روزهای سخت حیوانات خانگی

سپهر سلیمی: از بین گروه‌های مختلف حیوانات شاید تصور می‌شود حیواناتی که به عنوان همدم و همراه انسان در خانه‌ها هستند و اصطلاحا به آنها حیوان خانگی می‌گوییم در وضعیت بهتری قرار دارند. در شرایطی که حیات‌ وحش به دلیل ضعف سازمان حفاظت محیط‌ زیست و کمبود نیروی انسانی و منابع مالی در کنار تخریب زیستگاه‌ها در معرض تهدید بسیار است بیراه نیست اگر حیواناتی را که در خانه‌ها هستند، خوشبخت بدانیم. به‌ویژه آنکه این روزها در فضای مجازی شاهد تصاویر بی‌شمار هم‌وطنانمان با حیوانات خانگی خود هستیم و در کنار آن مراکز دامپزشکی و فروش وسایل حیوانات خانگی در سطح شهرها و فضای مجازی افزایش چشمگیری داشته است. اما برخلاف تصور عموم، بر اساس شواهد و تجربیات گذشته بنده معتقدم وضعیت حیوانات خانگی نه تنها خوب نیست که بسیار دردناک و بحرانی است. در این یادداشت سعی می‌کنم به‌طور خلاصه اشاره‌ای به برخی از مهم‌ترین دلایلی که حیوانات خانگی را در شرایط بحرانی قرار داده اشاره کنم.

شوربختانه بسیاری از سرپرستان حیوانات خانگی دانش کافی در مورد شرایط نگهداری از حیوان ندارند. این مسئله می‌تواند مشکلات بسیار برای سلامت، بهداشت و روان حیوانات ایجاد کند. در چنین شرایطی حداقل‌های لازم برای نگهداری از حیوان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و این مسئله باعث بیماری و مرگ حیوان خواهد شد. همان‌طورکه نگهداری از یک نوزاد مستلزم داشتن اطلاعات کافی درخصوص تغذیه، بیماری‌ها، مکان مناسب استراحت، روش صحیح جابه‌جایی، نحوه درست برخورد و... است، برای حیوان خانگی نیز چنین است. در بسیاری از موارد شرایط نگهداری از گونه‌های مختلف یک حیوان تفاوت‌های آشکاری با هم دارد که در صورت بی‌توجهی می‌تواند عواقب بدی در پی داشته باشد.

از آنجا که بخش قابل توجهی از غذای حیوانات خانگی وارداتی است، شرایط اقتصادی و تحریم‌ها باعث شده غذای باکیفیت وارد کشور نشود. غذاهای تولید داخل کیفیت مناسبی ندارند و گرانی غذای خارجی باعث شده فضای مناسب برای تولید غذای تقلبی خارجی ایجاد شود. غذای بی‌کیفیت از عوامل مهم در بروز بیماری‌های مزمن و خطرناک برای حیوانات خانگی است. شرایط اقتصادی در افزایش هزینه خدمات و داروهای دامپزشکی حیوانات نیز مؤثر بوده است و درمان برخی از بیماری‌های این حیوانات گاه نیازمند بودجه‌های چند ده میلیونی است. گرانی خدمات در کنار کاهش توان اقتصادی باعث شده درمان مؤثر برای بخشی از حیوانات انجام نشود و حتی شاهد رهاکردن آنها در خیابان و طبیعت باشیم.

سیستم آموزش دامپزشکی در ایران بر حیوانات پرورشی برای تولید گوشت و لبنیات متمرکز است. این مسئله در کنار کم‌بودن موارد درمانی در دانشکده‌های دامپزشکی و ضعف دانش و تجربه استادان، منجر به کمبود نیروی متخصص برای درمان حیوانات خانگی می‌شود. ضمن اینکه به‌واسطه افزایش بسیار زیاد پذیرش دانشجویان دامپزشکی شاهد وجود دانشکده‌هایی با استادان ضعیف و حداقل امکانات آموزشی هستیم که در نهایت به خروج فارغ‌التحصیلانی کم‌دانش منجر خواهد شد.

شوربختانه با وجود همه این مشکلات، شاهد افزایش تولید، فروش و نگهداری از حیوانات خانگی هستیم. سود بسیار زیاد تجارت حیوانات خانگی باعث شده تاجران این حیوانات از هر ابزار تبلیغاتی برای فروش بیشتر استفاده کنند‌. در شبکه‌های اجتماعی هزاران صفحه برای فروش انواع حیوانات وجود دارد که تلاش می‌کنند با بیان اطلاعات غلط، نگهداری از حیوانات را ساده و ارزان جلوه دهند. نکته عجیب آنکه با وجود تبلیغات صورت‌گرفته علیه نگهداری از سگ یا گرداندن آن در سطح شهر، ولی فروش این حیوان به راحتی در فضای حقیقی و مجازی انجام می‌شود و حتی شاهد واردات انواع نژادهای سگ از خارج از کشور هستیم. دنیا به کام پرورش‌دهندگان و تاجران حیوانات خانگی است و با وجود درخواست حامیان حقوق‌ حیوانات هیچ اقدام مؤثری برای ممنوعیت خرید و فروش این حیوانات انجام نشده است. تولید و پرورش حیوانات خانگی علاوه بر رنج حیوانات مولد باعث تولید صدها هزار حیوانی می‌شود که به دلیل شرایط بد پرورش از مشکلات بسیار ژنتیکی و جسمانی رنج می‌برند.

حیوانات کالا نیستند. حیوانات وسیله‌ای برای رفع تنهایی و سرگرمی ما نیستند. نگاه کالاگونه به حیوانات در نهایت منجر به آسیب، آزار و مرگ آنها می‌شود. سرپرستی از هر حیوانی مستلزم داشتن اطلاعات کافی، تمکن مالی، فضای مناسب، وقت کافی و شرایط پایدار زندگی است. در صورت فراهم‌نبودن هرکدام از این موارد نباید برای پذیرش سرپرستی حیوانی اقدام کرد. متأسفانه در کشور ما قوانین و مقررات لازم در این خصوص وجود ندارد و هر فردی با هر شرایطی در هر جایی می‌تواند سرپرست هر حیوانی باشد. این مسئله علاوه بر حیوانات، می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی برای شهروندان و حیات ‌وحش شود.

و در پایان لازم است شعار حامیان حقوق حیوانات را بار دیگر تکرار کنم: برای داشتن حیوان خانگی، نخرید، به سرپرستی بگیرید. هزاران حیوان بی‌سرپرست منتظر خانه‌ای امن هستند. با این کار علاوه بر نجات جان یک حیوان، از تجارت کثیف تولید حیوانات خانگی نیز حمایت نکرده‌اید.