«شرق» اصرار مسئولین اجرائی برای انتخاب مدیران همسو بدون توجه به تخصص و تأثیر آن بر رشد ناکارآمدی‌ها را بررسی کرد
دردسر مدیران جناحی
اگرچه استفاده از مدیران کارآمد و باتجربه در اداره کشور لازمه حکمرانی است و هر دولتی باید با استفاده از مدیران توانمند و شایسته زمینه توسعه پایدار را فراهم کند؛ اما هر دولتی با هر گرایش سیاسی که روی کار می‌آید، اولین گام او تغییر مدیران غیرهمسو و روی‌کارآوردن افرادی سیاسی، بدون توجه به کارآمدی یا ناکارآمدی آنهاست؛ یعنی دولت‌ها بعد از روی‌کارآمدن، به جای استفاده از تخصص و تجربه و توانمندی مدیرانی که سال‌ها تجربه اندوخته‌اند، افرادی کم‌تجربه یا بی‌تجربه را صرفا به دلیل نگاه سیاسی جایگزین مدیران قبلی می‌کنند.
اگرچه استفاده از مدیران کارآمد و باتجربه در اداره کشور لازمه حکمرانی است و هر دولتی باید با استفاده از مدیران توانمند و شایسته زمینه توسعه پایدار را فراهم کند؛ اما هر دولتی با هر گرایش سیاسی که روی کار می‌آید، اولین گام او تغییر مدیران غیرهمسو و روی‌کارآوردن افرادی سیاسی، بدون توجه به کارآمدی یا ناکارآمدی آنهاست؛ یعنی دولت‌ها بعد از روی‌کارآمدن، به جای استفاده از تخصص و تجربه و توانمندی مدیرانی که سال‌ها تجربه اندوخته‌اند، افرادی کم‌تجربه یا بی‌تجربه را صرفا به دلیل نگاه سیاسی جایگزین مدیران قبلی می‌کنند. این افراد که برای تربیت‌شان سال‌ها وقت و از جیب بیت‌المال هزینه شده است، با تصمیمی نادرست که تاوان آن بی‌تجربگی را جامعه می‌پردازد، کنارگذاشته می‌شوند! مسئله‌ای که انتقاد جدی به آن وارد است و دولت سیزدهم هم از این قاعده مستثنا نیست؛ یعنی با وجود همه وعده‌های انتخاباتی رئیسی برای تشکیل دولت مردمی از همه طیف‌ها، همین که روی کار آمد، اغلب افراد همسوی سیاسی و جناحی را بدون توجه به تخصص و تجربه و کارآمدی یا ناکارآمدی آنها در سمت‌های گوناگون به کار گرفت و مدیران و حتی کارشناسان بدنه وزارتخانه‌ها و استانداری و فرمانداری‌ها را هم تغییر داد. البته یکی از نمایندگان این انتخاب را حق دولت می‌داند و معتقد است اگرچه ممکن است این مدیران از نظر من و شما ناکارآمد باشند؛ اما از نظر دولت این‌طور نباشد. این حق رئیس‌جمهور است که مدیران و همکاران کابینه‌اش را فارغ از این تعاریف کارآمدی و ناکارآمدی انتخاب کند؛ اما در عمل با هر انتخاب غلط دولت، این مردم هستند که متضرر می‌شوند و تاوان تصمیم‌های نادرست را با تاوان در زندگی شخصی‌شان می‌پردازند. البته سخنگوی دولت انتصابات سیاسی بدون توجه به توانمندی مدیران در دولت را انکار کرد و در نشست خبری هفتگی خود، در پاسخ به خبرنگار «شرق» مدعی شد که در چینش گزینه‌ها و مدیران و سفرای دولت سیزدهم، تنوع سیاسی لحاظ شده و این دولت، دولتی فراجناحی و مردمی است! او در‌این‌باره تأکید کرد: «تنوع سلایق سیاسی در بخش‌های مختلف دولت مشهود است و کارآمدی و شایستگی برای تصدی مدیریتی لحاظ شده است. سفرایی که به‌تازگی به کشورها اعزام شده‌اند، یک نمونه در این زمینه است». علی بهادری‌جهرمی همچنین مدعی شد: «دولت از ابتدا مربوط به جناح سیاسی خاصی نبوده و در نگاه‌های متفاوت این را نشان داده است. نگاه این دولت کارآمدی و شایستگی بوده است و همین خواهد بود».
