سقوط شهر سوخته

‌یک روز پس از ادعای گروه واگنر مبنی‌ بر در اختیار گرفتن کنترل کامل شهر باخموت، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، سقوط باخموت و افتادن کامل این شهر به دست روس‌ها را انکار کرد و پاسخی مبهم داد. زلنسکی در مقابل پرسش خبرنگاران درباره اینکه آیا نیروهای اوکراینی همچنان در این شهر سنگرها را حفظ کرده‌اند یا اینکه روسیه شهر را تصرف کرده است؟ به پاسخی مبهم بسنده کرد و گفت: «باید قبول کرد که چیزی در آنجا وجود ندارد. امروز، باخموت فقط در دل ماست». بلافاصله سرگئی نیکیفوروف، سخنگوی ریاست‌جمهوری اوکراین، در واکنش به برداشت‌‌های متفاوت از اعلام موضع ولادیمیر زلنسکی، واکنش نشان داد و گفت رئیس‌جمهوری اوکراین در دیدار با همتای آمریکایی خود، جو بایدن، سقوط شهر باخموت را تأیید نکرده است.

او در ادامه توضیح داد که یکی از حضار خطاب به رئیس‌جمهوری اوکراین سؤال کرد «آیا باخموت هنوز تحت کنترل اوکراین است؟» و بلافاصله در جمله بعدی می‌گوید «فدراسیون روسیه ادعا می‌کند باخموت را گرفته است». زلنسکی نیز در جواب پاسخ می‌دهد «فکر نمی‌کنم این‌گونه باشد» و در ادامه می‌گوید: «باید قبول کرد که چیزی در آنجا وجود ندارد. همه چیز را نابود کردند. هیچ ساختمانی وجود ندارد. حیف است، تراژدی است. امروز، باخموت فقط در دل ماست». نیکیفوروف می‌گوید که زلنسکی در حقیقت به بخش دوم سؤال این فرد که پرسیده بود «فدراسیون روسیه ادعا می‌کند باخموت را گرفته است» پاسخ داده و نه به بخش اول.

کی‌یف می‌گوید پیشروی نیروهای اوکراین در حلقه پیرامونی شهر، ادامه حضور نیروهای دشمن در باخموت را دشوار کرده است. به گفته وزیر دفاع اوکراین، نیروهای این کشور همچنان کنترل یک منطقه مسکونی و برخی تأسیسات شهری را در اختیار دارند. در‌همین‌حال، زلنسکی روز گذشته در حاشیه نشست سران گروه ۷ در هیروشیما، اعلام کرد پس از طولانی‌ترین نبرد در این شهر، دیگر «چیزی» در آنجا سالم باقی نمانده است. او افزود از این پس باخموت «در قلب‌هایمان» جای دارد. نبرد در باخموت، شهری که زمانی محل سکونت ۷۰ هزار نفر بود، برای هر دو طرف درگیر اهمیتی نمادین دارد. به گزارش خبرگزاری تاس، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، روز شنبه «تکمیل عملیات آزادسازی» این شهر را به گروه جنگی واگنر و تمامی نیروهای یگان‌های مسلح روسیه که از آنها پشتیبانی لازم را به عمل آورده‌اند، تبریک گفت. ازدست‌دادن باخموت برای اوکراین از لحاظ نمادین شکست سنگینی تلقی می‌شود؛ به‌ویژه آنکه به توصیه‌های ایالات متحده درباره تمرکز بر نقاط دیگر به‌جای صرف بیش از ۱۰ ماه مبارزه نفس‌گیر برای این شهر نه‌چندان راهبردی، وقعی ننهاد.

