پایان ساده‌لوحی غربی نسبت به چین

‌ترجمه: مسعود یوسف‌حصیرچین: در دولت‌های دموکراتیک غربی، لحظه ناخوشایندِ شفافیت نسبت به چین فرا‌رسیده است. این اجماع غم‌انگیزشان در پی سال‌ها ساده‌لوحی و خودفریبی خودخواسته درباره ماهیت رژیم شی جین‌پینگ بود. وضعیت تغییر یافته – به ناراحتی مشترک و پایدار – در جلسه اخیر اجلاس استکهلم درباره چین هویدا بود. این جلسه گردهمایی مسئولان آمریکایی و اروپایی، پژوهشگران و انواع کسب‌‌وکارهایی بود که از سال 2008 به این سو جلساتی برگزار کرده و دیپلمات‌ها و پژوهشگران چینی هم در بعضی جلسات شرکت می‌کنند. فضای حاکم بر جلسه اخیر‌ که وزارت امور خارجه سوئد و اندیشکده جرمن مارشال فاند به‌صورت مشترک میزبانی آن را بر عهده داشتند، تحت تأثیر جنگ اوکراین بود. هیچ صحبت مثبتی درباره میانجی ایدئال صلح بودن چین، همان‌طور‌که رهبران اروپایی در ماه‌های اول گفته بودند، مطرح نشد. در عوض‌ شرکت‌کنندگان درباره هیئت‌های چینی صحبت کردند که در پایتخت‌های اروپایی می‌گویند اوکراین سلاح‌هایش را زمین بگذارد و دنبال صلح برود و در‌عین‌حال تصویری از ولادیمیر پوتین ارائه می‌کنند که به دنبال دفاع از خود است. یکی از سخنرانان، همراهی چین با روسیه را یک «شوک الکتریکی» برای دولت‌های غربی خواند. از چین انتظار می‌رود در پایان‌دادن به این نزاع و بازسازی پساجنگ نقشی بازی کند، به‌ویژه به این دلیل که دولت اوکراین خواهان حضور آقای شی پای میز است‌ اما در استکهلم وحشت مشترکی نسبت کمک چین به طراحی معماری امنیتی آینده اروپا وجود داشت. این بی‌اعتمادی ناشی از شنیدن صحبت‌های مسئولان چینی مبنی بر سرزنش پیمان دفاعی ناتو برای جنگ در اوکراین و ترویج نظم جهانی است که مطابق آن کشورها از طریق محاسبات ناپایدار و فارغ ارزش‌های منافع‌شان به‌دنبال امنیت باشند. درباره نیاز به خطرزدایی از روابط تجاری با چین هم هم‌گرایی فرااقیانوس اطلسی وجود دارد. خطرزدایی عبارتی زشت برای ایده‌ای با جذابیت گسترده و مفید است. در آمریکا، اروپا و دیگر کشورهای غربی، دولت‌ها و کسب‌وکارها می‌خواهند از اتکای مفرط به ارائه‌دهندگان چینی کالاها و محصولات ضروری پرهیز کنند و مطمئن شوند که معامله با چین، همان‌طو‌رکه اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد در سخنرانی افتتاحیه‌اش گفت، با «منافع، ارزش‌ها و نگرانی‌های امنیتی»شان همخوانی دارد. مسئولان چینی، با حمایت بعضی رؤسای کسب‌وکارهای خارجی، دولت‌های غربی را متهم می‌کنند که به دنبال جدایی اقتصادی کامل از چین هستند که نتیجه مخرب و پرهزینه‌ای خواهد داشت. در حقیقت‌ صحبت از جدایی یک بازنمایی عمدا اشتباه است. مقاماتی از هر دو طرف اقیانوس اطلس می‌گویند همگی توافق دارند که شاید دو‌سوم تجارت با چین هیچ پیامد راهبردی ندارد و باید تشویق شود. در‌همین‌حال، دولت‌ها درباره لزوم بررسی دقیق‌تر بعضی بخش‌ها و معاملات هم‌نظرند. در زمینه کنترل صادرات برای جلوگیری از ساخت سلاح‌های پیشرفته یا ابزارهای سرکوب توسط فناوری‌های غربی، اروپایی‌ها محتاط‌تر از آمریکایی‌ها هستند‌ اما اکثر پایتخت‌های غربی کاملا موافق‌اند که به ابزارهای دفاعی جدیدی علیه زور اقتصادی چین نیاز است. تجار و مسئولان خارجی با هم درباره تأکید بی‌سابقه آقای شی بر امنیت هم‌نظرند. قانون ضدخرابکاری جدیدی، جمع‌آوری نمونه‌های خاک برای بررسی پسماند سمی پیش از ساخت یک کارخانه