وعده «ضربه عظیم»

‌با آغاز ضدحمله اوکراین علیه روسیه روزهای دشواری پیش‌روی دو طرف قرار دارد و انتظار می‌رود روسیه بیش از هفته‌ها و ماه‌های اخیر متحمل شکست و عقب‌نشینی از مناطق اشغال‌شده شود. معاون وزیر دفاع اوکراین، می‌گوید نیروهای کی‌یف و نیروهای مسکو رویارویی سختی در پیش دارند و «ضربه عظیم» ضدحمله کی‌یف به نیروهای روسیه هنوز وارد نشده است. هانیا مالیار، ضمن اشاره به استفاده مسکو از هر امکانی در تهاجم نظامی به اوکراین، اذعان کرد که رویارویی با نیروهای روسیه دشوار است چراکه مسکو برای جلوگیری از پیشروی کی‌یف از هیچ اقدامی فرو‌گذار نیست.

اوکراین نخستین مرحله از ضدحمله خود را که مدت‌ها سر آن بحث بود، دو هفته پیش و با هدف بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغال‌شده از نیروهای روسیه آغاز کرد؛ ضدحمله‌ای که با مقاومت شدید روسیه روبه‌رو شد، تا جایی که مقام‌های مسکو بارها ادعا کردند که ضدحمله اوکراین شکست خورده است. کی‌یف که در این مدت با پیروزی‌های کوچک از جمله بازپس‌گیری هشت روستا و آزادسازی نزدیک به ۱۱۰ کیلومترمربع از خاک این کشور به پیشروی خود ادامه می‌دهد، حالا در این مرحله از واردکردن ضربه‌ای عظیم دم می‌زند.

به گزارش الجزیره، پژوهشکده مطالعات جنگ در واشنگتن دی‌سی تأیید کرده که اوکراین هنوز مرحله اصلی ضدحمله را آغاز نکرده است. گمانه‌زنی این مؤسسه حاکی از آن است که کی‌یف احتمالا ضدحمله را موقتا متوقف خواهد کرد تا تاکتیک‌های خود برای عملیات‌های آینده را ارزیابی کند.

در آخرین تحولات مربوط به جنگ اوکراین، نیروهای روسیه از شامگاه دوشنبه در یک حمله هوایی گسترده، پایتخت و دیگر شهرهای این کشور را با موشک‌ و پهپادهای انتحاری هدف قرار دادند. بنا به اعلام ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین، سامانه‌ دفاع هوایی این کشور ۳۲ فروند از ۳۵ فروند پهپاد مهاجم را در آسمان رهگیری و منهدم کرده است. رویترز هم به نقل از دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین نوشت که در حمله پهپادها به کی‌یف و مناطق پیرامون آن، چند ساختمان تجاری و اداری و برخی ساختمان‌های مسکونی خسارت دیدند. به گفته وزارت انرژی اوکراین، سقوط لاشه‌ پهپادها روی خطوط انتقال برق در کی‌یف و میکولایف در جنوب این کشور خسارت به جا گذاشته و برق صدها نفر از ساکنان آن مناطق قطع شده است.

«سرهی پوپکو» رئیس اداره نظامی کی‌یف، با انتشار پیامی در تلگرام اعلام کرد که سامانه دفاع هوایی پایتخت نیمه‌شب دوشنبه و بامداد سه‌شنبه نزدیک به ۲۰ پهپاد انتحاری دشمن را که در آسمان کی‌یف و حومه در جهت‌های مختلف به پرواز درآمده بودند، سرنگون کرده است. با این حال، یوری ایگنات، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین، از نبود قابلیت‌های عملیاتی «ضروری» برای دفاع از «کل خاک اوکراین» در برابر حملات هوایی روسیه که در هفته‌های اخیر و هم‌زمان با ضدحمله اوکراین شدت یافته است، ابراز تأسف کرد. در همین ارتباط، ماکسیم کوزیتسکی، از مقام‌های دولتی منطقه لویو در غرب اوکراین، بدون پرداختن به جزئیات، از اصابت پهپادهای انتحاری به یک «زیرساخت حیاتی» در این منطقه خبر داد. ساکنان زاپوریژیا هم شبی ناآرام را سپری کردند. اداره نظامی این شهر حمله‌ گسترده نیروهای روسیه را تأیید کرده است. گفته می‌شود دست‌کم هفت موشک اس۳۰۰ از نوع رادارگریز به زاپوریژیا و اطراف آن شلیک شده‌اند. نیروی هوایی اوکراین هم خبر داد که طی حملات موشکی روسیه به شهر صنعتی زاپوریژیا در جنوب شرقی این کشور، تعدادی از زیرساخت‌های مخابراتی و املاک کشاورزی متحمل خساراتی شده‌اند.

