قربانیان کلر در قرن بیست‌ویکم

ترجمه عبدالله مصطفایی: کلر و ترکیبات آلی آن در کنار قابلیت‌های فراوان دارای مشکلات زیادی برای سلامتی و محیط زیست هستند. درمورد خطرات کلر در مقاله «کلر همچنان قربانی می‌گیرد» روزنامه «شرق» مورخ 18/03/1391 مطالبی بیان شده است. در کتاب شیمی محیط زیست به قلم کالین برد آمده است: «کربن با کلر ترکیبات زیادی را تشکیل می‌دهد. به علت سمی‌بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات، بسیاری از این ترکیب‌های آلی کلردار کاربرد گسترده‌ای به‌عنوان آفت‌کش یافته‌اند. شکستن پیوند کربن با کلر به‌ طور مشخص دشوار است و حضور کلر نیز واکنش‌پذیری سایر پیوندها را در مولکول‌های آلی کم می‌کند. برای بسیاری از کاربردها این فقدان واکنش‌پذیری یک مزیت ممتاز است؛ یعنی با وارد‌شدن ترکیب‌های آلی کلردار به محیط زیست، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع‌شدن دارند. افزون بر این، بیشتر ترکیب‌های آلی کلردار آب‌گریزند. این ترکیب‌ها به آسانی در آب حل نمی‌شوند، بلکه در هیدروکربن‌ها یا بافت چربی حل می‌شوند. فقدان یک فرایند تخریب مؤثر برای ترکیب‌های آلی کلردار همراه با خاصیت آب‌گریزی آنها سبب شده که این ترکیب‌ها در موجودات زنده ازجمله ماهی، انسان و دیگر موجودات تجمع یابد». قابل ذکر است که این‌گونه ترکیبات در آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها، دیوکسین، فوران‌ها و PCBs وجود دارند که برای محیط زیست مشکل‌آفرین هستند. بسیاری از این ترکیبات در زمره آلاینده‌های آلی دیرپا (مقاوم) یا اصطلاحا POPs به‌شمار می‌روند که کنوانسیون استکهلم با هدف حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست در برابر آلاینده‌های آلی دیرپا و برنامه‌ریزی جهت کاهش و حذف کاربرد آنها در تاریخ ۲۲ می‌ سال ۲۰۰۲ توسط ۱۲۶ کشور امضا شد و کشورمان نیز عضو این کنوانسیون است.

