خیلی دور خیلی نزدیک

محمد‌حسین‌ جهان‌پناه - روزنامه‌نگار علم

اگر تأخیری پیش نیاید، حوالی ساعت 11:19 پیش از ظهر فردا (جمعه)، پرتابگر فالکن ۹ شرکت اسپیس‌ایکس با غرشی سهمگین، یاسمین مقبلی و سه فضانورد همراهش را با خود به فضا خواهد برد. مأموریتی که فرماندهی آن بر عهده یاسمین مقبلی است و ۱۸۰ روز طول خواهد کشید. به این ترتیب این چهار فضانورد با تحویل‌گرفتن ایستگاه فضایی از خدمه کنونی آن در طول شش ماه آینده در مدار زمین ساکن خواهند بود. به طور خاص برای خانم مقبلی، به عنوان فضانورد آمریکایی ایرانی‌تبار، این گام بلند و مهمی است که او را به مأموریت‌های به مراتب مهم‌ترش در جریان برنامه آرتمیس ناسا و سفر به ماه نزدیک‌تر خواهد کرد.

مأموریت اسپیس‌ایکس کرو ۷ (یا خدمه ۷) در اصل هفتمین مأموریت عملیاتی سرنشین‌دار شرکت اسپیس‌ایکس به قصد ایستگاه فضایی است. مأموریتی که می‌توان آن را یکی از چندملیتی‌ترین مأموریت‌های سال‌های اخیر ناسا به شمار آورد. در این پرتاب علاوه بر یاسمین مقبلی، به عنوان نخستین فضانورد آمریکایی ایرانی‌تبار که فرماندهی یک مأموریت فضایی را بر عهده می‌گیرد، «آندریاس موگنسن»، فضانورد دانمارکی آژانس فضایی اروپا در دومین سفر فضایی خود به اولین خلبان غیرآمریکایی بدل می‌شود که فضاپیمای اسپیس‌ایکس را به سوی فضا هدایت می‌کند. در کنار این دو، «ساتوشی فروکت» به عنوان نماینده آژانس فضایی ژاپن و «کنستانتین بوریسوف» به عنوان نماینده روسکاسموس (یا همان سازمان فضایی فدرال روسیه) نیز در این مأموریت حضور دارند.

اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش‌ برود، آنها حوالی ساعت 9:۳۰ صبح شنبه (به وقت ایران)، به ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهند رسید. در ایستگاه فضایی، چهار فضانوردی که در طول شش ماه ساکن آن بودند (از جمله سه فضانورد آمریکایی ناسا و یک فضانورد روسی روسکاسموس) منتظر آنها خواهند بود تا پست خود را به فضانوردان جدید تحویل دهند. اگر وضعیت هوا اجازه دهد، پنج روز بعد فضانوردان قبلی ایستگاه فضایی سوار بر فضاپیمای دراگونی که خدمه جدید را به ایستگاه فضایی آورده، به زمین باز خواهند گشت.

فضاپیمای دراگونی که در این سفر مقبلی و همراهانش را سوار بر راکت فالکن ۹ به مدار خواهد برد، سومین فضاپیمای دراگون سرنشین‌دار عملیاتی شرکت اسپیس‌ایکس (از میان چهار فضاپیمای عملیاتی این شرکت) است. فضاپیمایی که به افتخار ارنست شکلتون (کاوشگر ایرلندی جنوبگان) و همراهانش که در آخرین سفر اکتشافی مهم قطب جنوب (در اوایل قرن بیستم) تلاش کردند به صورت زمینی عرض قطب جنوب را بپیمایند، نام کشتی آنها اندورنس (استقامت) را بر خود دارد. مأموریت حاضر سومین پرتاب فضایی اندورنس خواهد بود که در دو مأموریت قبلی خود به ترتیب خدمه مأموریت‌های 66 و ۶۸ ایستگاه فضایی را به منزلگاه مداری خود رسانده بود.

رؤیایی در   مدار   زمین

برای ایرانی‌ها اما بی‌تردید یاسمین مقبلی ستاره این مأموریت فضایی است. فضانورد ایرانی‌تباری که فرزند خانواده ایرانی مهاجری است که کمی پس از انقلاب از ایران به آلمان غربی رفتند. او دومین فرزند کامی و فرشته مقبلی بود که در تیر سال ۱۳۶۲ در شهر باد نواهایم آلمان غربی متولد شد. کمی بعد نیز خانواده او به آمریکا مهاجرت کرده و در منطقه بالدوین نیویورک‌ ساکن می‌شوند، جایی که یاسمین عملا در آنجا بزرگ می‌شود. او پس از پایان تحصیلات متوسطه، مدرک مهندسی هوافضای خود را از دانشگاه ام‌آی‌تی می‌گیرد و سپس به ارتش ملحق می‌شود. در طول این دوران یاسمین علاوه بر خلبانی بالگردهای کبرای سپاه‌ تفنگداران دریایی آمریکا، مدرک کارشناسی ارشد هوافضای خود را از مدرسه عالی نیروی دریایی ایالات متحده دریافت کرد. در طول سال‌های بعد او با گذراندن دوره آموزشی به عنوان خلبان آزمایشی (به طور خاص با گونه‌های پیشرفته بالگردهای خانواده اچ ۱ (وایپر و ونوم)) در اسکادران یکم آزمایش و ارزیابی عملیاتی دریایی سپاه‌ تفنگداران به مهارت‌آموزی ادامه داد.