حملات روسیه به اوکراین پس از آن تشدید شد که کی‌یف خبر داد در ادامه ضدحملات خود علیه ارتش و نیروهای تحت امر مسکو که از دو هفته پیش آغاز شده، نیروهای روسی را به میزان ۷ کیلومتر از مناطقی در مسیر سواحل دریای آزوف عقب رانده‌اند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین نیز در سخنرانی ویدئویی شبانه خود با تأیید پیشروی نیروهای ارتش اذعان کرد که در بخش‌هایی از جبهه‌های نبرد، حملات روسیه تشدید شده ولی با دفاع مستحکم اوکراین مواجه شد. او اعلام کرد که در مجموع نه تنها نیروهای اوکراینی مواضعی را از دست نداده‌اند بلکه پیشروی خوبی داشته‌اند.

هم‌زمان با طرح ادعای اوکراین مبنی بر پیشروی ارتش این کشور در خط مقدم نبرد با روسیه، امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه در سخنرانی خود در نمایشگاه هوایی پاریس از موافقت خود با تحویل سامانه موشکی زمین به هوای فرانسوی-ایتالیایی (SAMP/T) به اوکراین خبر داد.

از سوی دیگر، در ادامه حمایت‌های نظامی اروپا از کی‌یف، تیری برتون، رئیس امور صنعتی اتحادیه اروپا، از سرعت‌گرفتن ارسال تسلیحات نظامی به اوکراین برای تقویت ضدحمله این کشور علیه نیروهای روسیه خبر داد. زلنسکی از متحدان غربی اوکراین برای حمایت نظامی و بشردوستانه‌ آنان از اوکراین در مبارزه با تهاجم روسیه، قدردانی کرد.

چند روز پیش از آن لوکزامبورگ نیز به جمع کشورهایی پیوست که «هولودومور» (قحطی بزرگ اوکراین) را به منزله «نسل‌کشی روسیه» علیه مردم اوکراین، به رسمیت شناخته‌اند؛ اقدامی که ستایش رئیس‌جمهوری اوکراین را برانگیخت. تاکنون ۲۶ کشور «هولودومور» را به رسمیت شناخته‌اند. «هولودومور» به قحطی‌ای اطلاق می‌شود که در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ به دلیل سیاست‌های رژیم اتحاد جماهیر شوروی سابق در دوران ژوزف استالین دیکتاتور آن رژیم، در جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین رخ داد و به مرگ بین دو و نیم تا پنج میلیون اوکراینی منجر شد.

از طرف دیگر، جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات متحده هم تأکید کرد که به باور او تهدید ولادیمیر پوتین به استفاده از سلاح هسته‌ای کاملا واقعی است. الکساندر لوکاشنکو رئیس‌جمهوری بلاروس هفته گذشته خبر داد که کشورش تحویل سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی روسیه را آغاز کرده است؛ سلاح‌هایی که برخی از آنها سه برابر قوی‌تر از بمب‌های اتمی هستند که ایالات متحده در سال ۱۹۴۵ در حمله به هیروشیما و ناگازاکی استفاده کرد.

با وجود تقویت همکاری نظامی روسیه با بلاروس و سایر متحدان این کشور به ویژه همسایگان آن، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در جریان سفر به چین اعلام کرد: ««ما و سایر کشورها تضمین‌هایی از چین دریافت کرده‌ایم که این کشور کمک تسلیحاتی به روسیه نکرده و نخواهد کرد». چین اخیرا و پس از طرح ادعاهایی از سوی واشنگتن مبنی بر حمایت تسلیحاتی پکن از مسکو در جریان جنگ اوکراین، رویکرد دیپلماتیک خود را به حمله نظامی روسیه به اوکراین تقویت کرده است؛ اقدامی که ایالات متحده با تردید به آن نگاه می‌کند و معتقد است هدف از آن کمک به روسیه برای مشروعیت‌بخشیدن به کشورگشایی خود از طریق فضاسازی‌های دیپلماتیک هم‌پیمانانش است.

عدم  تغییر  موضع  پوتین

ولادیمیر روگوف، مقام روسی مستقر در منطقه، با تأیید این خبر، گفت نیروهای اوکراین در حالی‌که زیر آتش سنگین توپخانه روسیه قرار داشتند، با تصرف شهرک پیاتیخاتکی، در آنجا سنگر گرفته‌اند. ولادیمیر روگوف همچنین موج حمله‌های ارتش اوکراین را با وجود تلفات سنگین، نتیجه‌بخش خواند. گزارش‌هایی نیز حاکی از مقاومت مؤثر نیروهای روسیه در برابر ضدحمله ارتش اوکراین است. هم‌زمان، مسکو ادعا می‌کند خسارت‌های سنگینی به نیروهای کی‌یف وارد کرده است. هفته گذشته، ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه، بخت اوکراین را در انجام ضدحمله‌ای موفق، ناچیز ارزیابی کرد.