تری‌کلرواتیلن: خوب، بد، زشت

بر اساس یک مقاله تحقیقاتی جدید، یک ماده شیمیایی سرطان‌زا که به‌طور گسترده برای چربی‌زدایی اجزای هواپیما و ماشین‌آلات سنگین استفاده می‌شود، می‌تواند با بیماری پارکینسون مرتبط باشد. ضمنا این پژوهش بررسی دقیق مناطقی را که مدت‌ها به این ترکیب آلوده شده‌اند، توصیه می‌کند. تری‌کلرواتیلن یا TCE یک مایع بی‌رنگ است که برای از‌ بین‌ بردن ضایعات از موتورهای جت، پاک‌کردن رنگ و از بین بردن لکه‌های پیراهن در خشکشویی استفاده می‌شود. چندین دهه استفاده گسترده از این ماده در آمریکا باعث شده است که هزاران سایت توسط TCE آلوده شوند. در مقاله‌ای که اخیرا در ژورنال Parkinson Disease منتشر شد، نویسندگان این فرضیه را مطرح کردند که این آلودگی ممکن است به گسترش جهانی پارکینسون -یک اختلال عصبی است که با لرزش غیرقابل کنترل و حرکت آهسته مشخص می‌شود- کمک کند. اگرچه نویسندگان نتوانستند وجود یک ارتباط مستقیم را ثابت کنند، ولی آنها به تعدادی از مطالعات دیگر اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد TCE ممکن است در اختلال دژنراتیو مغز نقش داشته باشد و از‌این‌رو خواستار تحقیقات بیشتر درمورد این موضوع شدند. دکتر رای دورسی، استاد نورولوژی در دانشگاه روچستر در نیویورک و نویسنده اصلی این تحقیق می‌گوید: «زمانی که دکتر [جیمز] پارکینسون این بیماری را در سال 1817 در لندن توصیف می‌کرد، شش فرد مبتلا به این بیماری گزارش شده بود. 200 سال بعد، تخمین زده می‌شود که بیش از شش میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. پس چطور آمار از شش به شش‌ میلیون نفر رسید؟ این نرخ‌ها بسیار سریع‌تر از آنچه پیری به تنهایی بتواند توضیح دهد، در حال رشد هستند. باید عوامل محیطی نیز دخیل باشند. من فکر می‌کنم TCE و آلودگی هوا عوامل مهمی هستند». اگرچه طبق نظر مؤسسه ملی سرطان قرار‌گرفتن طولانی‌مدت یا مکرر در معرض TCE باعث سرطان کلیه می‌شود، اما نویسندگان مقاله استدلال می‌کنند که این ماده خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را تا حد زیادی افزایش می‌دهد؛ به‌ویژه درباره مکان‌های آلوده‌ای که بعدها به ساختمان‌های مسکونی تبدیل شده‌اند. دورسی می‌گوید: «وقتی بیمار درمورد قرار‌گرفتن در معرض احتمالی به من می‌گوید، مکان او را در گوگل جست‌وجو می‌کنم و تقریبا همیشه یک سایت آلوده پیدا می‌کنم». این مقاله از بیش از دوجین مقاله تحقیقاتی استخراج‌ شده است که اثرات عصبی آشکار مرتبط با قرار‌گرفتن در معرض TCE را مستند و تعدادی از موارد پارکینسون را برجسته می‌کند. در استناد به ماهیت همه‌جانبه این ماده شیمیایی، این مقاله به توده‌ای از آلودگی در قسمتی از نیوپورت‌ بیچ اشاره می‌کند که یکی از بزرگ‌ترین جوامع مسکونی کالیفرنیا