|

پیام‌رسان تصویری ایرانی

وعده‌ای که مورد استقبال قرار نگرفت

در خبرها آمده بود که کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، سقف تعرفه یک دقیقه تماس تصویری برای سیم‌کارت‌های دائمی و اعتباری را ۱۵۰ تومان تعیین و ابلاغ کرد. تماس تصویری از طریق گوشی تاکنون در حاکمیت اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌ها بود.

در خبرها آمده بود که کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، سقف تعرفه یک دقیقه تماس تصویری برای سیم‌کارت‌های دائمی و اعتباری را ۱۵۰ تومان تعیین و ابلاغ کرد. تماس تصویری از طریق گوشی تاکنون در حاکمیت اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌ها بود. برخی از پیام‌رسان‌های ایرانی نیز چنین ویژگی را دارند اما به دلایل مسبوق، خیلی‌ها ترجیح می‌دهند از نسخه‌های خارجی آن استفاده کنند. فیلترشدن آنها نیز بسیاری از شهروندان ناآشنا با تحولات فناوری را مستأصل کرده بود. به هر تقدیر اکنون که رویکرد حذف‌گرایانه مذکور تکمیل شده است، امکان تماس تصویری فراهم شد. اظهارنظر درباره میزان استقبال از این فناوری کار سختی است. اما چرا این خبر چندان شوقی در میان کاربران تلفن همراه ایجاد نکرد؟

به‌طور کلی دیجیتال‌بودن عملا سه‌گانه لاکان را دچار تغییرات پیچیده‌ای می‌کند. چه بسا «امر واقعی» را از بین می‌برد و «امر خیالی» را همه‌جا گسترش می‌دهد. لاکان می‌گوید دستیابی به حقیقت محال است. واژه‌ها نمی‌توانند تمامیت را فراچنگ آورند و ما را به‌طور کامل بازنمایی کرده یا کل حقیقت را بیان کنند. آن «دیگری» که لاکان از آن یاد می‌کند، طبعا نمی‌تواند با موبایل یا با تماس تصویری موبایلی حضور خود را تعین بخشد.

امر نمادین، به آداب و رسوم، قوانین، هنجارها، قواعد و سنت‌ها و دیگر موارد فرهنگی و اجتماعی اشاره دارد. می‌توان گفت این مؤلفه به روش‌های مختلف با زبان آمیخته است. زبان عنصر مهم نظم نمادین به حساب می‌آید.

نظم نمادین، دنیای اجتماعی ارتباطات زبانی، روابط بین‌فردی و پذیرش قوانین است. شارحان معتقدند که امر خیالی اشاره به تصویر‌سازی ما از دیگران دارد؛ یعنی در تعاملات اجتماعی آنها را چطور تجسم می‌کنیم. همچنین تصویرسازی از خودمان را نیز شامل می‌شود، اینکه تصور ما از خودمان چگونه است و دوست داریم چه کسی باشیم یا تجسم دیگران از ما چیست. وقتی از طریق تماس تصویری در‌حال گفت‌و‌گو با دیگری هستیم، نمی‌توانیم به او خیره شده و چشمانش را درک کنیم. زیرا ما وقتی به تصویر نمایشگر گوشی زل می‌زنیم، درواقع داریم به جایی پایین‌تر از چشم آن شخص مقابل نگاه می‌کنیم.

اگر بخواهیم به چشمان او خیره شویم، باید چشم خود را از تصویر او برداریم؛ زیرا دوربین گوشی معمولا بالای نمایشگر است و این یعنی نمی‌توانم چشمان او را درک کنم.

ما با تماس تصویری هرچند بعد فاصله را کاهش داده‌ایم اما این برای ازدست‌دادن نگاه به چشم‌های طرف مقابل است. موقعیت مشابه برای آن طرف مقابل هم وجود دارد. بدین ترتیب درواقع شکل غیرکلامی ارتباطات بین انسان‌ها تحت تأثیر نامطلوب قرار می‌گیرد.

هرچند ما «دیگری» را در گوشی خود حاضر کرده‌ایم اما نمی‌توانیم از این حضور در قالب درک کامل ارتباط انسانی بهره‌مند گردیم. 

لاکان در تبیین مفهوم «نگاه خیره» اشاره می‌کند که نگاه «دیگری» در برابر چشم مقاومت می‌کند و از تصویر لذت می‌برد. احتمالا به همین خاطر است که در قرارهای عاشقانه، نوعی نگاه خیره بین عشاق جریان می‌گیرد که لذت وافری در آنها ایجاد می‌کند.

اگر طرف مقابل بخواهد وانمود کند که دارد به چشم ما نگاه می‌کند، درواقع چهره‌ ما، اطوار ما و زبان بدن ما را از دست داده است؛ چراکه عملا در‌حال نگاه‌کردن به ما نیست بلکه دارد به جایی در بالای نمایشگر گوشی خود نگاه می‌کند.

با این اوصاف عملا این امکان جدید داخلی نیز به لحاظ فلسفه ارتباطات تفاوتی با امکانات مشابه سایر اپلیکیشن‌ها ندارد و چیزی از همان دست است. به تعبیر چول‌ هان فیلسوف آلمانی، ارتباط دیجیتال از لحاظ بصری ضعیف است.