از سوی دیگر، به باور برخی تحلیلگران، اوکراین با وارد‌کردن خسارات سنگینی به روسیه در باخموت، عملا مسکو را به تخصیص بخش عمده‌ای از توان نظامی خود در این شهر سوق داد و در نتیجه توانست توان دفاعی روسیه در سایر خطوط مقدم را کاهش دهد. در‌همین‌حال، بیانیه روز شنبه ارتش روسیه مبنی بر آزادسازی کامل باخموت ساعاتی پس از آن منتشر شد که کی‌یف با «بحرانی»‌ خواندن وضعیت در این شهر، از ادامه نبرد‌ها در آن منطقه خبر داد.

سقوط باخموت، صحنه نبردی که برای مسکو و کی‌یف خسارات‌ زیادی به همراه داشت، به نیروی نظامی روسیه امکان می‌دهد تا به‌رغم شکست‌های تحقیرآمیز در جنگی که بیش از یک سال از شروع آن می‌گذرد، پیروزی مهمی را در کارنامه خود ثبت کند. در‌همین‌حال، برخی تحلیلگران می‌گویند از‌دست‌‌رفتن این شهر، همان‌طور‌که پیش‌تر زلنسکی هشدار داده بود، مسیر نیروهای نظامی روسیه برای تصرف مناطق بیشتری در دونباس را هموار و در نتیجه ضدحمله‌ای را که هفته‌هاست کی‌یف از آن سخن می‌گوید، دشوار می‌کند.

هم‌زمان با ادامه نبرد نظامیان دو کشور در اوکراین، رهبران گروه ۷ در نشست هیروشیما ضمن توافق در زمینه تشدید تحریم‌ها علیه مسکو، بر ضرورت حمایت نظامی از کی‌یف در بیرون‌راندن نیروهای روسیه از خاک این کشور تأکید کردند. ولودیمیر زلنسکی پس از حضور در نشست اتحادیه عرب در عربستان سعودی، به اجلاس گروه ۷ در هیروشیما پیوست تا بتواند در ادامه رایزنی‌های خود، تداوم حمایت جامعه جهانی از اوکراین را تضمین کند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، یک روز پیش از آن، ایالات متحده در چرخشی تاریخی،‌ اعلام کرد از تحویل جنگنده‌های اف-۱۶ به کی‌یف و همین‌طور از تلاش‌های مشترک متحدان آمریکا برای آموزش خلبانان اوکراینی در استفاده از جت‌های جنگی مدرن حمایت می‌کند. در همین ارتباط، جو بایدن روز یکشنبه به خبرنگاران اطمینان داد که کی‌یف از جنگنده‌های اف-۱۶ نه در حریم هوایی روسیه‌ بلکه برای تقویت توان دفاعی و تهاجمی خود در خاک اوکراین استفاده خواهد کرد.

رئیس‌جمهوری آمریکا پس از گفت‌وگو با ولودیمیر زلنسکی در حاشیه این اجلاس گفت که روسیه نمی‌تواند در عزم متحدان اوکراین خللی وارد کند. چراغ سبز بایدن در پشتیبانی از اوکراین با جنگنده‌‌های اف-۱۶، واکنش تند مسکو را برانگیخت. الکساندر گروشکو، معاون وزیر خارجه روسیه، هشدار داد اعزام احتمالی جنگنده‌های اف-۱۶ به اوکراین، «خطرات زیادی» به همراه خواهد داشت.

چرا باخموت مهم است؟

تصرف باخموت یک سکوی پرتاب برای نیروهای روسیه محسوب می‌شود. این شهر یک مرکز حمل‌ونقل و لجستیک منطقه‌ای در استان دونتسک اوکراین است؛ استانی صنعتی و عمدتا روس‌زبان که مسکو قصد داشت با «عملیات ویژه نظامی» آن را ضمیمه خاک خود کند. در‌صورتی‌که ادعای تصرف باخموت درست باشد، آنگاه دو شهر بزرگ‌تر منطقه دونتسک، یعنی کراماتورسک و اسلوویانسک که مسکو مدت‌ها آرزوی تصرف آنها را داشت، در برد آسان توپخانه نیروهای روسیه قرار می‌گیرند. مسکو برای تکمیل آنچه «آزادسازی» این مناطق نامیده است، به کنترل هر دو این شهرها نیاز دارد.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین نیز در ماه مارس در جریان گفت‌وگو با سی‌ان‌ان ابراز نگرانی کرده بود که با تصرف باخموت، نیروهای روسیه «راهی هموار» به‌سوی این دو شهر پیدا کنند و به همین دلیل دستور مبارزه‌ای سخت برای حفظ آن را داده بود. احتمال می‌رود شهر «چاسیو یار» در غرب باخموت، هدف بعدی نیروهای روسیه باشد؛ اگرچه این شهر در ارتفاعات قرار دارد و گمان می‌رود نیروهای اوکراینی در نزدیکی آن استحکامات دفاعی زیادی ساخته باشند.

