نیاز اردوغان و فضای مناسب برای تهران و مسکو
سه‌شنبه هفته جاری نشست چهارجانبه وزرای دفاع و رؤسای دستگاه‌های اطلاعاتی ایران، ترکیه، روسیه و سوریه در مسکو برگزار شد، نشست چهارجانبه‌ای که در واقع بخشی از روند عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه با میانجیگری ایران و روسیه است. اکنون و پس از چند سال ثبات نسبی در سوریه و آغاز بازسازی ویرانه‌های این جنگ داخلی، دمشق درصدد است تا یکی از مهم‌ترین چالش‌های خود با همسایه شمالی را حل‌وفصل کند.
مهدی بازرگان: سه‌شنبه هفته جاری نشست چهارجانبه وزرای دفاع و رؤسای دستگاه‌های اطلاعاتی ایران، ترکیه، روسیه و سوریه در مسکو برگزار شد، نشست چهارجانبه‌ای که در واقع بخشی از روند عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه با میانجیگری ایران و روسیه است. اکنون و پس از چند سال ثبات نسبی در سوریه و آغاز بازسازی ویرانه‌های این جنگ داخلی، دمشق درصدد است تا یکی از مهم‌ترین چالش‌های خود با همسایه شمالی را حل‌وفصل کند. ترکیه هم پس از سال‌ها درگیری پیدا و پنهان با دولت بشار اسد، این روزها ارتباط صلح‌آمیز با دولت قانونی سوریه را در دستور کار دارد. مذاکرات برای عادی‌سازی روابط بین دمشق و آنکارا، نخستین‌بار ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲ (هفتم دی ۱۴۰۱) با حضور وزرای دفاع روسیه، سوریه و ترکیه در مسکو آغاز شد. در این جلسه، طرفین درباره تشکیل یک کمیسیون مشترک سه‌جانبه به توافق رسیدند. به دنبال این مذاکرات مقرر شد این نشست‌ها در سطح وزرای خارجه نیز برگزار شود و مذاکرات مستقیم بین رجب‌طیب اردوغان و بشار اسد، رؤسای جمهور ترکیه و سوریه نیز در دستور کار خواهد بود. در همین ارتباط نشست چهارجانبه معاونان وزرای خارجه سوریه، روسیه، ایران و ترکیه درباره تحولات سوریه ۱۵ فروردین سال جاری در مهمانسرای وزارت خارجه روسیه در مسکو برگزار شد و بنا بر اعلام وزارت خارجه ترکیه نشست وزرای خارجه چهار کشور نیز اوایل ماه می برگزار می‌شود.
از حدود پنج سال گذشته و با تغییرات معنادار در شرایط منطقه‌ای برای ترکیه، رجب طیب اردوغان تلاش جدی را با هدف بازتنظیم و بازتعریف روابط خود با کشورهای همسایه و منطقه آغاز کرده است که ترمیم مناسبات آنکارا با ریاض و ابوظبی، قاهره و دمشق در این چارچوب جای می‌گیرند؛ اما ترکیه درباره برخی از این کشورها و مشخصا سوریه با مشکلاتی در عادی‌سازی روبه‌رو شده است. دولت سوریه پیش‌شرط هرگونه عادی‌سازی روابط با ترکیه را عقب‌نشینی نیروهای نظامی این کشور از سوریه و عدم حمایت از تروریست‌ها می‌داند. با این حال اردوغان به این خواسته سوری‌ها تن نمی‌دهد. ازاین‌رو اصرار مداوم آنکارا بر ایجاد یک منطقه امن به عمق ۳۰کیلومتری (۱۸مایلی) در امتداد مرز، چه به تنهایی یا با همکاری دمشق، عملا سبب کندی بهبود روابط دمشق - آنکارا شده است.
با توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری در ترکیه، اردوغان برای جلب آرای بخشی از جامعه که مخالف حضور ترکیه در خاک سوریه هستند، به عادی‌سازی روابط با دمشق نیاز دارد؛ ازاین‌رو به سمت انجام دیدارهای بعدی با مقامات سوری ذیل نشست چهارجانبه پیش خواهد رفت تا بتواند سبد آرای کمال قلیچدار اوغلو را بشکند. از سوی دیگر ترکیه یک دیپلماسی صفر و یک و مطلق‌گرایانه ندارد، بلکه با یک سیاست خارجی منعطف و در عین حال همه‌جانبه و عمل‌گرایانه سعی دارد منافع خود را محقق کند. به دیگر سخن آنکارا تلاش دارد اقدامات لازم برای مبارزه با تروریسم را با سه کشور دیگر هماهنگ کرده و با تمرکز بر روند مذاکرات سیاسی، برای بحران پناه‌جویان و بازگشت آبرومندانه آنها به سوریه هم رایزنی و برنامه‌ریزی کند. در چنین شرایطی نیاز انتخاباتی اردوغان، فضای مناسبی را برای تهران و مسکو در جهت احیای روابط ترکیه و سوریه فراهم کرده است. به‌ویژه که تهران در کنار مسکو به دنبال میانجیگری بین دمشق و آنکاراست؛ بنابراین نقش ایران، هم در قالب محور آستانه و هم در محور جدید چهارگانه برای ترکیه، سوریه و روسیه حائز اهمیت است.