رئیس‌جمهور حق دارد همکاران کابینه‌اش را انتخاب کند، حتی اگر آن افراد کارآمد نباشند!
محمود عباس‌زاده‌مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نماینده‌ای است که در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این سؤال که افراد توانمند زیادی در کشور وجود دارند؛ اما چرا دولت اصرار دارد حتما از افرادی با گرایش سیاسی همسو در بدنه مدیریتی خود استفاده کند، بدون اینکه کارآمدی آنها را به دقت بررسی شده باشد؟ گفت: «این نکته از قاعده مردم‌سالاری است، هرکسی که در انتخابات پیروز شد، همکاران و کابینه را خودش باید انتخاب کند».
او در پاسخ به اینکه به اعتقاد شما درست است که بدون درنظر‌گرفتن کارآمدی یا ناکارآمدی افراد، صرفا به دلیل نگاه سیاسی و همسویی با دولت این انتخاب صورت گیرد؟ بیان کرد: «این تعریف کارآمدی یا ناکارآمدی افراد از نظر ما است. من هم اگر بودم قطعا افرادی غیر از این وزرا و استانداران را انتخاب می‌کردم؛ اما از دیدگان رئیس‌جمهور این افراد شایسته و کارآمد هستند».
عباس‌زاده‌مشکینی توضیح داد: «مجلس زمان رأی اعتماد، به کسانی که از نظرش کارآمد نباشند، رأی نمی‌دهد و ما هم این کارآمدی افراد را آنجا مشخص می‌کنیم؛ اما در مردم‌سالاری کسی که رأی می‌آورد و در رأس قوه مجریه قرار می‌گیرد، باید دستش برای انتخاب همکارانش باز باشد، حتی اگر آن همکاران از نظر من و شما افراد کارآمدی نباشند!».
اگر از افراد کارآمد استفاده نشود، کسانی روی کار می‌آیند که توانایی اجرای ایده‌های خودشان را هم ندارند
برخلاف نظر عباس‌زاده‌مشکینی، مسعود پزشکیان، نماینده چند دوره مردم تبریز در مجلس، در‌این‌باره به «شرق» گفت: «همین نگاه استفاده از مدیران بی‌تجربه تنها به دلیل نزدیکی جناحی و سیاسی به دولت باعث شده است وضع مملکت به اینجا کشیده شود و دولت دچار مشکل شود».
او افزود: «هنوز دولت به نصف راه نرسیده، مجبور به تغییر چند وزیر شده و یکی از وزرایش استیضاح شده و چند وزیر دیگر دولت هم در نوبت استیضاح قرار دارند و دچار مشکلات این‌چنینی شده است؛ پس وقتی افرادی را که کاربلد و باتجربه هستند، به کار نگیرید، طبیعتا افرادی روی کار می‌آیند که حتی توانایی اجرای ایده‌های خودشان را هم ندارند».
نماینده چند دوره مردم تبریز در مجلس ادامه داد: «این مشکلات در کشور ما وجود دارد و از ابتدا هم این مشکل وجود داشته است و مربوط به این دولت نیست».
وزیر بهداشت دولت اصلاحات بیان کرد: «متأسفانه در کشور همه بزرگان جناحی و غیرجناحی، حزب‌اللهی و غیرحزب‌اللهی وقتی بیمار می‌شوند، دنبال پزشک حزب‌اللهی نمی‌گردند و به سراغ پزشک حاذقی می‌گردند که توانمند باشد و بتواند مشکل‌شان را حل کند.