است که تحت تأثیر بخارات شیمیایی ناشی از آلودگی قدیمی به این ماده قرار گرفته است. براساس این مقاله، TCE برای اولین‌ بار در سال 1969 در یک مرد 59‌ساله که بیش از 30 سال با این ماده شیمیایی کار می‌کرد، با علائم بیماری پارکینسون مرتبط شد. این تا حد زیادی با در معرض قرار‌گرفتن در محل کار مرتبط بود، ازجمله زنی که در حین تمیزکردن خانه‌ها با مواد شیمیایی مختلف کار می‌کرد و نیز کارگران کارخانه‌ای که قطعات فلزی را چربی‌زدایی و تمیز می‌کردند. یک مطالعه در سال 2012 روی دوقلوها نشان داد که در معرض قرار‌گرفتن حین شغل یا سرگرمی با تقریبا 500 درصد افزایش احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون مرتبط است. تولید TCE در آمریکا در دهه 1970 به اوج خود رسید و از 600 میلیون پوند در سال فراتر رفت. این به آن معناست که به هر آمریکایی دو پوند تعلق می‌گیرد. این ماده معمولا در پایگاه‌های نظامی و سایت‌های صنعتی استفاده می‌شد و در تأسیسات زباله‌های خطرناک دفع می‌شد. به گفته آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، امروزه ممکن است تا یک‌سوم منابع آب آشامیدنی در آمریکا حاوی TCE باشد. اما این ماده شیمیایی کیفیت هوای داخل خانه را نیز تهدید می‌کند؛ زیرا می‌تواند از خاک از طریق شکاف‌های فونداسیون به خانه‌ها نفوذ کند و سپس به صورت بخار استنشاق می‌شود. در جنوب کالیفرنیا منطقه‌ای که با کمبود مسکن مواجه است، توسعه مجدد زمین‌های آلوده به TCE و دیگر مواد شیمیایی زنگ خطر را در میان گروه‌های اجتماعی به صدا درآورده است. سایت آزمایشگاه صحرایی سانتا سوزانا، جایی که موتورهای موشک در تپه‌های Simi در شهرستان ونتورا آزمایش می‌شد، زمانی دورافتاده بود، ولی امروزه 700 هزار نفر در فاصله 10‌مایلی از این سایت غیرفعال زندگی می‌کنند؛ یعنی جایی که خاک و آب‌های زیرزمینی با بیش از 300 ماده آلاینده ازجمله TCE، آلوده هستند. به‌ طور مشابه، در دره جوروپا در شهرستان ریورساید، توسعه شهر به چاله‌های اسید Stringfellow نزدیک‌تر شده است که یک سایت زباله خطرناک محبوس شده که TCE را مدیریت می‌کند. پنی نیومن، ساکن دره جوروپا و بنیان‌گذار مرکز اقدام اجتماعی و عدالت محیطی است. او می‌گوید: «مطالعات همیشه بر روی سرطان متمرکز بوده‌اند‌ و ما همیشه گفته‌ایم که بیماری‌ها و بیماری‌های جانبی دیگری نیز وجود دارند که با این بیماری خود را نشان می‌دهند». نیومن می‌افزاید: «این سایت در یک دره محبوس جدا شده بود و توسعه چندانی در آنجا صورت نگرفته بود؛ اما همان‌طور که شهر با ساخته‌شدن آزادراه‌ها بزرگ شد، آنها شروع به جست‌وجوی هر ملکی می‌کنند که در دسترس باشد و فقط در چند سال اخیر، مردم شروع کرده‌اند به اینکه چگونه می‌توانند در اطراف این سایت شهر را توسعه دهند».