گران‌قیمت در چین یا جمع‌آوری داده‌های مربوط به الگوهای آب و هوایی در تنگه تایوان پیش از سرمایه‌گذاری در یک مزرعه بادی ساحلی می‌تواند خطرناک باشد. با غالب‌شدن چین در بخش‌هایی مثل وسایل نقلیه الکتریکی، دولت‌های غربی هم با چالش‌های مشترکی مواجه‌اند. در‌حالی‌که چین کاملا حق دارد در صنایع آینده رقابت کند، این اجلاس دعوت شد به سیاست‌های جهانی فکر کند که در آن میلیون‌ها کارگر کارخانه‌های ساخت اتومبیل بابت از‌دست‌دادن شغلشان، واردات کالاهای چینی را سرزنش می‌کنند که یارانه‌های دولتی گسترده‌ای دریافت می‌کنند. سخنرانی گفت شرکت‌های اتومبیل آلمانی‌ که زمانی سودهای چشمگیری در چین داشتند، حالا باید برای بقا در بازار آن کشور بجنگد. اما اگر حالا غرب در نگرانی نسبت به چین متحد است، در این گردهمایی مسئولان و دانشمندان فرااقیانوس آرام از شکاف متفاوتی هم سخن گفته می‌شد. در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، آمریکا رهبری اردوگاه خوش‌بین‌هایی را بر عهده دارد که امیدوارند با اراده سیاسی، منابع اقتصادی، نیروی نظامی و مهارت دیپلماتیک کافی، غرب می‌تواند از چین جلو بزند. اردوگاه دوم، تقدیرگراتر است. مرزهای این گروه‌ها چندان شفاف نیست. بعضی کشورهای اروپایی مانند فرانسه مانند دولت بایدن به سیاست‌های صنعتی برای حفاظت از شغل‌های تولیدی ایمان دارند. اما کسانی که با رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل مکرون، مصاحبه کرده‌اند، می‌گویند نسبت به ژئوپلیتیک «بسیار بدبین» است. اگرچه آقای مکرون با ارزیابی‌های بدبینانه رژیم آقای شی مخالفت نمی‌کند، اعتماد چندانی ندارد که بشود به آمریکا به‌عنوان یک همکار امنیتی تکیه کرد، به‌ویژه پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2024 این کشور. این تقدیرگرایی توضیح می‌دهد که چرا در اوایل سال جاری آقای مکرون، حین پرواز به فرانسه، در مصاحبه‌ای با لِس اکوز، میزبانان چینی‌اش را خوشحال کرد و گفت اروپا باید مراقب باشد آمریکا پای این قاره را به درگیری‌هایی در آسیا باز نکند؛ به‌ویژه بر سر تایوان. دیگر کشورها نسبت به افزایش حمایت‌گرایی عصبانی‌اند و نسبت به مسابقه یارانه‌ای آقای بایدن نگران‌اند که به زیان دیگر بازیکنان است. اما بعضی از همان دولت‌ها ادعا می‌کنند که جنگ در اوکراین بار دیگر ثابت کرده است که آمریکا همکار امنیتی جدایی‌ناپذیر غرب است. آنان، در ازای حمایت آمریکا در اروپا، اتحادیه اروپا را تشویق می‌کنند منافع امنیتی و سیاسیِ سرنوشت تایوان و حوزه اقیانوس هند و آرام را ببینند. رهبران چینی این شکاف اعتمادی را تشخیص داده‌اند و می‌کوشند آن را افزایش دهند. در همین ماه جاری در دیالوگ شانگری‌لا، اجلاس آسیایی، سخنرانی چینی به اروپایی‌ها  گفت «بهترین چیزی» که می‌توانند به آسیا ارائه دهند، کنار‌ماندن و «کاری‌نکردن» است. منطق مشابهی حامی ریسک‌های فزاینده کشتی‌های جنگی و جت‌های جنگنده چینی برای بستن راه کشتی‌ها و هواپیماهای آمریکایی و متحدان این کشور در آسمان و دریای نزدیک چین است. هدفش نه به‌دست‌آوردن دوست‌ بلکه ترساندن همکاران آمریکا به نحوی است که آقای بایدن را مجبور به عقب‌نشینی کند. سخنان و اعمال مصرانه آقای شی جای کمی را برای ساده‌لوحی غربی باقی می‌گذارد. اما اگر زودباوری خارجی جای خودش را به یأس بدهد، چین این مسئله را یک برد تلقی خواهد کرد.

منبع: Economist