بارها پیش آمده است که مجتهدان و مراجع و افراد مهم ما برای اینکه خدمات پزشکی مطمئن بگیرند، به کشورهای اروپایی حتی برخی از آنها به آمریکا سفر کرده‌اند. در‌حالی‌که در کشور پزشک کم نداریم؛ اما جان‌شان به حدی برایشان مهم است که دنبال کسی هستند که به نظر و تشخیص‌شان کاربلدتر و کاردان‌تر و حاذق‌تر از دیگران است».
پزشکیان ادامه داد: «بنابراین نه‌تنها در حوزه پزشکی، بلکه در امور اقتصادی، صنعت، کشاورزی، بانک و بیمه، پول و دارایی، کارشناسان بهتری از ما وجود دارند که اگر دلمان برای کشور بسوزد و قلبمان برای این آب و خاک بتپد، به سراغ آنها می‌رویم».
او تأکید کرد: «این افراد متخصص ممکن است نمازخوان هم نباشند؛ اما همانطورکه برای ورزش، مربی‌های خارجی انتخاب می‌کنیم که از نظر اعتقادی هیچ‌یک از باورها و گرایش‌های فکری و دینی ما را قبول ندارند؛ اما چند ده برابر شاید هم چند صد برابر مربی‌های داخلی به آنها پول می‌دهیم تا تیم ورزشی ما را بچینند که چطور بازی کنند؛ در دیگر حوزه‌ها هم باید سراغ افراد توانمند و کارآمد برویم؛ هرچند ممکن است از نظر اعتقادی و دینی با ما تفاوت داشته باشند».
این نماینده مجلس اضافه کرد: «در‌حالی‌که باید از افراد متخصص در حوزه‌های مختلف استفاده کنیم تا مشکلات کشور کاهش یابند، کل مملکت را با این‌همه مشکلات دست کسانی می‌دهیم که تاکنون تجربه اداره یک واحد اداری را هم نداشته‌اند! پس نتیجه آن همین تورم و گرانی و رانت و... است که وجود دارد».
پزشکیان در پاسخ به اینکه آیا این رفتار ناشی از نادیده‌گرفتن منافع ملی است؟ بیان کرد: «این دعوای نفس است. این منیت من است که به جای اینکه بپذیرم در این رشته و حوزه فلانی از من متخصص‌تر است و کار را به او بسپارم، برای اینکه خودم را بزرگ‌تر از او می‌دانم، این واقعیت را نمی‌پذیرم. برای همین در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کنم، به دیگران، به بیمارم و به همه کشور صدمه می‌زنم».
نماینده مردم تبریز در چند دوره متوالی مجلس تأکید کرد: «این آسیب‌زدن به سرمایه ملی و آیندگان است. آسیب‌زدن به کشور و نسل‌های بعدی و مایه عقب‌ماندن کشور است. در‌واقع مایه سوزاندن فرصت‌هایی است که برای آینده می‌توانستیم سرمایه‌گذاری کنیم اما همه این امکانات را نابود کردیم. پس صرف نگاه سیاسی سرمایه ملی را می‌سوزانیم و این گناه است».
پزشکیان در واکنش به این سؤال که در دولت‌ها به دلیل نگاه سیاسی و جناحی، مدیری را که سال‌ها با هزینه بیت‌المال تربیت شده است، کنار می‌گذاریم تا از افراد کارنابلد و بی‌تجربه هم طیف سیاسی خود استفاده کنیم، گفت: «مشکل اینجا است که ما اصلا اجازه نداده‌ایم که حتی مدیری تربیت شود. تا مدیر اشتباه کرده است، برایش پرونده تشکیل داده و بیرونش انداخته‌ایم و دوباره یک مدیر صفرکیلومتر جایگزینش کرده‌ایم. تا خواسته کار کند، اشتباه کرده و او را هم بیرون انداخته‌ایم. یعنی سال‌هاست که افراد را تعویض می‌کنیم. این مشکل کار ماست که به‌جای رفع مشکل، افراد را تعویض می‌کنیم».