شرکت فورد

در نیوپورت بیچ مواد شیمیایی از طریق یک زمین که قبلا برای تست سیستم‌های موشکی استفاده می‌شد، در آب‌های زیرزمینی کم‌عمق نفوذ کرده‌اند. از سال 1957 تا 1993، شرکت فورد‌موتور یک پردیس هوانوردی 98‌هکتاری را اداره می‌کرد که در آن سیستم‌های موشکی تاکتیکی را توسعه می‌داد. پس از تخریب این تأسیسات، این سایت تحت برخی اصلاحات زیست‌محیطی قرار گرفت و متعاقبا به املاک مسکونی ازجمله خانه‌های چند میلیون دلاری تبدیل شد؛ با‌ این ‌حال برخی از آلودگی‌های شیمیایی باقی ماند و با آب‌های زیرزمینی به مناطق اطراف مهاجرت کرد. هرچند آب‌های زیرزمینی در نیوپورت بیچ برای آشامیدن استفاده نمی‌شود و سطح بخار TCE در آن زمان تهدیدی برای سلامت عمومی محسوب نمی‌شد، با‌ این‌ حال در سال 2014، اداره منطقه 9 آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا یادداشتی درباره خطرات تنفس بخارات TCE منتشر کرد. بلافاصله پس از آن کالیفرنیا در مقادیر آستانه‌های بهداشتی خود برای قرار‌گرفتن در معرض TCE تجدیدنظر کرد. از سال 2018، مشاوران استخدام‌شده توسط شرکت فورد، تحت نظارت هیئت کنترل کیفیت آب منطقه‌ای سانتا آنا، پایش بخار خاک را در منطقه اطراف سایت قبلی انجام داده‌اند. شرکت فورد در بیانیه‌ای گفته: «فورد معتقد است که دسترسی به یک محیط سالم و تمیز یک حق اساسی بشر ازجمله برای ساکنان نیوپورت بیچ است. از سال 1996، فورد به‌ طور فعال با هیئت کنترل کیفیت آب منطقه‌ای سانتا آنا برای رسیدگی به ترکیبات آلی فرار در خاک و آب‌های زیرزمینی کار می‌کند. ما مرتب به‌روزرسانی‌هایی را برای جامعه ارائه کرده‌ایم و به این کار ادامه خواهیم داد». تاکنون از هوای داخلی بیش از 350 ملک مسکونی و سه ملک تجاری این منطقه نمونه‌برداری شده است. در 129 خانه، بخار حاصل از TCE و یک حلال مرتبط یعنی تتراکلرواتیلن یا PCE بالاتر از سطوح غربالگری شناسایی شده است. دستگاه‌های تصفیه هوا به حدود 30 خانوار ارائه شده است که داده‌ها نشان می‌دهد نفوذ بخارات در آنها رخ داده است. در خارج از خانه‌ها، شبکه‌ای از 424 مانیتورینگ زیرزمینی اندازه‌گیری بخارات را در عمق زمین برعهده دارد. در برخی موارد، این سیستم‌ها غلظت TCE را بیش از صد برابر حد مجاز ایالتی برای مناطق مسکونی اندازه‌گیری کرده‌اند. جسیکا یک زمین‌شناس مهندسی در اداره آب این منطقه است. به گفته جسیکا، یک سال است شرکت فورد در پارک بایریج و تراس‌بلکورت که دو جامعه با بیشترین غلظت این ماده هستند، در حال نصب سیستم‌هایی از لوله‌های زیرزمینی است که برای تصفیه بخارات زیرزمینی طراحی شده‌اند و انتظار می‌رود سطوح TCE داخل ساختمان را به استانداردهای دولتی برسانند. دورسی که در نیوپورت بیچ بزرگ شده است، می‌گوید: «این یکی از ثروتمندترین بخش‌های کل آمریکاست. اگر این اتفاق در یک منطقه غنی از منابع رخ می‌دهد، به آنچه در یک منطقه فقیر از منابع رخ می‌دهد فکر کنید». حامیان محیط زیست می‌گویند قرار‌گرفتن در معرض TCE اجتناب‌پذیر است. نیویورک و مینه‌سوتا استفاده از آن را ممنوع کرده‌اند و در اوایل سال جاری، سازمان حفاظت محیط زیست فدرال آمریکا تشخیص داد که «TCE خطر غیرمنطقی آسیب به سلامت انسان» دارد و این نامی است که راه را برای مقررات بالقوه هموار می‌کند.

حکایت همچنان باقی است

در دره جوروپا، دپارتمان کنترل مواد سمی کالیفرنیا همچنان با آلودگی TCE که از یک سایت زباله خطرناک با بسته‌بندی طولانی بیرون ریخته، دست‌وپنجه نرم می‌کند. از سال 1956 تا 1972، حدود 34 میلیون گالن زباله صنعتی مایع در استخرهای تبخیری در چاله‌های اسید استرینگ فلو در دره‌ای در کوه‌های جوروپا تخلیه شد. زمانی که سیل آلاینده‌ها را از محل خارج کرد و به محله‌ای زیر آن منتقل کرد، آلودگی از بین رفت. دولت میلیون‌ها دلار برای نصب شبکه‌ای از چاه‌ها برای استخراج و تصفیه یک توده آب آلوده هزینه کرد. با وجود پیشرفت درخور توجه، نظارت در سال 2018 نشان داد که بخارات TCE همچنان از استانداردهای بهداشتی دولتی فراتر می‌رود. اما پس از سال‌ها خشک‌سالی که امکان تصفیه و حذف آب آلوده بیشتری را فراهم کرد، اکنون مردم محلی نگران هستند که آلودگی با باران و ذوب برف گسترش یابد. نیومن از دره جوروپا می‌گوید: «همه‌ چیز در آن خاک است؛ بنابراین اگر دوباره آن را فعال کنید و از طریق آب‌های زیرزمینی به حرکت درآید، مجدد شروع به پایین‌آمدن [به سمت جامعه] خواهد کرد».

LATimes, 15Mar. 2023

FoxNews, 22Mar. 2023