مجموعه پیچیده‌تری از توضیحات حول فرایند یادگیری شناسایی افتراقی می‌چرخد. تا جایی که مردم با یک نوع داستان همذات‌پنداری کنند، انتظار می‌رود که آن نوع تأثیر بیشتری داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر مردم تمایل به کپی‌برداری از خودکشی افراد برتر داشته باشند، انتظار می‌رود که از خودکشی افراد مشهور بیشتر از خودکشی افراد عادی کپی کنند.

نوع سوم از توضیحات نه بر ویژگی‌های داستان یک خودکشی، بلکه بر روحیه مخاطب تمرکز دارد. تز اصلی این است که داستان‌هایی که زمانی منتشر می‌شوند که شرایط خودکشی در جامعه بالا باشد (به‌عنوان مثال، بی‌کاری بالا، نرخ طلاق بالا) بیشتر اثر کپی‌برداری دارند؛ زیرا افراد بیشتری در آستانه خودکشی هستند... .

ویژگی‌های داستانی برای خودکشی

خودکشی افراد مشهور: مطالعات نشان می‌دهد انتشار خبر خودکشی افراد مشهور از شخصیت‌های هنری و سیاسی تا ورزشی، 14.3 برابر بیشتر روی افرادی که احتمال خودکشی دارند تأثیر دارد. استدلال می‌شود که داستان‌های خودکشی درباره چنین افرادی، نسبت به داستان‌های مربوط به خودکشی افراد دیگر، جرقه بیشتری را در ذهن فرد در خطر روشن می‌کند. سلبریتی‌های هنری بیشترین تأثیر را بر خودکشی کپی دارند. بر‌اساس این رویکرد، اگر مرلین مونرو با تمام شهرت و ثروتش نتواند زندگی را تحمل کند، فرد ممکن است بگوید «چرا باید من؟» این وضعیت را تحمل کنم.

متوسط پوشش  خودکشی

برخلاف اخبار خودکشی که در تلویزیون منتشر می‌شود، اخبار خودکشی روزنامه‌ها و رسانه‌های فضای مجازی را می‌توان ذخیره کرد و دوباره خواند. انتشار خبر خودکشی در یک تلویزیون معمولا کمتر از 20 ثانیه طول می‌کشد و می‌تواند به‌سرعت فراموش شود یا حتی ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. مطالعات دقیق خودکشی‌هایی که در جریان پوشش رسانه‌ای خودکشی رخ می‌دهند، اغلب نسخه‌هایی از اخبار خودکشی را در نزدیکی بدن قربانی پیدا کرده‌اند. این مطالعات حاکی از آن هستند که کسانی که برای خودکشی از روزنامه یا رسانه‌های مجازی تأثیر گرفته‌اند، 82 درصد بیشتر در معرض اقدام به خودکشی قرار دارند.

میزان پوشش خودکشی

به طور کلی تحقیقات نشان داده است که هرچه پوشش داستان خودکشی بیشتر باشد، اقدام به خودکشی افزایش پیدا می‌کند. به طور فرضی، مخاطبان خاصی (به‌عنوان مثال، گروه بسیار جوان و تأثیرپذیر یا گروه پرخطر خودکشی مردان سفیدپوست مسن) ممکن است بیشتر از همتایان خود به داستان‌های خودکشی عمومی پاسخ دهند.

پیشگیری از خودکشی: دستورالعمل‌های رسانه‌ای

سازمان‌های حرفه‌ای اغلب دستورالعمل‌هایی را برای رسانه‌ها تهیه کرده‌اند تا در ارائه محتوای اخبار خودکشی از آن تبعیت کنند. این دستورالعمل‌ها بر ملاحظاتی مانند محدود‌کردن میزان پوشش، پرهیز از جنجال‌پردازی در پوشش، حذف هرگونه اطلاعات دقیق درمورد روش خودکشی و اجتناب از تعاریف مثبت تأکید می‌کنند.

یک مطالعه در سوئیس تأثیر یک کنفرانس مطبوعاتی در سال 1992 را بین رسانه‌ها، خودکشی‌شناسان و انجمن پزشکی سوئیس بررسی کرد. از مقامات رسانه‌ها خواسته شد که دستورالعمل‌های مربوط به گزارش خودکشی را دنبال کنند.

تجزیه و تحلیل محتوای داستان‌ها در یک دوره هشت‌ماهه قبل و یک دوره هشت‌ماهه پس از توزیع دستورالعمل‌ها، افزایش درخور‌توجهی را در گزارش مسئولانه خودکشی نشان داد. با این حال، در همان زمان، رسانه‌ها تعداد اخبار مربوط به خودکشی را سه برابر کردند و آشکارا دستورالعمل مربوط به پوشش کمتر خودکشی را نادیده گرفتند و این بار نتیجه مشخص می‌کرد که میزان خودکشی افزایش داشته است.

همان‌طور که از نظریه یادگیری اجتماعی پیش‌بینی می‌شود، هرچه میزان پوشش خودکشی در رسانه‌ها بیشتر باشد، میزان خودکشی نیز افزایش می‌یابد.

یک نمونه ساده

آندیا 28‌ساله با یک فقره سابقه خودکشی ناموفق، بعد از دیدن عکس‌های کارگردان مشهور سینما، دقیقا به شیوه او خودکشی کرد. خواهر او به «شرق» می‌گوید:‌ گویا در اکسپلور اینستاگرامش عکس را دیده بود. ما حتی از خودکشی آقای پوراحمد خبر نداشتیم؛ چون خواهرم آندیا کرونا داشت و همه ما در اتاق‌هایمان استراحت می‌کردیم. شب که برایش غذا بردم گفت: کیومرث پوراحمد خودکشی کرده. گفتم از کجا فهمیدی؟‌ صفحه موبایلش را به سمتم گرفت و من با عکس پیکر او مواجه شدم... گفتم: نه بابا. فکر کنم مال صحنه فیلم‌برداریه... آندیا گفت: خبرش همه جا هست... خودش رو کشته... .

به گفته خواهر آندیا او کمتر از 48 ساعت بعد از این کارگردان خودکشی کرد؛ نامه‌ای نوشت و روی میزش گذاشت و سعی کرد میزانسن را به‌خوبی رعایت کند و به همین راحتی ما خواهرم را از دست دادیم. او تمام اخبار خودکشی را در گوشی خود ذخیره کرده بود و عکس منتشرشده در گوشی‌اش موجود بود. ما حتی نفهمیدیم چگونه عکس منتشر شده؛ اما خودمان تلاش کردیم کسی از خودکشی خواهرم باخبر نشود و به همه گفتیم او بر اثر کرونا درگذشته... .

ارائه اطلاعات درباره نحوه تماس با سازمان‌هایی که افراد می‌توانند از نظر روانی پشتیبانی پیدا کنند، از‌جمله شماره‌های خط‌های اورژانس اجتماعی می‌تواند افرادی را که دچار مشکل هستند و ممکن است افکار خودکشی را تجربه می‌کنند، تشویق کند تا به دنبال کمک باشند. این کار می‌تواند یک زندگی را نجات دهد. در‌صورتی‌که احساس کردید کسی نیاز به کمک دارد، شماره 123 اورژانس اجتماعی را فراموش نکنید.