این نماینده اصلاح‌طلب سال‌های متوالی در مجلس به بیان راهکار پرداخت و گفت: «همانطورکه دنبال مربی برای والیبال و فوتبال و بسکتبال می‌رویم، باید برای امور مهم کشور هم دنبال افراد موفق برویم. کسانی که کاربلد باشند و حتی ممکن است در داخل کشور زندگی نکنند».
او در پاسخ به سؤالی گفت که آیا برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس را خودشان آباد کرده‌اند؟ خیر. اما بهترین کارشناسان را از خارج از کشور آورده‌اند. کارشناسان برایشان نقشه راه کشیده‌اند و آنها هم طبق کارکارشناسی که افراد کاردان و کاربلد برایشان تبیین کرده‌اند، پیش رفته‌اند تا کشورشان آباد شده است. مردمشان هم در رفاه غوطه‌ورند. اما مردم ما با این‌همه سرمایه و منابع در کشور با مشکلات عدیده دست به گریبان‌اند».
پزشکیان در پایان تأکید کرد: «برای استفاده از امور بانکداری و پول، صنعت و اقتصاد باید از افراد کاردان استفاده کنیم. آیه قرآنی است کسی که بخواهد تنها با فکر خودش امورش را پیش ببرد، به هلاکت می‌رسد؛ اما اگر با دیگران مشورت کند، یعنی خودش را در عقل دیگران شریک کرده است؛ بنابراین ما هم باید با دیگران در امور سیاسی و اقتصادی مشورت کنیم تا شرایط کشورمان تغییر کند».
هرگاه رئیس‌جمهوری عوض می‌شود، تغییرات از دامنه وزرا و استانداران به بدنه کارشناسی رسوخ می‌کند
جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با «شرق» نگاه سیاسی به انتصابات بدون درنظر‌گرفتن توانایی مدیران را یک مشکل عمده دانست که از سال‌ها پیش تاکنون در چینش نیروها وجود دارد.
او ادامه داد: «هرگاه رئیس‌جمهوری عوض می‌شود یا یک دیدگاه سیاسی جدید در کشور حاکم می‌شود، تغییرات از دامنه وزرا و مدیران ارشد و استانداران به بدنه کارشناسی رسوخ می‌کند. در‌حالی‌که اگر کشوری قصد دارد سیاست‌هایش را به‌صورت تداومی و کارشناسی دنبال کند، نباید بدنه کارشناسی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها را به دنبال تغییر دولت، تغییر دهد».
رحیمی‌جهان‌آبادی تصریح کرد: «کارشناس، کارشناس است و باید هرآنچه وزیر از او اطلاعات و آمار بخواهد در اختیارش قرار دهد؛ صرف‌نظر از اینکه این وزیر چه گرایش سیاسی دارد اما متأسفانه این تغییرات را تا پایین‌ترین سطوح حتی آبدارچی یک بخشداری هم اعمال می‌کنیم و این اشتباه بزرگ است».
این نماینده مجلس اظهار کرد: «در بین طیف‌های سیاسی، اصلاح‌طلبان چون مدتی از قدرت کنار رفتند، درک بهتری از شرایط کشور دارند؛ چرا‌که از قدرت پس زده شدند و در بین جامعه قرار گرفتند. این به اصلاح‌طلبان کمک کرد که دید واقع‌بینانه‌تری به موضوعات داشته باشند. به همین دلیل در کابینه دولت اصلاح‌طلب و اعتدالی حتی وزیر اصولگرا هم می‌بینید. مثلا آقای رحمانی‌فضلی که یک چهره اصولگرای شناخته‌شده است، وزیر کشور دولت روحانی بود».
او افزود: «حتی در کابینه دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی که یک چهره نزدیک به اصولگرا بود، برخی وزرای اصلاح‌طلب شاخص را در وزارت علوم و ارشاد اسلامی می‌دیدید. اما در دولت‌های اصولگرایان دیدگاه بسته‌تری حاکم است و از آنجایی که در بخش‌های مختلف قدرت حضور داشته‌اند، نگاه تمامیت‌خواهی بیشتری دارند».
