زمین گرم و زندگی پرمخاطره

مهدی زارع: با پیش‌بینی بازگشت ال‌نینو در ژوئن 2023 / خرداد 1402، به عنوان پدیده‌ای اقیانوس‌شناختی که محرک کلیدی رخدادهای آب‌وهوایی افراطی است، جهان ممکن است در سال 2023 یا 2024 یک رکورد جدید دمایی را بشکند که ناشی از تغییرات اقلیمی و بازگشت پیش‌بینی‌شده پدیده اقلیمی ال‌نینو است. اصطلاح ال‌نینو (به اسپانیایی به معنای «فرزند مسیح») به گرم‌شدن سطح اقیانوس یا دمای بالاتر از متوسط سطح دریا در مرکز و شرق اقیانوس آرام استوایی اشاره دارد. بادهای سطح پایین که معمولا از شرق به غرب در امتداد استوا می‌وزند (بادهای شرقی)، در عوض ضعیف می‌شوند یا در برخی موارد شروع به وزش در جهت دیگر می‌کنند (از غرب به شرق یا بادهای غربی). ال‌نینو به‌طور نامنظم از دو سال تا یک دهه تکرار می‌شود و البته هیچ دو رویدادی دقیقا شبیه هم نیستند. رویدادهای ال‌نینو می‌توانند الگوهای اقلیمی عادی را در سطح جهان مختل کنند. مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهند که پس از گذشت سه سال از الگوی آب‌وهوای لانینا در اقیانوس آرام، که به‌طور کلی دمای جهانی را اندکی کاهش می‌دهد، جهان در اواخر سال 2023/پاییز 1402 با بازگشت به ال‌نینو، همتای گرم‌تر را تجربه خواهد کرد. در ال‌نینو، بادهایی که به سمت غرب در امتداد استوا می‌وزند، کند می‌شود و آب گرم به سمت شرق رانده می‌شود و دمای سطح اقیانوس‌ها را گرم‌تر می‌کند. ال‌نینو معمولا با رکوردشکنی دما در سطح جهانی همراه است. اینکه آیا این اتفاق در سال 2023 یا 2024 رخ خواهد داد، هنوز مشخص نیست‌ اما احتمال آن زیاد است.

مدل‌های اقلیمی بازگشت به شرایط ال‌نینو در اواخر تابستان -در نیمکره شمالی- و احتمال توسعه ال‌نینو قوی در پایان سال را نشان می‌دهد. گرم‌ترین سال ثبت‌شده جهان تاکنون سال 2016 بوده که مصادف با ال‌نینوی قوی بوده است -اگرچه تغییرات اقلیمی حتی در سال‌های اخیر بدون این پدیده باعث افزایش دمای شدید شده است. هشت سال گذشته، هشت سال گرم‌ترین سال‌های ثبت‌شده در جهان بود، که منعکس‌کننده روند گرمایش طولانی‌مدت ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای است. دمای ناشی از ال‌نینو می‌تواند اثرهای تغییرات اقلیمی را -ازجمله موج‌های شدید گرما، خشک‌سالی، توفان و آتش‌سوزی‌های جنگلی- بدتر کند. اگر ال‌نینو توسعه پیدا کند، احتمال زیادی وجود دارد که سال 2023 حتی گرم‌تر از سال 2016 باشد، به‌ویژه اینکه انسان‌ها به سوزاندن سوخت‌های فسیلی ادامه می‌دهند و جهان همچنان گرم می‌شود. علت آن دمای اقیانوس و بادهای اقیانوس آرام است که بین گرم‌شدن ال‌نینو و خنک‌شدن لانینا در نوسان است. حتی بدون لحاظ‌کردن پدید ال‌نینو، پیش‌بینی می‌شود تابستان 2023 گرم‌تر از سال 2022 و پنجمین یا ششمین گرم‌ترین سال در تاریخ باشد.