این در حالی است که اوکراین پیش‌تر اعلام کرده بود کنترل منطقه‌ای به وسعت ‌صد کیلو‌متر مربع -از جمله چند روستا در منطقه دونتسک در شرق کشور - را در اختیار گرفته است. مقام‌های نظامی بریتانیا در ارزیابی تازه‌ای، با تأیید تبادل آتش سنگین بین نیروهای کی‌یف و مسکو در شرق اوکراین، می‌گویند هر دو طرف تلفات زیادی داشته‌اند. گزارش‌های مختلف حاکی از آن است که شدید‌ترین درگیری‌ها، در منطقه زاپوریژیای جنوبی رخ داده و گفته می‌شود زاپوریژیا در اطراف باخموت و غرب دونتسک، به مهم‌ترین صحنه نبرد بین نیروهای دو کشور تبدیل شده است.

مسکو ادعا می‌کند نیروهای روسیه یک مرکز تصمیم‌گیری اوکراین را هدف قرار داده‌اند. دو روز پیش، نیروهای مسلح فدراسیون روسیه حمله‌ای چندجانبه و دقیق را از دریا و هوا به یکی از مراکز تصمیم‌گیری اوکراین آغاز کردند. به گفته ایگو کوناشنکوف، سخنگوی وزارت دفاع روسیه، حمله به هدف تعیین‌شده موفق بوده است.

در حالی‌که نبرد سنگین میان ارتش اوکراین و نیروهای نظامی روسیه ادامه دارد، رهبران دو کشور طرح صلح پیشنهادی رهبران آفریقایی را اجراشدنی ندانستند و سفرشان به اوکراین و مسکو بی‌نتیجه پایان یافت.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، این طرح را رد کرد. رهبران هفت کشور آفریقایی، در سن‌پترزبورگ طرحی را به رئیس‌‌جمهوری روسیه پیشنهاد داده بودند که هدفش پایان‌دادن به جنگ روسیه در اوکراین است. ولادیمیر پوتین با تکرار موضع خود، گفت مدت‌ها پیش از حمله روسیه به اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲، کی‌یف و متحدان غربی‌اش مسئول درگیری‌ها در این کشور بودند. پوتین با تکرار ادعاهای خود، غرب را مسئول افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی در اوایل سال گذشته خواند که آفریقا را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است. رئیس‌‌جمهور روسیه گفت صادرات غلات اوکراین از بندرهای دریای سیاه، عمدتا کشورهای ثروتمند را هدف قرار داده و هیچ اعتنایی به کاهش مشکلات ناشی از افزایش قیمت مواد غذایی در آفریقا نشده است.

روسیه اخیرا اعلام کرد توافق تضمین امنیت صادرات غلات از طریق دریای سیاه را که ماه جولای گذشته با میانجیگری سازمان ملل متحد و ترکیه انجام شده بود، تمدید نخواهد کرد. به‌گفته ولادیمیر پوتین غرب رویکرد خود را با هدف کاهش توانایی روسیه برای صادرات محصولات کشاورزی خود، بار دیگر در پیش گرفته است. رئیس‌‌جمهوری روسیه همچنین افزود مسکو هرگز احتمال مذاکره با طرف اوکراینی را رد نکرده است، اما هرگونه طرح صلح را منوط به پذیرش «واقعیت‌های جدید» می‌داند. به عبارت دیگر، اوکراین نخست باید مناطقی را که مسکو ضمیمه خاک خود کرده است، به رسمیت بشناسد. این همان «خط قرمزی» است که کی‌یف بارها مخالفت صریح خود را با آن اعلام کرده است.

روسیه در نخستین حمله خود به اوکراین در سال ۲۰۱۴، شبه‌جزیره کریمه را ضمیمه خاک خود کرد. مسکو سپس در بزرگ‌ترین حمله نظامی به خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون، در سپتامبر سال گذشته میلادی لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا را نیز رسما بخشی از قلمرو روسیه اعلام کرد.

طرح صلح رهبران آفریقایی، در اوکراین نیز با اقبال روبه‌رو نشده بود. نمایندگانی از کومور، جمهوری کنگو، مصر، سنگال، آفریقای جنوبی، اوگاندا و زامبیا، یک روز پیش از دیدارشان از سن‌پترزبورگ، در دیدار با ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در کی‌یف، همان طرح صلح را به او نیز پیشنهاد دادند. رئیس‌جمهوری اوکراین با رد این طرح، هرگونه گفت‌وگوی صلح را مشروط به خروج نیروهای مسکو از «اراضی اشغالی اوکراین» دانست.