نماینده مردم تایباد و باخزر در مجلس یازدهم همچنین به یکسانسازی قدرت از سوی اصولگرایان اشاره کرد و گفت: «اصولگرایان تصور می‌کردند یکدست‌سازی به نفعشان است، در‌حالی‌که به ضرر آنها بود؛ چرا‌که هر جریان سیاسی در درون خودش باید زمینه ابراز مخالفت داشته باشد. اصلاح‌طلبان و اعتدالیون نقش مخالف داخلی مصلح را به‌خوبی ایفا می‌کردند. حتی می‌توانستند بخشی از دیدگاه‌های انتقادی مردم را بشنوند و آن را در دیدگاه‌های سیاسی خود پیاده کنند و رضایت مردم را به دست آورند».
رحیمی‌جهان‌آبادی اضافه کرد: «اگر دولت دلسوز و توانمند باشد این ظرفیت یک فرصت ارزشمند برای آن است اما اصولگرایان بدون توجه به این شرایط، یکسانسازی قدرت را در دستور کار قرار دادند و بسیاری از نیروهای اصلاح‌طلب و اعتدالی را به حاشیه بردند. برخی را ردصلاحیت و تعدادی را هم دلسرد کردند».
او اضافه کرد: «یکدست‌شدن حاکمیت باعث شد مردم اگر خواسته و دیدگاهی دارند، به‌جای اینکه به نیروهای داخلی و اصلاح‌طلبان رجوع کنند، به سمت تغییر ساختارشکنانه پیش بروند. البته برخی متفکران متوجه شده‌اند حضور اصلاح‌طلبان و اعتدالی‌ها چه کار ارزشمندی برای سیستم بوده است و امیدواریم در‌این‌باره تجدیدنظر کنند».
این نماینده دو دوره مجلس همچنین به بیان راهکار پرداخت و گفت: «باید بین بدنه کارشناسی و مدیران تفکیک قائل باشیم. یعنی یک مدیر سیاسی وقتی مدیر و استاندار می‌شود نباید این اختیار را داشته باشد که در همه سطح کارشناسی استانداری و فرمانداری و وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌ها دست به تغییر بزند».
او ادامه داد: «رئیس‌جمهوری در مقطعی داشتیم که اگر رهبری مانع او نمی‌شد، قصد داشت 70 تا 80 درصد وزارتخانه‌ها را به دلیل نگاه سیاسی بازنشسته کند».
رحیمی‌جهان‌آبادی افزود: «در سفارتخانه‌ها هم سفیر نماینده حاکمیت است. کاری ندارد دیدگاه سیاسی خودش چیست، او پیاده‌کننده خواست حاکمیت است. اما متأسفانه وقتی یک دیدگاه سیاسی حاکم می‌شود، این تغییر مدیران را بدون توجه به کارآمدی یا ناکارآمدی افراد صرف نگاه سیاسی به کار می‌گیرد و دست به تغییر مدیران باتجربه می‌زند. حتی در دوره اصلاح‌طلبان هم دست به تسویه‌حساب‌های سیاسی می‌زدند و برخی مدیران را پس زدند که اشتباه بود».
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم یادآور شد: «به اعتقاد من نگاه تداومی و ملی به مسئله و تفکیک بین مدیران سیاسی و بدنه کارشناسی وزارتخانه‌ها می‌تواند به کشور کمک کند. علاوه بر آن نباید سیاست‌ها را قربانی جریانات حزبی و سیاسی کرد. برای مثال همین برجام را چه بلاهایی بر سرش آوردند؟ برخی آن را آتش می‌زدند اما اکنون تلاش می‌کنند آن را دوباره احیا کنند اما نمی‌توانند. این نشان می‌دهد که به منافع و سیاست‌های خودمان نگاه ملی نداریم و می‌خواهیم فقط خودمان حرف آخر را بزنیم که اشتباه است».