اثرهای ال‌نینو ماه‌ها طول می‌کشد تا احساس شود و ممکن است به این معنی باشد که سال 2024 رکوردهای دما شکسته می‌شود. ال‌نینو می‌تواند باعث سیلاب‌های شدید شود. این پدیده آب گرم اقیانوس آرام را به سمت شرق هل می‌دهد و باعث می‌شود جریان جت اقیانوس آرام به سمت جنوب حرکت کند. این امر باعث خشک‌شدن و گرم‌شدن هوا در آمریکای شمالی و بارش شدید باران و سیل در سواحل خلیج فارس و جنوب شرقی آمریکا می‌شود. در اروپا، می‌تواند منجر به زمستان‌های سردتر و خشک‌تر در شمال و زمستان‌های مرطوب‌تر در جنوب شود. در طی این پدیده، دمای جهانی حدود 0.2 درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند به معنای شکستن حد تعیین‌کننده 1.5 درجه سانتی‌گراد گرمایش جهانی باشد. احتمال رسیدن به افزایش دمای 1.5 درجه سانتی‌گراد در سال اول دوره پنج‌ساله آینده، اکنون حدود 50:50 است. در چنین وضعی سیل و خشک‌سالی بیشتر اتفاق می‌افتد و با گرم‌شدن اقلیم، طولانی‌تر می‌شود. ایستگاه‌های تلویزیونی فرانسوی در‌حال اضافه‌کردن زمینه تغییرات اقلیمی به پیش‌بینی‌های آب‌وهوای خود هستند. در نتیجه، جهان با امواج گرمای شدیدتر، فصول گرم طولانی‌تر و توفان‌های قوی‌تر مواجه خواهد شد. اندونزی و استرالیا احتمالا هوای گرم‌تر و خشک‌تری را تجربه خواهند کرد و احتمال آتش‌سوزی بیشتر خواهد بود. بارش‌های موسمی در هند و باران‌ها در آفریقای جنوبی ممکن است کاهش یابد درحالی‌که در شرق آفریقا ممکن است بارندگی‌ها و سیل بیشتر شود. ال‌نینو همچنین فعالیت توفان را در اقیانوس آرام افزایش می‌دهد، به این معنی که مکان‌هایی مانند هاوایی در معرض خطر توفان‌های استوایی قرار خواهند گرفت. این پدیده حیات دریایی در امتداد سواحل اقیانوس آرام را به خطر می‌اندازد. در شرایط عادی، پدیده‌ای به نام بالاآمدن آب خنک و غنی از مواد مغذی از اعماق اقیانوس رخ می‌دهد. وقتی ال‌نینو اتفاق می‌افتد، این روند کند یا به‌طور‌کامل متوقف می‌شود. این به معنای کاهش فیتوپلانکتون در امتداد ساحل است که در نتیجه ماهی‌های خاص غذای کمتری دریافت می‌کنند. در ماه مارس 2023 / اسفند 1401، دانشمندان دریافتند که دمای سطح دریاها در سطح جهانی به رکورد بالایی رسیده است. ال‌نینو به احتمال زیاد اوضاع را تشدید خواهد کرد. آب گرم‌تر باعث سفیدشدن صخره‌های مرجانی می‌شود و آنها را در معرض خطر بیشتری از کمبود غذا قرار می‌دهد. اروپا گرم‌ترین تابستان خود را در سال 2022 تجربه کرد‌ و باران شدید ناشی از تغییرات اقلیمی باعث سیل فاجعه‌آمیز در پاکستان شد و در ماه فوریه 2023 / بهمن 1401، سطح یخ دریای قطب جنوب به پایین‌ترین حد خود رسید. میانگین دمای جهانی جهان در‌حال‌حاضر 1.2 درجه سانتی‌گراد بیشتر از دوران ماقبل صنعتی است. علی‌رغم اینکه اکثر تولیدکنندگان عمده جهان متعهد شدند که درنهایت انتشار خالص خود را به صفر برسانند، انتشار جهانی دی‌اکسید کربن در سال 2022 همچنان درحال افزایش بوده است. پیش‌بینی می‌شود که ناامنی غذایی حاد به 222 میلیون نفر در 53 کشور/منطقه جهان برسد که بالاترین سطح ثبت‌شده براساس آخرین کانون‌های گرسنگی است. تشدید ناامنی غذایی نتیجه اثرات ترکیبی درگیری‌ها، شوک‌های اقتصادی و تغییرات شدید اقلیمی است. جهان سومین رویداد متوالی لانینا را در سال 2022 و اوایل سال 2023 تجربه کرد. رویدادهای لانینا معمولا با شرایط مرطوب‌تر در استرالیا و شرایط خشک‌تر در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و شرق آفریقا همراه می‌شود. با انعکاس این الگوهای آب‌وهوایی معمولی، سیل گسترده در استرالیا رخ داد، جایی که رکورد تولید گندم در سال‌های 2021 و 2022 نیز ثبت شد، درحالی‌که شرایط خشک‌سالی عملکرد گندم و ذرت را در ایالات متحده آمریکا و همچنین در کشورهای آسیایی محدود کرد. در شرق آفریقا، اثرات آن بر تولید غلات به‌ویژه ویرانگر بود. چندین کشور چندین فصل ناموفق برداشت محصولات را تجربه کردند که باعث قحطی در سومالی در نیمه اول سال 2022 شد.