با این وجود، تحلیلگران و دیپلمات‌های غربی تردید دارند که نیروهای روسی بتوانند به‌سرعت از تصرف باخموت بهره ببرند؛ چراکه طی یک سال گذشته در تلاش برای تصرف این شهر متحمل خسارات زیادی شده‌اند. عقب‌نشینی آشفته روسیه از مناطق شمال‌ شرق اوکراین در سال گذشته نیز مسکو را از در اختیار داشتن سرزمین‌هایی که اکنون می‌توانست روند تصرف شهرهایی مانند اسلوویانسک را برای نیروهایش آسان‌تر کند، محروم کرده است.

از شهر باخموت که قبل از جنگ حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت داشت، اکنون دیگر چیزی باقی نمانده است. بیشتر جمعیت آن فرار کرده‌اند و بنا بر اعلام کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، افراد باقی‌مانده نیز در پناهگاه‌های زیرزمینی زیر گلوله‌باران شدید زندگی می‌کنند.

در شبکه‌های اجتماعی تصاویر زیادی از قربانیان دو طرف جنگ باخموت منتشر شده است و اگرچه آمار تلفات اعلام نشده‌ اما مقامات آمریکایی تخمین می‌زنند ده‌ها هزار سرباز روسیه (که بسیاری از آنها مجرمانی بودند که توسط واگنر استخدام شدند) کشته شده باشند. مقامات روسیه نیز مدعی تلفات بالای نیروهای اوکراینی هستند. باخموت پیش از این نیز شاهد قربانیان بسیاری بوده است؛ در جریان جنگ جهانی دوم، سربازان نازی سه هزار یهودی را داخل معدنی در آن نزدیکی حبس کردند و در معدن را بستند و به‌این‌ترتیب همه را خفه کردند.

در صورت تأیید ادعای فرمانده واگنر، تصرف باخموت اولین پیروزی مهم نیروهای روسیه از جولای سال گذشته میلادی محسوب می‌شود که پس از شکست‌های پیاپی، برای سربازان مسکو روحیه‌بخش خواهد بود. در مقابل، از‌دست‌دادن این شهر روحیه ارتش اوکراین را تضعیف خواهد کرد؛ حتی اگر همان‌طور‌که متحدان کی‌یف می‌گویند، دیگر ارزش استراتژیک کمی داشته باشد.

تصرف این شهر بیش از همه روحیه گروه واگنر را تقویت خواهد کرد. یوگنی پریگوژین ۶۱‌ساله که خود نیز در دوران جوانی سابقه چند فقره سرقت و محکومیت به زندان را داشته و اکنون نیز تحت تحریم کشورهای غربی است، امیدوار است بتواند از این پیروزی برای تقویت نفوذ سیاسی خود در کرملین استفاده کند.

اگرچه تحلیل‌ها حاکی از آن است که کرملین سعی دارد نفوذ سیاسی بیش از حد پریگوژین در روسیه را مهار کند‌ اما نمی‌توان منکر این موضوع شد که گروه واگنر، از‌جمله محکومان استخدام‌شده توسط پریگوژین، نقش مهمی در عملیات تهاجمی روسیه در خاک اوکراین بازی کرده‌اند.