در این میان حوالی سال ۲۰۱۷ بود که برای اولین بار نام و تصویر یاسمین مقبلی مورد توجه ایرانی‌ها قرار گرفت. درست وقتی که او به عنوان یکی از ۲۲ عضو منتخب گروه آموزشی فضانوردان جدید ناسا معرفی شد.؛ دوره آموزشی‌ای که دو سال به طول انجامید.چندی بعد با شتاب‌گرفتن برنامه فضایی آرتمیس، نامش در فهرست ۱۸نفره فضانوردان منتخب ناسا برای سفر به ماه منتشر شد. به طور دقیق مقبلی نفر پنجم در این لیست نه‌چندان بلند بود که همگی از میان فضانوردان جدید ناسا انتخاب شده بودند. از این جهت مأموریت کنونی او به ایستگاه فضایی بین‌المللی علاوه بر اینکه نخستین سفر فضایی او شمرده می‌شود برایش حکم تجربه‌ای مهم و گامی بلند به سوی سفر بعدی به ماه یا حتی فراتر از آن خواهد بود. سفر بعدی که احتمالا تا قبل از ۲۰۳۰ یا اوایل دهه سوم قرن بیست‌ویکم رخ خواهد داد، فقط شامل سفر به مدار ماه نیست بلکه به احتمال قوی او ضمن فرود روی ماه اقامت در ایستگاه مستقر روی آن را نیز تجربه خواهد کرد. چیزی که او را به ستاره‌ای دوست‌داشتنی در نظر بسیاری بدل کرده، هرچند فارسی نمی‌داند اما تلاش‌هایش برای متصل‌ماندن با عناصر فرهنگی ایرانی در نظر بسیاری از ایرانی‌ها کافی است. در این میان باید اشاره کرد که البته انوشه انصاری نخستین فضانورد ایرانی-آمریکایی فارسی‌زبان بود که به فضا سفر کرد. با این همه او در اصل به عنوان یک توریست فضایی به ایستگاه فضایی رفت اما مقبلی به عنوان یکی از فضانوردان حرفه‌ای ناسا عازم این سفر می‌شود و قرار است مدتی طولانی را نیز در مدار سپری کند.

در  مسیر  ماه

در برنامه آرتمیس اگر همه‌چیز خوب پیش‌ برود، خانم مقبلی در یکی از مأموریت‌های آینده آن عازم ماه خواهد شد، برنامه فضایی بزرگ و جاه‌طلبانه‌ای که پس از فراز و نشیب‌های فراوان از سال ۲۰۱۷ به راه افتاد. برنامه‌ای که ناسا در چارچوب آن می‌خواهد مجددا به ماه بازگردد اما این بار نه فقط برای دیداری کوتاه و موقتی. هدف اصلی از این برنامه رساندن فضانوردان به ماه و همین‌طور استقرار ایستگاهی ثابت در مدار و سطح ماه خواهد بود. ایستگاه مداری که در مدار ماه ساخته خواهد شد به عنوان جایگزینی کوچک‌تر نقش ایستگاه فضایی بین‌المللی را بر عهده می‌گیرد. ایستگاهی که علاوه بر پایگاه مداری مرتبط با ایستگاه سطحی ماه به‌عنوان گلوگاهی برای گسترش مأموریت‌های فضایی سرنشین‌دار به مقاصد دورتر از جمله مریخ در سال‌های بعد استفاده خواهد شد. اولین فاز بدون سرنشین این برنامه همین حالا هم شروع شده، اواخر سال گذشته میلادی در اولین مأموریت بدون سرنشین، آرتمیس پس از تأخیرهای متعدد با موفقیت پرتاب شد و خود را به مدار ماه رساند. در مأموریت دوم به عنوان نخستین مأموریت سرنشین‌دار از زمان برنامه آپولو، اواخر سال میلادی آینده به مدار ماه سفر خواهد کرد. سرنشینان این مأموریت سه فضانورد آمریکایی و یک کانادایی خواهند بود. فهرست سرنشینان مأموریت‌های آرتمیس ۳ تا ۶ که فرود روی ماه را نیز در برنامه دارند هنوز اعلام نشده اما شانس خوبی هست که مقبلی فرماندهی یا خلبانی یکی از این مأموریت‌ها را عهده‌دار شود.